რობერტ ბროუნი
რობერტ ბროუნი (ინგლ. Robert Brown; დ. 21 დეკემბერი, 1773, მონტროზი — გ. 10 ივნისი, 1858, ლონდონი) — ინგლისელი ფიზიკოსი და ბოტანიკოსი. ლონდონის სამეფო საზოგადოების წევრი.
| რობერტ ბროუნი | |
|---|---|
| ინგლ. Robert Brown | |
 | |
| დაბ. თარიღი | 21 დეკემბერი, 1773[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] |
| დაბ. ადგილი | მონტროზი[12] [9] |
| გარდ. თარიღი | 10 ივნისი, 1858[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [9] [11] (84 წლის) |
| გარდ. ადგილი | ლონდონი[12] [9] |
| დასაფლავებულია | კენსალ-გრინის სასაფლაო |
| მოქალაქეობა |
.svg){kind=small} დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო |
| საქმიანობა | ბოტანიკოსი, პტერიდოლოგისტი, ბრიოლოგი, ქირურგი, მიკოლოგი, ბუნებისმეტყველი და botanical collector[13] |
| მუშაობის ადგილი | ბრიტანეთის მუზეუმი |
| ალმა-მატერი | Universidad Estatal de Sonora, აბერდინის უნივერსიტეტი, University of Aberdeen School of Medicine, Montrose Academy და Marischal College |
| ჯილდოები | სამეფო საზოგადოების წევრი, კოპლის მედალი[14] , ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის, ედინბურგის სამეფო საზოგადოების საპატიო წევრი და ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი |
ბიოგრაფია
რედაქტირებარობერტ ბროუნი დაიბადა დიდ ბრიტანეთში შოტლანდიის ქალაქ მონტროზში. 1773 წლის 21 დეკემბერს, ოჯახში, რომელიც დამოუკიდებელი აზროვნების დევიზით ცხოვრობდა. საშუალო სასწავლებელი მან ებერდინში დაამთავრა, რის შემდეგ ედინბურგის უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტი დაასრულა. 5 წელი იმუშავა ბროუნმა ჯარში ფერშლის თანამდებობაზე. 25 წლის ბროუნი ლონდონშია და კვალიფიკაციას იმაღლებს, თან ბოტანიკის საკითხებით ინტერესდება.
რობერტ ბროუნის შრომები
რედაქტირება1801 წელს მიემგზავრება ექსპედიციაში, ავსტრალიის მცენარეულობის შესასწავლად. ამის შემდეგ ბროუნი მთლიანად ბოტანიკოსი გახდა. მას დიდი დამსახურება მიუძღვის ამ მეცნიერების განვითარებაში: მის მორფოლოგიურ-ემბრიოლოგიურ გამოკვლევებს დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა მცენარეულობის ბუნებრივი სისტემის აგებაში.
1827 წელს რომერტ ბროუნმა მიკროსკოპის სასარკე მინაზე წყალი დააწვეთა და ზევიდან ყვავილის მტვრიანა მოაბნია. დაკვირვების დროს მან შენიშნა , რომ მტვრიანას ნაწილაკი განუწყვეტლივ და ქაოსურად მოძრაობდნენ. შემდეგ მან იგივე ცდა სხვადასხვა ყვავილების მტვრიანებზე გაიმეორა. შედეგი იგივე მიიღო. ამან ბროუნს საფიქრალი გაუჩინა: რა თვისება ექნებამკვდარი მცენარის მტვრიანას? ამ მიზნით მან ერთი წლის წინათ შენახული ჰერბარიუმის ყვავილი ამოიღო და მისი მტვრიანა მოათავსა ანალოგიურ პირობებში. შედეგი კვლავ იგივე იყო. ბროუნმა ცდები ჩაატარა ნახშირის, მინის, სხვადასხვა მინერალებისა და ლითონის ფქვილზე. ყველა შემთხვევაში ეს ნაწილაკი სითხის ზედაპირზე განუწყვეტლივ და ქაოსურად მოძრაობდნენ. ერთი წლის შემდეგ მან გამოაქვეყნა თავისი დაკვირვებები სათაურით: „ორგანულ და არაორგანულ ნივთიერებებში არსებული აქტიური ნაწილაკების შესახებ“. ამ ნაშრომში მან მოიხსენია ორი ბუნებისმეტყველი - ნიდჰემი და გლეიქენი, რომლებმაც ანალოგიუი მოვლენა მტვრიანაზე ბუნდოვანად შენიშნეს ბროუნზე უფრო ადრე, მაგრამ ბროუნმა შენიშნა ნაწილაკების მოძრაობა , როგორც ორგანულ ისე არაორგანულ ნივთიერებებში. „მაშ ყოველი ნივთიერების ნაწილაკების დამახასიათებელი თვისება წყვეტილი აგებულება და ქაოსური მოძრაობაა“- წერდა ბროუნი. ამ მოძრაობას „ბროუნის მოძრაობა “ეწოდა.
შემდეგში გამოირკვა, რომ ბროუნის მოძრაობა იყო და არის მოლეკულურ-კინეტიკური თეორიის სისწორის ერთ-ერთი ძირითადი დამამტკიცებელი მოვლენა. ამ მოვლენის შედარებით სწორი ახსნა პირველად ო. ვინერმა მოგვცა 1863 წელს. იგი თითქმის თანამედროვე ახსნას შეესაბამება, ოღონდ სითხისა და მტვრიანას მოლეკულებს გარდა მან თავის ჰიპოთეზაში „ეთერის მოლეკულებიც“ შეიტანა და ამით გაართულა საქმის ვითარება.
1876 წელს ვ. რამზაიამ, 1887 წელს ი. დელსონმა, გ. კარბონელმა, ჟ. ტისონმა და განსაკუთრებით 1888 წელს ლ. გუიმ, სავსებით სწორი ახსნა გამოუძებნას ბროუნის მოძრაობას: მათ დაამტკიცეს, რომ საკმაოდ მცირე შუალედში სითხის მოლეკულებისაგან ბროუნის ნაწილაკებისათვის გადაცემულმა იმპულსებმა შეიძლება არ გააბათილოს ერთმანეთი, რაც გამოიწვევს ნაწილაკის გადანაცვლებას ერთი გარკვეული მიმართულებით. ბროუნის მოძრაობის გამომწვევი მიზეზი სითხის მოლეკულების დაჯახებაა, დაამტკიცა ქ. აინშტაინის, მ. სმოლუხოვსკისა და ჟ. პერენის შრომებით, თეორიულადაც და ექსპერიმენტულადაც.
რობერტ ბროუნი გარდაიცვალა 1858 წლის 10 იანვარს, 84 წლის ასაკში, ლონდონში.
ლიტერატურა
რედაქტირება- პარკაძე ვ., პარკაძე მ., მსოფლიოს ფიზიკოსები, ტ. IV, თბ., 1980, გვ., 92-94
- Brown, Robert (1866). The Miscellaneous Botanical Works of Robert Brown. London: Robert Hardwicke.
- Brown, Robert (1866). The Miscellaneous Botanical Works of Robert Brown. London: Robert Hardwicke.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- Classic papers by Robert Brown დაარქივებული 2007-01-02 საიტზე Wayback Machine. PDFs of several original papers by Robert Brown are available from this webpage.
- Robert Brown’s Australian Botanical Specimens, 1801–1805 at the British Museum (BM) დაარქივებული 2013-04-19 საიტზე Wayback Machine. A comprehensive database.
- Robert Brown's work on orchids. დაარქივებული 2007-02-23 საიტზე Wayback Machine.
- Robert Brown on Ask.com
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 2.0 2.1 Robert Brown
- ↑ 3.0 3.1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 4.0 4.1 SNAC — 2010.
- ↑ 5.0 5.1 Who Named It?
- ↑ 6.0 6.1 KNAW Past Members
- ↑ 7.0 7.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 www.accademiadellescienze.it
- ↑ Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.
- ↑ 11.0 11.1 Biographical Database of Southern African Science — 2002.
- ↑ 12.0 12.1 Броун Роберт / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ https://collections.tepapa.govt.nz/topic/11011
- ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.