ზიგფრიდის ხაზი
ზიგფრიდის ხაზი (გერმ. Siegfriedstellung), გერმანიაში უფრო მეტად ცნობილი, როგორც დასავლეთის კედელი, ვესტვოლი (გერმ. Westwall) — გერმანიის თავდაცვითი ხაზი, რომელიც აშენდა 1930-იანი წლების საფრანგეთის მაჟინოს ხაზის საპირისპიროდ. იგი გადაჭიმული იყო 630 კილომეტრზე მეტ მანძილზე (390 მილი). კლივიდან, ნიდერლანდების საზღვართან, ძველი გერმანიის იმპერიის დასავლეთ საზღვრის გასწვრივ, შვეიცარიის საზღვრამდე, ქალაქ ვეილ ამ რაინამდე - და მოიცავდა 18000-ზე მეტ ბუნკერს, გვირაბს და სატანკო ხაფანგს.
1944 წლის სექტემბრიდან 1945 წლის მარტამდე ზიგფრიდის ხაზთან განხორციელდა მოკავშირეთა ფართომასშტაბიანი შეტევა.
სახელწოდება
რედაქტირებაგერმანიის თავდაცვითი ხაზის მშენებლობის პროგრამის ოფიციალური სახელი, მეორე მსოფლიო ომამდე და ომის განმავლობაში, საზოგადოდ ცნობილი იყო როგორც „ვესტვოლი“ (და ინგლისურად „Siegfried Line“), თუმცა რამდენჯერმე შეიცვალა 1930-იანი წლების ბოლოს, რადგან მოიცავდა სხვადასხვა პროგრამებს და ეტაპობრივად შენდებოდა ახალ-ახალი ნაწილები:
- სასაზღვრო ყურების პროგრამა (პიონერული პროგრამა) ყველაზე მოწინავე პოზიციებისთვის (1938)
- ლიმესის პროგრამა (1938)
- დასავლეთის საჰაერო თავდაცვის ზონა (1938)
- აახენ-საარის პროგრამა (1939)
- გელდერნის განლაგება ბროგენსა და კლივს შორის (1939-1940)
ეს პროგრამები ყველაზე პრიორიტეტული ნაბიჯებით გამოირჩეოდა, შესაბამისად რესურსები მათთვის ხელმისაწვდომი იყო. სახელწოდება „ვესტვოლი“ თავდაპირველად არ იყო ცნობილი, ის გამოყენებადი გახდა 1939 წლის შუა ხანებიდან; არსებობს ჩანაწერი, რომ ჰიტლერმა გაუგზავნა ბრძანება 1939 წლის 20 მაისს „ვესტვოლში“ ჯარისკაცებსა და მუშაკებს.
ვესტვოლის მშენებლობის პროგრამა
რედაქტირება
სასაზღვრო მეთვალყურეობა
რედაქტირება50 სმ სისქის მქონე მცირე ზომის ბუნკერები დაიდგა წინა მხარეს სამი ჩანართით. შემფარავ ნაწილს წარმოადგენდა ჭაობებს შორის ტყით დაფარული გორაკები, ბორცვები. თვალსაჩინო პოზიციებზე, ერთმანეთის მსგავსი მცირე ზომის ბუნკერები იყო აღმართული, სახურავებზე პატარა მრგვალი ჯავშანტექნიკით აღჭურვილი „სათვალთვალო“ პუნქტებით. პროგრამა განხორციელდა საზღვრის მეთვალყურეობის (Grenzwacht) ფარგლებში. მცირე სამხედრო ჯარი უმალ გააქტიურდა რაინლენდში, მას შემდეგ, რაც ხელახლა მოახდინეს გერმანიის მიერ ამ რეგიონის მილიტარიზაცია, რადგან პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ დემილიტარიზებული იყო.
ლიმესი
რედაქტირება
ლიმესის პროგრამა დაიწყო 1938 წელს ჰიტლერის ბრძანებით, რაც გულისხმობდა დასავლეთ გერმანიის საზღვრის გამაგრებას. ლიმესი მოიცავდა რომის იმპერიის ყოფილ საზღვრებს. პროგრამის გადასაფარად იყენებდნენ ამბავს, თითქოს იქ მიმდინარეობდა არქეოლოგიური შესწავლა.
იქ არსებული 'სახეობა 10'-ს ბუნკერები უფრო მძლავრად იყო აშენებული, ვიდრე წინა სასაზღვრო გამაგრება. მათ ჰქონდათ 1.5 მ (4 ფუტი 11 ინ.) სისქის ჭერი და კედლები. ზიგფრიდის ხაზის მთელ სიგრძეზე აშენდა სულ 3,471. მათ ცენტრალური ოთახი/თავშესაფარი გააჩნდათ 10-12 კაცისთვის, რომელზეც ნაბიჯ-ნაბიჯ სათოფურები იდგა უკან, ხოლო საბრძოლო განყოფილება 50 სმ-ით უფრო მაღალი იყო. ამ ამაღლებულ მონაკვეთს ჰქონდა ტყვიამფრქვევის ჩასადები წინ და გვერდებზე. მეტი იარაღი იყო გათვალისწინებული შაშხანებისთვის, ხოლო მთელი სტრუქტურა ისე შეიქმნა, რომ დაცული ყოფილიყო მომწამლავი აირისგან.
გათბობა იყო უსაფრთხოების ღუმელიდან, რომლის ბუხარი დაფარული იყო სქელი ბადით. სივრცე ვიწრო იყო, თითო ჯარისკაცისთვის დაახლოებით 1 მ 2 (11 კვ ფუტი), რომელსაც ჰქონდა საძილე ადგილი და ტაბურეტი. მთავარსარდალს ჰქონდა სავარძელი. გადარჩენილები აწვდიდნენ ნიშნებს, რომლებიც აფრთხილებდნენ „კედლებს ყურები აქვთ“ და „შუქი გარეთ, როდესაც სათოფურები გახსნილია!“
აახენ-საარი
რედაქტირებააახენ-საარ- ის პროგრამის ბუნკერები ლიმესის პროგრამის მსგავსი იყო : 'სახეობა 107' ორმაგი MG კაზემატით ბეტონის კედლებით 3,5 მ (11 ფუტი) სისქით. ერთი განსხვავება ის იყო, რომ წინა მხარეს არ ჰქონდა სათოფურები, არამედ მხოლოდ ბუნკერის გვერდებზე იყო შემოვლებული. სათოფურები მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებისთვის აშენდა წინა მხარეს და დაცული იყო მძიმე მეტალის კარებით. ამ მშენებლობის ფაზაში შედიოდა ქალაქები აახენი და ზაარბრუკენი, რომლებიც თავდაპირველად ლიმესის პროგრამის თავდაცვის ხაზის დასავლეთით მდებარეობდნენ.
დასავლეთის საჰაერო თავდაცვის ზონა
რედაქტირებადასავლეთის საჰაერო თავდაცვის ზონა (Luftverteidigungszone West ან LVZ West) გაგრძელდა პარალელურად აღმოსავლეთისკენ მიმავალი ორი სხვა ხაზის გასწვრივ და ძირითადად შედგებოდა ბეტონის ფლაკონისგან. მიმოფანტულ MG42 და MG34 განმთავსებლებმა დამატებით დაცვას დაამატეს როგორც საჰაერო, ისე სახმელეთო სამიზნეები. საზენიტო არტილერიის კოშკურები შეიქმნა, რათა ეიძულებინა მტრის თვითმფრინავები ეფრინათ უფრო მაღლა, რომ შეემცირებინათ მათი დაბომბვის სიზუსტე. ეს კოშკები ლიმესის და აახენ-საარის პროგრამების ბუნკერების დაცვა იყო.
გელდერნის განლაგება
რედაქტირება
გელდერნის განლაგებამ გრძივი გააგრძელა ზიგფრიდის ხაზს ჩრდილოეთით, იქამდე ვიდრე მიაღწევდნენ რაინზე განთავსებულ კლივზე და აშენდა მეორე მსოფლიო ომის დაწყების შემდეგ. ზიგფრიდის ხაზი თავდაპირველად დასრულდა ჩრდილოეთით, ბრუგენთან, ვიერსენის რაიონში. პირველადი კონსტრუქციები იყო უიარაღო თხრილები, მაგრამ მათი დიზაინის კონკრეტიკამ ოკუპანტებს შესანიშნავი დაცვა მისცა. ეფექტიანი შენიღბვისთვის ისინი ხშირად აშენებდნენ მეურნეობებთან ახლოს.
შეჯახებები
რედაქტირება
1944 წლის აგვისტოში, პირველი შეტაკებები მოხდა ზიგფრიდის ხაზთან; იმ ხაზის მონაკვეთი, სადაც ყველაზე მეტი ბრძოლა მიმდინარეობდა, იყო ჰურთგენვალდის (ჰურთგენის ტყე) ტერიტორია ეიფელში, აახენიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 20 კილომეტრში. აახენის შუალედი იყო ლოგიკური გზა გერმანიის რაინლანდში და მთავარ ინდუსტრიულ მხარეში შესაღწევად, სწორედ იქ, სადაც გერმანელები კონცენტრირებულნი იყვნენ თავდაცვვისათვის.
ამერიკელებმა განალაგეს 120,000 კაციანი ჯარი და დამატებით გაამაგრეს ჰურთგენის ტყე მიმდინარე ბრძოლაში. ამ ბრძოლაში დაიღუპა 24,000 ამერიკელი ჯარისკაცი, გარდა ამისა, 9,000 ე.წ. არამებრძოლი მსხვერპლი. ისინი დაიღუპნენ ევაკუირებისას, გადაღლილობის, ექსპოზიციის, ავარიების და დაავადებების გამო.[1] გერმანიის დაღუპულთა რიცხვი არ არის დადასტურებული. ჰურთგენის ტყის ბრძოლის შემდეგ, ბულგეს ბრძოლა დაიწყო, რომელიც იწყება ჰურთგენვალდის სამხრეთით მდებარე რაიონში, მონსხაუსა და ლუქსემბურგულ ქალაქ ეხტერნახს შორის. ეს შეტევა იყო გერმანელების უკანასკნელი მცდელობა დასავლეთში ომის მიმდინარეობის შეცვლაზე. სასიცოცხლო და მატერიალური რესურსების დანაკარგი მძიმე იყო და ძალისხმევა ჩავარდა. სერიოზული შეტაკებები მოხდა ზიგფრიდის ხაზის სხვა ნაწილებთანაც და ბუნკერში მყოფი ჯარისკაცები უარს ამბობდნენ დანებებაზე, ისინი ებრძოდნენ სიკვდილს. 1945 წლის დასაწყისში ზიგფრიდის ხაზის ბოლო ბუნკერები დაეცა საარსა და ჰუნსრიკში.
ბრიტანეთის 21-ე არმიის ჯგუფმა ასევე შეუტია ზიგფრიდის ხაზს. ამ არმიის ჯგუფმა მოიცვა ამერიკული წარმონაქმნები და შედეგად, წარმოებულმა ბრძოლებმა ამერიკელთა ზარალი დაახლოებით 68,000 შეადგინა. გარდა ამისა, პირველ არმიაში დაიღუპა 50,000-ზე მეტი არამებრძოლი და მეცხრე არმიაში 20,000-ზე მეტი. საერთო ჯამში, ზიგფირდის ხაზთან ამერიკული ნაწილებიდან დაიღუპა 140,000-მდე ადამიანი. [2]
ომის შემდგომი პერიოდი
რედაქტირებაომის შემდგომი პერიოდის განმავლობაში, ზიგფრიდის ხაზის მრავალი მონაკვეთი განადგურდა ასაფეთქებელი ნივთიერებების გამოყენების შედეგად.
დაცვა და განადგურება
რედაქტირებაჩრდილოეთ რაინ ვესტფალიაში, დაახლოებით ოცდაათი ბუნკერი რჩება; დანარჩენთა უმეტესობა ან აფეთქდა ან მიწით იყო დაფარული. სატანკო ხაფანგები ჯერ კიდევ ბევრ სფეროშია; ეიფელში, ისინი რამდენიმე კილომეტრს მოიცავს. ზააბრუკენის საჰაერო ბაზა გერმანიამ შექმნა ზიგფრიდ ხაზის თავზე. როდესაც ბაზა ჯერ კიდევ ღია იყო, რამდენიმე ძველი ბუნკერის ნაშთების ხეებიდანც კი ჩანდა. კიდევ ერთი ბუნკერი განლაგებული იყო საბაზისო პერიმეტრის ღობის გასწვრივ, ბაზის საავადმყოფოს მახლობლად. ბაზის ჩაკეტვის შემდეგ, მუშებმა, რომლებიც ბაზის საწვავის ავზებს ამარაგებდნენ, აღმოაჩინეს დაკარგული ბუნკერები, რომლებიც დამარხეს ტანკების ქვეშ.
1997 წლიდან, ლოზუნგით „უსიამოვნო მემორიალის ღირებულება“ (Der Denkmalswert des Unerfreulichen), დიდი ძალისხმევა განხორციელდა ზიგფრიდის ხაზის ნაშთების ისტორიული ძეგლის შესანახად. ეს მიზნად ისახავდა რეაქტიული ფაშისტური ჯგუფების შეჩერებას ზიგფრიდის ხაზის პროპაგანდისტული მიზნებისათვის.
ამავდროულად, სახელმწიფო დაფინანსება იყო გამოყოფილი ზიგფრიდის ხაზის ნაშთების გასანადგურებლად. ამ მიზეზით მოხდა საგანგებო არქეოლოგიური გათხრები, როდესაც ხაზის რამდენიმე ნაწილი ამოიღეს, მაგალითად, გზის მშენებლობისთვის. არქეოლოგიურმა საქმიანობამ ვერ შეძლო შეეჩერებინა ამ მონაკვეთების განადგურება, მაგრამ ხელი შეუწყო მეცნიერული ცოდნის გაღრმავებას და გამოავლინა ხაზის მშენებლობის დეტალები.
გარემოს დაცვა
რედაქტირებაბუნების კონსერვატორთა აზრით, ზიგფრიდის ხაზის ნაშთები ღირებულია ბიოტიპების ჯაჭვის შესანარჩუნებლად, სადაც მისი ზომების წყალობით იშვიათ ცხოველებსა და მცენარეებს შეუძლიათ თავშესაფარი იპოვონ და რეპროდუქცია გააგრძელონ. ეს ეფექტი თანდათანობით იზრდება, რადგან ბეტონის ნანგრევები არ შეიძლება გამოყენებულ იქნას სოფლის მეურნეობის ან სატყეო მიზნებისათვის.
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- Kauffmann, J.E. and Jurga, Robert M. Fortress Europe: European Fortifications of World War II, Da Capo Press, 2002. ISBN 0-306-81174-X
- MacDonald, Charles B. [1990] (1963). The Siegfried Line Campaign, United States Army in World War II. Washington, D.C: United States Army Center of Military History. CMH Pub 7-7-1. ციტირების თარიღი: 2020-05-24. დაარქივებული 2010-06-15 საიტზე Wayback Machine. – full text
- Makos, Adam (2019). Spearhead, 1st, New York: Ballantine Books, გვ. 7, 48, 49–50, 54, 62, 225, 236. ISBN 9780804176729.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- BunkerBlog: All about German fortifications 1933-1945
- Bunkersite.com: About bunkers built by the Germans during 1933-1945 in the whole of Europe
- http://www.westwallmuseum-irrel.de/
- German Doctrine of the Stabilized Front, Report by US Military Intelligence Division, August 1943
- Bunkers in Europe (include: Siegfried Line) დაარქივებული 2011-02-15 საიტზე Wayback Machine.
- Pillbox Warfare in the Siegfried Line
- Siegfried Line song as MP3 დაარქივებული 2006-02-10 საიტზე Wayback Machine.
- German parody on British Siegfried Line song in MP3 დაარქივებული 2012-02-08 საიტზე Wayback Machine.
- Storming Simserhof near Bitche - 1944 დაარქივებული 2006-02-23 საიტზე Wayback Machine.
- Photos of the Siegfried Line დაარქივებული 2012-02-05 საიტზე Wayback Machine.
- »You enter Germany : Bloody Huertgen and the Siegfried Line« – Documentary by Achim Konejung and Aribert Weis; 2007
- Der Weltkrieg war vor deiner Tuer