სკორპიონ II

სკორპიონ II — დინასტიამდელი ეგვიპტის მმართველი. მისი სახელი უკავშირდება ქალღმერთ სერკეტს, რომელიც გამოისახებოდა მორიელის სახით.

მისი ერთ-ერთი გამოსახულება ნაპოვნია ნეჰენში, სადაც სკორპიონ II არის თეთრი გვირგვინით. ჰებელ-ჯაუთში ნაპოვნია ასევე გრაფიტოს სტილში არსებული გამოსახულება, სადაც სკორპიონ II ამარცხებს სხვა დინასტიამდელ მმართველს.

სკორპიონ II-ის შესახებ არსებობს რამდენიმე თეორია. მკვლევართა ერთი ნაწილი ამტკიცებს რომ იგი არის იერაკონპოლის ადგილობრივი მმართველი, ხოლო მეორე ნაწილი თვლიდა, რომ მისი ძალაუფლება ვრცელდებოდა მთელ ეგვიპტეზე. სავარაუდოდ სკორპიონ II იყო ერთ-ერთი წინამორბედი ნარმერისა, რომელმაც გააერთიანა ზემო და ქვემო ეგვიპტე.

იერაკონპოლში ქვის რელიეფზე სკორპიონ II ნაჩვენებია როგორც ხელმძღვანელი მიწის გაფხვიერების სამიწადმოქმედო დღესასწაულისა, იგი ჩაცმულია რიტუალურ სამოსში, კერძოდ ზემო ეგვიპტის თეთრ გვირგვინში უკან მიკერებული ხარის კუდით (ფარაონების დამახასიათებელი ატრიბუტი, სხვადასხვა რელიგიურ ცერემონიებზე). სკორპიონ II დგას არხის ნაპირზე, შესაძლოა ის ხსნის მინდვრების მორწყვის საირიგაციო არხს ან იღებს ორმოს რათა დადოს პირველი ქვა, რომელიც შეიძლება გახდეს საფუძველი ტაძრისა ან მთლიანი ქალაქისა. ასეთი მნიშვნელოვანი მშენებლობის პრეროგატივა ეგვიპტეში სწორედ, რომ მეფეებს ეკუთვნოდა.

ამავე რელიეფზე სკოპრიონ II-ის თავთან გამოსახულია შვიდ ფურცლიანი ვარდული (ჰორის ალტერნატიული აღწერა) და სკორპიონი, რომელიც სავარაუდოდ იკითხება როგორც „მეფე სკორპიონი“. ასევე რელიეფზე გამოსახულია სხვადასხვა სახის და შინაარსის სიმბოლოები და შტანდარტები, ცხოველები, ფრინველები და სხვა. საყურადღებოა ფრინველ იბისის სიმბოლო (ეგვიპტელების სიმბოლური გამოსახულება), რომელიც ნიშნავს სიტყვა „რეხიტს“ და თავისმხრივ ითარგმნება როგორც ხალხი, ადამიანები.

ბოლო დროის აღმოჩენებმა აჩვენეს, რომ სკორპიონი აღნიშნავს არა სახელს არამედ უფრო მეტად ტიტულს. სავარაუდოდ ის წარმოშობილია იერაკონპოლის სახლიდან განსხვავებით ატისის სახლისა, საიდანაც წარმოიშვა მეფე ნარმერი. საგულისხმოა ასევე ორმხრივ გამოსახულებიანი რელიეფი, რომელზეც ერთ მხარეს ნაჩვენებია შევარდენი, როგორც მეფის განსახიერება, ლომი, სკორპიონი და სამეფო ძალები თუ როგორ ანგრევენ მტრის ციხესიმაგრეს. მეორე მხარეს ჩანს ხეები, ხარები, ვირები, ცხვრები და ეს ყველაფერი დასახელებულია სიტყვით „ლიბია“, რომელიც როგორც ჩანს უნდა ნიშნავდეს ერთდროულად პირუტყვის დაუფლებას და ქვეყანა ლიბიის დაპყრობას. შევარდენით და ლომით ყოველთვის აღნიშნავდნენ მეფეს, ხოლო მორიელი განასახიერებს თვითონ სკორპიონს.

ზემოაღნიშნული რელიეფების და წარწერების გაშიფვრით შეიძლება ითქვას, რომ სკორპიონი იყო სამხრეთით ნეჰენიდან ჩრდილოეთით ტურამდე არსებული ვრცელი ტერიტორიის მმართველი. მიუხედავად იმისა, რომ აბიდოსში არსებული ოთხოთახიანი საფლავი ითვლება მეფე სკორპიონის განსასვენებელ ადგილად, მისი აბიდოსში ყოფნის დამაჯერებელი არგუმენტები არ არსებობს. აბიდოსში იქნა ნაპოვნი როგორც პირველი დინასტიის ასევე დინასტიამდელი მეფეების საფლავები.

მეფე სკორპიონ II-ის არსებობის ერთადერთ დამადასტურებლად შეიძლება ჩაითვალოს სერეხი. (მეფეების სახელების კრებული, რომელიც იწერებოდა ძირითადად სასახლის ფასადზე და სხვადასხვა ნივთებზე) წარწერები აღმოჩენილ იქნა მინშათ-აბუ-ამარში ნაპოვნ დოქებზე და ლარნაკებზე. სხვა წყაროებით ეს წარწერა იკითხება როგორც ,,ახა“ – პირველი დინასტიის მეფე, ასევე ცნობილია როგორც მენესი. წარწერა „მეფე სკორპიონი“ წაიკითხეს ორ სხვადასხვა სერეხზე, თარხანში ნაპოვნ დოქებზე, მაგრამ ესეც დადასტურებელი არ არის.

ლიტერატურა

Jochem Kahl: Ober- und Unterägypten: Eine dualistische Konstruktion und ihre Anfänge. In: Rainer Albertz (Hg.): Räume und Grenzen: Topologische Konzepte in den antiken Kulturen des östlichen Mittelmeerraums. Utz, München 2007, ISBN 3-8316-0699-4.
Werner Kaiser, Günter Dreyer: Umm el-Qaab: Nachuntersuchungen im frühzeitlichen Königsfriedhof. 2. Vorbericht. In: Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts Kairo Nr. 38. von Zabern, Mainz 1982, ISBN 3-8053-0552-4.
Peter Kaplony: Inschriften der Ägyptischen Frühzeit: Supplement. Harrassowitz, Wiesbaden 1966, ISBN 3-447-00052-X