ოლიგარქია
ოლიგარქია (ბერძ. ὀλιγαρχία; ὀλίγον „ოლიგონ“ — ცოტა და ἀρχή „არქე“ — ძალაუფლება) — მმართველობის ფორმა, რომლის დროს ძალაუფლება უჭირავს ადამიანების ვიწრო, ელიტურ წრეს (ოლიგარქებს), რომლებიც ძალაუფლებას იყენებენ საკუთარი ინტერესების შესაბამისად. ოლიგარქია სიტყვასიტყვით მცირეთა მმათველობას ნიშნავს. მმართველობის ეს ფორმა საბერძნეთში საკმაოდ გავრცელებული იყო და გულისხმობდა, რომ რეალურ მმართველობას განახორციელებდა საზოგადოების ელიტური ანუ მცირე ნაწილი. მისი გამოყოფა ხდებოდა არისტოკრატიული პრინციპით (ანუ მმართველობას ასრულებდნენ დიდგვაროვნნი), ან ტიმოკრატიული პრინციპით (როდესაც მმართველობას ახორციელებდნენ ის პირები, რომლებიც თვიანთი რეალური მდგომარეობით (ქონებით) იყვნენ გამორჩული საზოგადოებაში). ეს პოლიტიკური სისტემა საბერძნეთის არაერთ პოლისში მოქმედებდა. ტერმინი პირველად გამოიყენეს ძველმა ბერძენმა ფილოსოფოსებმა პლატონმა და არისტოტელემ.
ოლიგარქიის რკინის კანონი
რედაქტირებაგერმანიაში დაბადებულმა, წარმოშობით იტალიელმა სოციოლოგმა რობერტ მიხელსმა თავის წიგნში "პოლიტიკური პარტიები, პოლიგრაფიული ტენდენციები, სოციოლოგიური გამოკვლევები"(1911) ჩამოყალიბა ე.წ. "ოლიგარქიის რკინის კანონის“ პრინციპი, რომლის თანახმადაც, ნებისმიერი პოლიტიკური ორგანიზაცია და პროფკავშირები, საბოლოო ჯამში, აუცილებლად ექცევა რამდენიმე ადამიანის უპირობო და უკონტროლო მმართველობის ქვეშ. რ. მიხელსის თანახმად, რაც უნდა დემოკრატიული იყოს ორგანიზაციის დამფუძნებელთა განზრახვა, ორგანიზაციის გაფართოება აუცილებლად იწვევს სირთულეებს მის მართვასთან დაკავშირებით. ამდენად, ორგანიზაციის ფარგლებში ყალიბდება მყარი ბიუროკრატია, რომლის მიზანია მართვაში პრობლემის ეფექტური გადაწყვეტა. ასე ხდება ძალაუფლების კონცენტრაცია ძალზე მცირე რაოდენობის ადამიანების (ოლიგარქების) ხელში, რომლებიც ნელნელა გამოდიან ორგანიზაციის რიგითი წევრების კონტროლიდან. ისინი ახდენენ კომუნიკაციური რესურსების მონოპოლიზებას და ამით იმყარებენ თავიანთ ძალაუფლებას. ო.რ.კ. - ის კრიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ მიხელსის დასკვნა ზედმეტად პესიმისტურია – დემოკრატიას აქვს შიდა კონტროლის მექანიზმები, რომლებიც ძალაუფლების განაწილებას უზრუნველყოფს მართვის სხვადასხვა ჰორიზონტალურ რგოლს შორის.
ლიტერატურა
რედაქტირებაბონდო კუპატაძე - "პარლამენტარიზმის ისტორია".
