მუმთაზ მაჰალი
მუმთაზ მაჰალი, ([mʊmˈt̪aːz mɛˈɦɛl], სპარს: ممتاز محل, ქალიშვილობაში არჯუმანად ბანუ ბეგამი სპარს : ارجمند بانو بیگم (დ. 6 აპრილი, 1593, აგრა - 17 ივნისი, 1631, ბურჰანპური) — მოგოლთა იმპერიის მმართველის, შაჰ ჯაჰანის ცოლი.
| მუმთაზ მაჰალი | |
|---|---|
 მე-17 ან მე-18 საუკუნეში შესრულებული მუმთაზ მაჰალის პორტრეტი | |
| დაბადების თარიღი |
27 აპრილი, 1593 აგრა, დიდ მოგოლთა იმპერია, ინდოეთი |
| გარდაცვალების თარიღი |
17 ივნისი, 1631 (38 წლის) ბურხანპური, დიდ მოგოლთა იმპერია, ინდოეთი |
| დაკრძალულია | ტაჯ მაჰალი |
| რელიგია | შიიტი მუსლიმი[1][2][3][4][5] |
| მეუღლე(ები) | შაჰ-ჯაჰანი |
ბიოგრაფია
რედაქტირებაარჯუმანდ ბანუ ბეგამი დაიბადა, 1593 წლის 27 აპრილს აგრაში აბუ'ლ-ჰასან ასაფ ხანის და მისი მეუღლის დივანჯი ბეგუმის, სპარსელი- ყაზვინელი აზნაურის ხვაჯი გიას-უდ-დინის ქალიშვილის ოჯახში. ასაფ ხანი, მდიდარი სპარსელი დიდგვაროვანი გახლდათ, რომელსაც მაღალი თანამდებობა ეკავა მოგოლთა იმპერიაში. მისი ოჯახი ინდოეთში ჩავიდა 1577 წელს, როდესაც მამამისი მირზა გიას ბეგი (საყოველთაოდ ცნობილია ტიტულით ი'თიმად-უდ-დაულა) აგრაში იმპერატორ აქბარის სამსახურში აიყვანეს.[6][7]
აბდულ ჰასან ასაფ ხანი ჯაჰანგირის ცოლის იმპერატრიცა ნურ-ჯაჰანის ძმა იყო. [8]
არჯუმანდ ბანუ ბეგამი ძალიან განათლებული, კულტურული და ნიჭიერი გოგონა იყო. ფლობდა არაბულ და სპარსულ ენებს. თხზავდა ლექსებს სპარსულად. გამოირჩეოდა მოკრძალებული და გულწრფელი ხასიათით, ამავე დროს საკმაოდ თავდაჯერებული გახლდათ. მან ადრეული ასაკიდან მიიპყრო სამეფო კარის წარჩინებულთა ყურადღება. როგორც ჩანდა, მის შესახებ ჯაჰანგირსაც გაგონილი ჰქონდა, ამიტომაც დადებითად შეხვდა შაჰ-ჯაჰანის ნიშნობას მასთან.[9][10]
როდესაც არჯუმანდ ბანუ ბეგამი შაჰ ჯაჰანზე დანიშნეს 1607 წლის 30 იანვარს, ის 14 წლის იყო, ხოლო საქმრო- 15 წლის. ამასთან, ისინი ნიშნობიდან ხუთი წლის შემდეგ დაქორწინდნენ 1612 წლის 30 აპრილს აგრაში. მათი შეუღლება ქორწინების საფუძველზე მოხდა. როგორც შაჰ ჯაჰანი ამბობდა, მან მრავალ ქალთაგან, არჯუმანდი ამოარჩია ხასიათითა და გარეგნობით. „მუმთაზ მაჰალი“ საქორწილო ცერემონიალის დროს რძალს შაჰ- ჯაჰანის მამამ, ჯაჰანგირმა უწოდა, რაც „სასახლის მშვენებას“ ნიშნავს.[11]
ნიშნობასა და ქორწილს შორის პერიოდში შაჰ- ჯაჰანი დაქორწინდა თავის პირველ მეუღლეზე, პრინცესა ყანდაჰარ ბეგუმზე 1609 წელს, ხოლო 1617 წელს, მუმთაზ მაჰალზე დაქორწინების შემდეგ, ცოლად შეირთო იზ-უნ-ნისა ბეგუმი (სახელით Akbarabadi Mahal) დიდ მოგოლთა იმპერიის ცნობილი დიდებულის შვილი.[12]
სასახლის კარის ისტორიკოსების ოფიციალური ვერსიით, პირველი და მესამე ქორწინებას პოლიტიკური მნიშვნელობის იყო. შაჰ- ჯაჰანი იმდენად გატაცებული იყო მუმთაზ მაჰალით, რომ მისი ურთიერთობა სხვა ცოლებთან მხოლოდ ფორმალურ ხასიათს ატარებდა.
შაჰ- ჯაჰანი ტახტზე 1626 წელს ავიდა. მან მუმთაზ მაჰალი თავის მთავარ იმპერატრიცად დანიშნა და უბოძა ტიტულები: Malika-i-Jahan ("მსოფლიოს დედოფალი"), "Malika-uz-Zamani" ("ეპოქის დედოფალი") და mallikai-hindustan ("ჰინდუსტანის დედოფალი"). მუმთაზის თანამდებობა ხანმოკლე იყო - მისი ნაადრევი გარდაცვალების გამო
მუმთაზ მაჰალს და შაჰ- ჯაჰანს შეეძინათ 13 შვილი. მე -14 შვილის გაჩენისთანავე იგი გარდაიცვალა შაჰ- ჯაჰანის კარავში ბურხანპურის მახლობლად.[13]
ხსოვნა
რედაქტირებაცოლის სიკვდილმა შაჰ- ჯაჰანი იმდენად დაამწუხრა, რომ გადაწყვიტა მავზოლეუმის აშენება თავისი იმპერიის დედაქალაქში. მშენებლობა 22 წელი მიმდინარეობდა. ნაგებობას ტაჯ-მაჰალი უწოდეს. მუმთაზ მაჰალის და შემდგომში შაჰ-ჯაჰანის ფერფლი იქ დაასვენეს. ამჟამად ტაჯ მაჰალი დიდი სიყვარულის სიმბოლო და არქიტექტურული სრულყოფის მაგალითია. იგი ინდოეთის ერთ-ერთი მთავარი ღირსშესანიშნაობაა.[14][15][16]
გარე ბმულები
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- Koch, Ebba (2006) [Aug 2006]. The Complete Taj Mahal: And the Riverfront Gardens of Agra (Hardback) (First ed.). Thames & Hudson Ltd. pp. 288 pages. ISBN 0-500-34209-1[მკვდარი ბმული].
- Peston, Diana & Michael (2007). A Teardrop on the Cheek of Time (Hardback) (First ed.). London: Doubleday. pp. 354 pages. ISBN 978-0-385-60947-0[მკვდარი ბმული].
- Banks Findley, Ellison (1993). Nur Jahan: Empress of Mughal India. Oxford, UK: Nur Jahan : Empress of Mughal India. ISBN 9780195074888.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ თარგი:استشهاد ويب
- ↑ თარგი:استشهاد بخبر
- ↑ თარგი:استشهاد بخبر
- ↑ თარგი:استشهاد بخبر
- ↑ თარგი:استشهاد بخبر
- ↑ Pickthall, Marmaduke William; Asad, Muhammad (1 January 1975). "Islamic Culture". 49. Islamic Culture Board: 196. Retrieved 13 April 2017.
- ↑ Lach, Donald F.; Kley, Edwin J. Van (1998). Asia in the Making of Europe, Volume III: A Century of Advance. Book 2, South Asia. University of Chicago Press. p. 689. ISBN 9780226466972.
- ↑ Tillotson, Giles (2008). Taj Mahal. London: Profile Books. p. 11. ISBN 9781847652478
- ↑ Phillips, Rhonda; Roberts, Sherma, eds. (2013). Tourism, Planning, and Community Development Community Development – Current Issues Series. Routledge. p. 128. ISBN 9781135711887.
- ↑ Frank W. Thackeray; John E. Findling, eds. (2012). Events that formed the modern world: from the European Renaissance through the War on Terror. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. p. 254. ISBN 9781598849011.
- ↑ Sharma, Sudha (2016). The Status of Muslim Women in Medieval India. India: Sage Publications. ISBN 9789351505655.
Mumtaz Mahal was equally adept in Persian and Arabic as well as in writing poetry, besides being a patron of the learned and scholars.
- ↑ Bnnemarie Schimmel (2005). The empire of the Great Mughals : history, art and culture. translated by Corinne Attwood; edited by Burzine K. Waghmar; with a foreword by Francis Robinson (Revised ed.). Lahore: Sang-E-Meel Pub. p. 151. ISBN 9781861891853.
- ↑ Sunita Sharma, Veil, Sceptre and Quill: Profiles of Eminent Women, 16th–18th Centuries (2004), p. 45
- ↑ Qazwini. fol. 233a translated by Begley and Desai (1984), p. 14.
- ↑ Taj Mahal: the illumined tomb: an anthology of seventeenth-century Mughal and European documentary sources. Compiled and translated by W.E. Begley and Z.A. Desai. Cambridge, Massachusetts: Aga Khan Program for Islamic Architecture. 1989. p. 23. ISBN 9780295969442.
- ↑ Sarker, Kobita (2007). Shah Jahan and his paradise on earth : the story of Shah Jahan's creations in Agra and Shahjahanabad in the golden days of the Mughals (1. publ. ed.). Kolkata: K.P. Bagchi & Co. p. 38. ISBN 9788170743002.