მოსახლეობის აღწერა აზერბაიჯანში

აზერბაიჯანის მოსახლეობის აღწერები — აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახლეობის დემოგრაფიული, ეკონომიკური და სოციალური მონაცემების შეგროვება, შეჯამება, ანალიზი და გამოქვეყნების პროცესია. აზერბაიჯანის რესპუბლიკაში მომდევნო მოსახლეობის აღწერა 2019 წლისთვის არის მოსალოდნელი^[1].

ამ სტატიაში მოყვანილია აზერბაიჯანის სსრ კავშირიდან გამოსვლის შემდგომ პერიოდის მოსახლეობის აღწერებიც.

აზერბაიჯანის სსრ პერიოდი რედაქტირება

1926 წელი რედაქტირება

პირველი მოსახლეობის აღწერის სსრკ-ში 1926 წლის 17 დეკემბერს ჩატარდა. იმ დროს, აზერბაიჯანის სსრ-ის ტერიტორია იყო 85,968 კმ² და მოიცავდა 35 ქალაქს და 5,888 დასახლებულ სოფელს. საერთო მოსახლეობა იყო 2,314,571 მცხოვრები^[2], რომელთაგან 1,212,859 იყო მამაკაცი და 1,101,712 ქალი. ქალაქის მოსახლეობა 649,557 მცხოვრები იყო.

1937 წელი რედაქტირება

საბჭოთა კავშირის მოსახლეობის მორიგი აღწერა 1937 წლის 6 იანვარს განხორციელდა. მოსახლეობის აღწერის მონაცემებით, აზერბაიჯანის სსრ-ში მცხოვრები მოსახლეობა 1,778,798 იყო^[3], ხოლო მთლიანი მოსახლეობა - 2,953,300. სსრკ-ში მცხოვრები აზერბაიჯანელი თურქების საერთო რაოდენობა კი 2,134,648^[4].

1939 წელი რედაქტირება

1939 წლის 17-23 იანვარს სსრკ-ში ჩატარდა აღწერა, რომლის მიხედვითაც აზერბაიჯანის სსრ მოსახლეობა 3,205,150 ადამიანი იყო. სსრ კავშირის ტერიტორიაზე მცხოვრები ეთნიკური აზერბაიჯანელების საერთო რაოდენობა 2,275,678 ადამიანს შეადგენდა^[5].

1959 წელი რედაქტირება

1959 წლის საყოველთაო მოსახლეობის აღწერა გაიმართა 15-22 იანვარს. შედეგების მიხედვით, მთლიანი მოსახლეობა იყო 3,697,717 ადამიანი, საიდანაც 2,494,381 ეთნიკური აზერბაიჯანელები იყვნენ. სსრკ-ს ტერიტორიაზე მცხოვრები ეთნიკური აზერბაიჯანელების საერთო რაოდენობა იყო 2,939,728^[6].

1970 წელი რედაქტირება

1970 წლის 15-22 იანვარს ჩატარდა საბჭოთა კავშირის შემდეგი მოსახლეობის აღწერა. აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე მოსახლეობა შეადგენდა 5,117,081 ადამიანის. ეთნიკური აზერბაიჯანელები 3 776 778 იყო, რაც მთლიანი მოსახლეობის 73.81% -ს შეადგენდა. აზერბაიჯანელების შემდეგ მეორე ეთნიკური ჯგუფი რუსები იყვნენ (510,059), რომელებიც შეადგენდნენ მოსახლეობის 9.86%^[7].

1979 წელი რედაქტირება

1979 წლის 17-24 იანვარს სსრკ-ს მოსახლეობის აღწერა ჩატარდა, რომლის მიხედვითაც აზერბაიჯანის სსრ მოსახლეობა 6,026,515 ადამიანი იყო, რომელთაგან 78.14% (4,708,832) ეთნიკური აზერბაიჯანელები იყვნენ. სსრ კავშირის ტერიტორიაზე მცხოვრები აზერბაიჯანელების საერთო რაოდენობა 5,477,330 იყო^[8].

1989 წელი რედაქტირება

1989 წლის 12-19 იანვარს სსრკ-ს კიდევ ერთი მოსახლეობის აღწერის ჩატარდა. აღწერის დროს აზერბაიჯანის სსრ-ს შეადგენდა 65 ქალაქი, 61 ოლქი და 122 ურბანული დასახლება. აზერბაიჯანის სსრ მთელი მოსახლეობა იყო 7,021,178 მცხოვრები^[9], რომელთაგან 5,804,980, ანუ 82.68% ეთნიკური აზერბაიჯანელები იყვნენ. რიცხოვნობით რუსები მეორე ერი იყვნენ და მოსახლეობის 5.59%, ანუ 392,304 ადამიანს შეადგენდნენ. დაახლოებით 1.8 მილიონი ადამიანი ბაქოში ცხოვრობდა. სსრკ-ს ტერიტორიაზე მცხოვრები აზერბაიჯანელების საერთო რაოდენობა დაახლოებით 6,770,000 ადამიანი იყო^[10].

აზერბაიჯანის დამოუკიდებელი რესპუბლიკა რედაქტირება

1999 წელი რედაქტირება

პირველი მოსახლეობის აღწერა აზერბაიჯანში დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ჩატარდა 1999 წლის 27 იანვარიდან - 3 თებერვლამდე. მოსახლეობის აღწერის მონაცემებით, აზერბაიჯანის რესპუბლიკის საერთო მოსახლეობა 7,953,438 იყო, საიდანაც 3,883,15 ადამიანი კაცი იყო და 4,070,283 ქალი. ეთნიკური აზერბაიჯანელები მთლიანი მოსახლეობის 90.59% -ს შეადგენდნენ, რაც 7,205,464 ადამიანი იყო. აზერბაიჯანელების შემდეგ მეორე ეთნიკური ჯგუფი ლეკები იყვნენ და მთლიანი მოსახლეობის 2.24% (178,021) შეადგენდნენ, ხოლო მესამე რუსები იყვნენ - 141,687 ადამიანი. აღწერის დროს ბაქოში 1,788,854 ადამიანი ცხოვრობდა, საიდანაც 1,574,252 ეთნიკური აზერბაიჯანელი იყო^[11].

2009 წელი რედაქტირება

2009 წლის 13-22 აპრილს ჩატარდა აზერბაიჯანის რესპუბლიკის მოსახლეობის მეორე აღწერა. მოსახლეობის აღწერის მიხედვით მოსახლეობის საერთო რაოდენობა 8,922,447 იყო, საიდანაც 91.60% ეთნიკური აზერბაიჯანელები იყვნენ. მთლიანი მოსახლეობის 2,045,815 (მათ შორის 1,848,107 აზერბაიჯანელები) ცხოვრობდნენ დედაქალაქ ბაქოში. ლეკები მოსახლეობის მეორე (2.02%) ეთნიკურ ჯგუფს წარმოადგენდნენ^[12].

სქოლიო რედაქტირება

[1] 2019-cu ildə Azərbaycan Respublikasında əhalinin siyahıyaalınmasına hazırlıq və onun keçirilməsi ilə bağlı tədbirlər planı haqqında - cabmin.gov.az

[2] Всесоюзная перепись населения 17 декабря 1926 г. : краткие сводки. - М, 1927-1929.

[3] Всесоюзная перепись населения 1937 года: общие итоги

[4] ПРЕДВАРИТЕЛЬНЫЕ ИТОГИ ВСЕСОЮЗНОЙ ПЕРЕПИСИ НАСЕЛЕНИЯ 1937 г.

[5] Всесоюзная перепись населения 1939 года

[6] Всесоюзная перепись населения 1959 года

[7] Всесоюзная перепись населения 1970 года

[8] Итоги Всесоюзной переписи населения 1979 года: Число и состав семей. Число рожденных детей

[9] Ежегодник Большой Советской энциклопедии. Выпуск 34. 1990

[10] Итоги всесоюзной переписи населения 1989 года: Численность и размещение населения СССР (3 пц.)

[11] Ethnic composition of Azerbaijan - 1999

[12] Ethnic composition of Azerbaijan - 2009

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]