ომეტეოტლი

ომეტეოტლი (ორი ღმერთი) — სახელი, რომელიც ზოგჯერ გამოიყენება ომეტეკუტლისა და ომესიუატლის (ასევე ცნობილნი არიან სახელებით ტონაკატეკუტლი და ტონაკასიუატლი) წყვილის აღსანიშნად აცტეკების მითოლოგიაში. ასეთი ღვთაებების არსებობა და თვითონ ამ სიტყვის მნიშვნელობა სადავო საკითხია მესოამერიკის რელიგიების მკვლევარებს შორის.

განსაზღვრა

მიგელ ლეონ-პოტილა სახელ „ომეტეოტლს“ ინტერპრეტირებს, როგორც „ორობითობის მბრძანებელს“ და ამტკიცებს, რომ ომეტეოტლი აცტეკების უზენაესი ღვთაება-შემოქმედი იყო და რომ აცტეკებს ის წარმოედგინათ, როგორც ორმაგი ბუნების მისტიური არსის მქონე ღვთაება. მისი ვერსიით, ომეტეოტლი — აბსტრაქტული ღვთაებაა, რაც ხსნის მასზე დოკუმენტური მოხსენიებების სიმწირესა და აცტეკებში მისი კულტის არსებობის მტკიცებულებების არარსებობას. ლეონ-პორტილას არგუმენტები მეტწილად მიღებულია მესოამერიკული რელიგიების მკვლევრების მიერ.

რიჩარდ ჰალი (1992), ეწინააღმდეგება, რომ არ არსებობდნენ ცალკეულე ღვთაებები „ომეტეოტლი“, „ომეტეკუტლი“ ან „ომესიუატლი“, და რომ ამ სახელების ინტერპრეტირება უნდა მოხდეს არა ფუძე „ome“-ს („ორი“) გამოყენებით, არამედ — „omi“-ს („ძვალი“). ის თვლის, რომ ომეტეკუტლი ტონაკატეკუტლისა და მიკტლანტეკუტლის მეორე სახელია, რადგანაც ეს ღმერთები დაკავშირებულნი არიან მკვდარი ძვლებით ადამიანების შექმნასთან. ის აღნიშნავს, რომ ლეონ-პორტილას მიერ გამოყენებული ხუთი წყაროდან, არც ერთი არ შეიცავს პირდაპირ კავშირს ორობითობის ღმერთთან.

წყაროები

ფრანცისტანტელი ბერის, ხუან დე ტორკვემადის, მატიანეში წერია, რომ „ინდიელებს სურთად ორ ღმერთზე გაყოფილი ღვთიური ბუნება“. Cantares Mexicanos, ნაუატლზე არსებული სიმღერებისა და ლექსების კრებულის, თარგმანში ლეონ-პორტილა მოიხსენიებს „ორობითობის ღმერთს“, რომლის ნაცვლადაც ორიგინალურ ტექსტში წერია მხოლოდ ესპანურიდან ნათხოვარი სიტყვა „dios“. სხვა მაგალითი ლეონ-პორტილას მოჰყავს მანუსკრიპტიდან „Historia Tolteca-Chichimeca“, რომლის ტექსტიც სინამდვილეში შეიცავს სიტყვა „ayometeotl“-ს. ჰალი თვლის, რომ ეს სიტყვა უნდა გადაითარგმნოს, როგორც „წვნიანი აგავის ღმერთი“, რადგანაც ტექსტში საუბარია პულკეზე. „Codex Ríos“ მოიხსენიებს ღმერთ „hometeule“-ს — იკონიგრაფიული ანალიზი აჩვენებს, რომ ამგვარი სახელის მქონდე ღვთაება ტონაკატეკუტლის იდენტურია. მეხუთე წყაროში, „Historia de los Mexicanos por sus pinturas“-ში, როგორც ჰალი გვიჩვენებს, წერია არა „ometeotl“, არამედ „omiteuctli“. ვარაუდობენ, რომ ეს უიცილოპოჩტლის კიდევ ერთი სახელია.

ლიტერატურა

• Anders, Ferdinand, Maarten Jansen & Luis Reyes García. Religión costumbres e historia de los antiguos mexicanos : libro explicativo del llamado Códice Vaticano A, Codex Vatic. Lat. 3738 de la Biblioteca Apostólica Vatican. 
• Haly, Richard (1992). „Bare Bones: Rethinking Mesoamerican Divinity“. History of Religions. 31 (3): 269–304.
• León-Portilla, Miguel (1963). Aztec Thought and Culture: A Study of the Ancient Náhuatl Mind, Jack Emory Davis (trans.), translation and adaptation of: La filosofía náhuatl, 1st [1990] pbk reprint, Civilization of the American Indian series, no. 67, Norman: University of Oklahoma Press. ISBN 0-8061-2295-1. 
• León-Portilla, Miguel (1999). „Ometeotl, el supremo dios dual, y Tezcatlipoca "Dios Principal",“. Estudios de Cultura Náhuatl. 30.
• Miller, Mary (1993). The Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya: An Illustrated Dictionary of Mesoamerican Religion. London: Thames & Hudson. ISBN 0-500-05068-6. 
• Payàs, Gertrudis (2004). „Translation in Historiography: The Garibay/León-Portilla Complex and the Making of a Pre-Hispanic Past“. Meta : journal des traducteurs / Meta: Translators' Journal. 49 (3): 544–561.
• Van Tuerenhout, Dirk R. (2005). The Aztecs: New Perspectives, ABC-CLIO's Understanding Ancient Civilizations series. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. ISBN 1-57607-921-X. 
• Wimmer, Alexis. (2006)Dictionnaire de la langue nahuatl classique (online version, incorporating reproductions from Dictionnaire de la langue nahuatl ou mexicaine [1885], by Rémi Siméon). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2012-12-30. ციტირების თარიღი: 2009-07-14. (ფრანგული)