კარლ გუსტავ მოსანდერი
კარლ გუსტავ მოსანდერი[7] (შვედ. Carl Gustaf Mosander; დ. 10 სექტემბერი, 1797, კალმარი — გ. 15 ოქტომბერი, 1858, დროტნინგჰოლმი, ლენ სტოკჰოლმი) — შვედი ექიმი და ქიმიკოსი. ლანთანის (1839), ერბიუმის (1843), ტერბიუმის (1843) აღმომჩენი.
| კარლ გუსტავ მოსანდერი | |
|---|---|
 | |
| დაბ. თარიღი | 10 სექტემბერი, 1797[1] [2] [3] [4] |
| დაბ. ადგილი | კალმარი[5] |
| გარდ. თარიღი | 15 ოქტომბერი, 1858[1] [2] [3] [4] (61 წლის) |
| გარდ. ადგილი | Lovö church parish[1] |
| მოქალაქეობა |
 შვედეთი |
| საქმიანობა | ქიმიკოსი[1] და ფარმაკოლოგი |
| მუშაობის ადგილი | შვედეთის სამეფო ინსტიტუტი |
| ალმა-მატერი | შვედეთის სამეფო ინსტიტუტი |
| მამა | Isak Mosander[1] |
| შვილ(ებ)ი | Hulda Elizabeth Constance Mosander[6] |
ბიოგრაფია
რედაქტირებაკარლ გუსტავ მოსანდერი დაიბადა 1797 წლის 10 სექტემბერს კალმარში (ლენ სტოკჰოლმი, ახლანდელი შვედეთი).
12 წლის ასაკში დედასთან ერთად გადავიდა სტოკჰოლმში, სადაც ფარმაციის შესწავლა დაიწყო. 1817 წელს ჩააბარა აფთიაქარის გამოცდები. აფთიაქარად მუშაობისას იგი დაინტერესდა მედიცინაში და 1820 წელს ჩაირიცხა კაროლინსკის ინსტიტუტში, რომელიც 1825 წელს დაამთავრა ქირურგიის მაგისტრის ხარისხით. ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ რამდენიმე წელი სამხედრო ქირურგად მსახურობდა. ქირურგიული კარიერის დასრულების შემდეგ იგი გახდა ქიმიის მასწავლებელი კაროლინსკის ინსტიტუტში და ასისტენტი შვედეთის ბუნების ისტორიის მუზეუმის მინერალოგიურ კოლექციაში. ის დიდხანს სწავლობდა და ცხოვრობდა იონს ბერცელიუსის ბინაში. 1832 წლიდან იყო მისი ასისტენტი, ხოლო გადადგომის შემდეგ, 1836 წელს გახდა მისი მემკვიდრე კაროლინსკის ინსტიტუტში ქიმიისა და ფარმაკოლოგიის პროფესორის თანამდებობაზე.
1826 წელს მოსანდერმა შესთავაზა, რომ ცერიუმის მიწა ცერიუმის გარდა სხვა ელემენტის ოქსიდსაც შეიცავდა, რის შემდეგაც მან დაიწყო ცერიუმის ნაერთების საფუძვლიანი შესწავლა. 1833 წელს კარლ გუსტავ მოსანდერი აირჩიეს შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის წევრად. 1839 წელს, ცერიუმის ნაერთების შესწავლისას, მან აღმოაჩინა ლანთანი, ცერიუმის ნიტრატის ნაწილობრივ დაშლილი ნიმუშების შესწავლის შედეგად. იმავე წელს, მან გამოაცხადა კიდევ ერთი ელემენტის „დიდიმის“ აღმოჩენა. თუმცა, 1885 წელს ავსტრიელმა ქიმიკოსმა კ. აუერ ფონ ველბახმა აჩვენა, რომ დიდიმი წარმოადგენდა ნეოდიმისა და პრაზეოდიმის ნაერთის ნაერთს. 1843 წელს, მსგავსი ვარაუდების გამოყენებით იტრიუმიან მიწაზე, მან აღმოაჩინა კიდევ ორი ელემენტი, ერბიუმი და ტერბიუმი.
გარდაიცვალა 1858 წლის 15 ოქტომბერს ლოვონში (ლენ სტოკჰოლმი, ამჟამად შვედეთი).
ლიტერატურა
რედაქტირება- Волков В. А., Вонский Е. В., Кузнецова Г. И. Выдающиеся химики мира. — М.: ВШ, 1991. 656 с.
- Большая советская энциклопедия. В 30 тт.
- Mary Elvira Weeks. (1932). «The discovery of the elements: XVI. The rare earth elements». Journal of Chemical Education 9 (10): 1751—1773.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Carl Gustaf Mosander — 1917.
- ↑ 2.0 2.1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3.0 3.1 SNAC — 2010.
- ↑ 4.0 4.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ Nordisk familjebok: konversationslexikon och realencyklopedi / B. Meijer, T. Westrin, Ruben G:son Berg et al. — 2 — Stockholm: 1900.
- ↑ Lundy D. R. The Peerage
- ↑ მოსანდერი კარლ - (1797-1858 წ.წ.) — უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი