მიკროსკოპი

ელექტრონული მიკროსკოპი — ხელსაწყო, რომელსაც აქვს შესაძლებლობა მიიღოს ობიექტის ძლიერ გადიდებული გამოსახულება ელექტრონების ერთ წერტილში ფოკუსირების მეშვეობით.

ოპტიკური მიკროსკოპისგან განსხვავებით ელექტრონულ მიკროსკოპში იყენებენ ელექტრონების ნაკადს და მაგნიტურ ან ელექტრონულ ლინზებს.

ზოგიერთი ელექტრონული მიკროსკოპი უზრუნველყოფს გამოსახულების 2 მილიონჯერ გადიდებას. საუკეთესო ოპტიკური მიკროსკოპები მხოლოდ 2000-ჯერ ადიდებენ. როგორც ელექტრონულ, ასევე ოპტიკურ მიკროსკოპებს შეუძლიათ განსზაღვრონ ტალღის სიგრძის დამოკიდებულება. არსებობს მიკროსკოპის რამდენიმე ტიპი, რომელთა შორის არის ულტრამიკროსკოპიც.

ელექტრონულ მიკროსკოპებში გამოიყენება ელექტრონული ან მაგნიტური ლინკეზები იმისთვის, რომ მოხდეს ელექტრონების მართვა და გავადდეს ობიექტის რომელიმე კონკრეტული ადგილი.

ელექტრო გამოსახულების მიკროსკოპი

• ელექტრონული გამოსახულების მიკროსკოპი
• რასტრული ელექტრონული მიკროსკოპი
• დამასკანირებელი ატომური ძალის ელექტრონული მიკროსკოპი
• ამრეკლავი ელექტრონული მიკროსკოპი
• რასტრული ტრანსიმიული ელექტრონული მიკროსკოპი
• ფოტო წარმომქმნელი ელექტრონული მიკროსკოპი

ელექტრონული მიკროსკოპის შექმნის ისტორია

თეორიულ თუ პრაქტიკული ფიზიკის წარმატებებს უნდა ვუმადლოდეთ ელექტრონისა და მისი თვისებების აღმოჩენას. ეს დაკავშირებულია ელექტრონული ოპტიკის შექმნის საფუძვლებთან. ჰიპოთეზა ელექტრონის ტალღოვანი ბუნების შესახებ ჯერ კიდევ 1942 წელს წარმოიშვა ლუი დე ბროლის მიერ, ხოლო ექსპერიმენტით დამტკიცებული იქნა 1927 წელს კ.დევისონის(აშშ), ლ.ჯერმერის(აშშ), და ჯ.ტომსონის(ინგლისი) მიერ.

ელექტრონული ლინზის წინასიტყვაობად მიიჩნევა 1930-იან წლებში ელ. მიკროსკოპის გამოგონება და შექმნა, რომელიც ააგეს ტალღური ოპტიკის კანონებით, მაგრამ იყენებდნენ ელექტრული და მაგნიტური წყაროების ფოკუსირებისათვის.

1931-ში რ. რუდენბერგმა მიიღო ტრანსიმიური ელექტრონული მიკროსკოპის სქემა, რომელიც იმავე წელს მ. კნოლმა და ე.რუსკამ ააგო, მაგნიტური ლინზების გამოყენებით. (ე. რუსკა ამ ნამუშევრისთვის გახდა 1968 წელს ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკის დარგში).

რასტრული ელექტრონული მიკროსკოპი გამოგონებული იქნა 1952 წელს ჩარლზ ოტლის მიერ, მაგრამ მხოლოდ მთელი რიგი ტექნიკური მიღწევების შემდეგ განიხილეს მე-XX საუკუნის 60-იან წლებში. ამ გამოგონებამ დიდი გამოხმაურება ჰპოვა მეცნიერებასა და ტექნიკაში.

1979 წელს ციურიხში გერდომ ბინიგომისა და ჰაირნიხ რორერმა გამოიგონეს დამასკანირებელი გვირაბისებური ელექტრონული მიკროსკოპი. ეს მიკროსკოპი აგებულებით მარტივია, მაგრამ იგი განსაზღვრავს ატომის შეთავსებას ზედაპირთან. თავიანთი ქმნილებისთვის ბონინგემმა და რორერმა (ე. რუსკასთან ერთად) მიიღეს ნობელიის პრემია ფიზიკის დარგში.

მიკროსკოპის აგებულება

1. ტუბუსი – იგივეა რაც მილი
2. ოკულარი – ტუბუსის სათავე (იქ მოთავსებულის გამადიდებელი ლინზები)
3. ობიექტივი – ტუბუსის ბოლო (ლინზები აქაც არის)
4. ხრახნები – მათი საშუალებით ხდება ტუბუსის ზემოთ და ქვემოთ მოძრაობა
5. შტატივი – მასზე დამაგრებულია მიკროსკოპის ყველა ნაწილი
6. სასაგნე მაგიდა – ადგილი, სადაც უნდა მოათავსო დაკვირვების ქვეშ მყოფი ობიექტი. (სასაგნე მაგიდას ცენტრში აქვს ხვრელი)
7. სარკე – რის საშუალებითაც სინათლე უნდა მივმართოთ ხვრელისგან
8. ფუძე – სადგამი.

რომ გავიგოთ, თუ რამდენჯერ ადიდებს მიკროსკოპი ობიექტს, ოკულართან არსებული რიცხვი უნდა გავამრავლოთ ობიექტივთან არსებულ რიცხვზე.