ვიკიპედია:იაპონური ენის ბგერითი სისტემის ქართულ ენაზე ტრანსკრიფცია-ტრანსლიტერაციის წესები

იაპონური ენის სიტყვების, კერძოდ, საკუთარი სახელების ქართული ანბანით წერაში არსებულ ტრადიციას საფუძვლად უდევს რუსულ ენაზე ტრანსკრიფცია-ტრანსლიტერაციის სისტემა (იხ. საზღვარგარეთის ქვეყნების გეოგრაფიული სახელების ორთოგრაფიული ლექსიკონი, 1989). ხოლო თანამედროვე მასმედიაში იაპონურ საკუთარ სახელებს ხშირად წერენ ლათინურ ტრანსლიტერაციაზე დაყრდნობით. ამის გამო ერთი და იგივე საკუთარი სახელი ზოგჯერ სხვადასხვა ფორმით გვხვდება, რაც ხშირად იწვევს გაუგებრობას.

რუსულ სისტემაზე დაფუძნებული ქართულად ტრანსლიტერირებული ფორმები რუსული ენის თავისებურებებიდან გამომდინარე, ზოგჯერ საკმაოდ სცილდება პირველად ენას. მაგალითად, ち [tɕi] და ちゃ [tɕa] ქართულში ტრადიციულად იწერება როგორც ტი და ტია, რადგან რუსულ ტრანსლიტერაციაში გვხვდება ти და тя. გასათვალისწინებელია, რომ რუსულში ამ შემთხვევებში გვაქვს „რბილი“ т, ანუ თანხმოვანი т პალატალიზებულია, რაც ქართულ ტ-ს არ ახასიათებს ტი(ა) კომბინაციაში. ამის გამო, რუსულ ти-სა და тя-სთან შედარებით, ტი და ტია ნაკლებად ასახავს იაპონურ წარმოთქმას. ხოლო იგივე ち [tɕi] და ちゃ [tɕa] გავრცელებულ რომანიზებულ სისტემაში (ე. წ. „ჰეპბერნის“ სისტემა) იწერება როგორც chi და cha. თუ ქართულში ამის მიხედვით დავწერთ ჩი-სა და ჩა-ს, ეს უფრო ახლოსაა იაპონური ენის ბგერით სისტემასთან, ვიდრე ტი და ტია. მსგავსი ვითარებაა რიგ სხვა ბგერათკომბინაციებთანაც: し [ɕi] (си/shi), じ [(d)ʑi] (дзи/ji) და სხვა. ამიტომ, უმჯობესია იაპონური ბგერითი სისტემის ქართულად ტრანსკრიფცია-ტრანსლიტერაციის წესები დაეყრდნოს ლათინურ (რომანიზებულ) სისტემას.

იაპონური ენის ბგერითი სისტემა

იაპონურ ენას მოეპოვება ხუთი ხმოვანი: /ი/, /ე/, /ა/, /ო/, /უ/ (უ ჩვეულებრივ წარმოითქმის როგორც [ɯ̟]). ერთმანეთისაგან განირჩევა მოკლე და გრძელი ხმოვნები (მაგ., ie „სახლი“ და īe „არა“, to „კარი“ და tō „ათი“).

იაპონური ენის თანხმოვანთა სისტემაზე სხვადასხვა შეხედულება არსებობს. ზოგი მკვლევარი ცალკე ფონემად მიიჩნევს თანხმოვან /N/-ს, რომელიც ერთ „მორას“ ქმნის. გემინაციის პირველი ელემენტიც (აღინიშნება ხოლმე როგორც /Q/) ზოგჯერ დამოუკიდებელ ფონემად განიხილება.

ძირითად მარცვალთა სია

1.		იაპონური ანბანი (ჰირაგანა)
2.		ფონოლოგიური და (მარტივი) ფონეტიკური ტრანსკრიფცია
3.		სტანდარტული ლათინური ტრანსკრიფცია (ჰეპბერნის რედაქტირებული რომანიზებული სისტემა);
4.		სტანდარტული რუსული ტრანსლიტერაცია (პოლივანოვის სისტემა)
5.		ქართული ტრანსლიტერაცია.

1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5
あ	a [a]	a	а	ა	い	i [i]	i	и	ი	う	u [ɯ]	u	у	უ	え	e [e]	e	э	ე	お	o [o]	o	о	ო
か	ka [ka]	ka	ка	კა	き	ki [kji]	ki	ки	კი	く	ku [kɯ]	ku	ку	კუ	け	ke [ke]	ke	кэ	კე	こ	ko [ko]	ko	ко	კო
さ	sa [sa]	sa	са	სა	し	si [ɕi]	shi	си	ში	す	su [sɯ]	su	су	სუ	せ	se [se]	se	сэ	სე	そ	so [so]	so	со	სო
た	ta [ta]	ta	та	ტა	ち	ti [ʨi]	chi	ти	ჩი	つ	tu [ʦɯ]	tsu	цу	ცუ	て	te [te]	te	тэ	ტე	と	to [to]	to	то	ტო
な	na [na]	na	на	ნა	に	ni [nji]	ni	ни	ნი	ぬ	nu [nɯ]	nu	ну	ნუ	ね	ne [ne]	ne	нэ	ნე	の	no [no]	no	но	ნო
は	ha [ha]	ha	ха	ჰა	ひ	hi [çi]	hi	хи	ჰი	ふ	hu [ɸɯ]	fu	фу	ფუ ჰუ	へ	he [he]	he	хэ	ჰე	ほ	ho [ho]	ho	хо	ჰო
ま	ma [ma]	ma	ма	მა	み	Mi [mji]	mi	ми	მი	む	mu [mɯ]	mu	му	მუ	め	me [me]	me	мэ	მე	も	mo [mo]	mo	мо	მო
や	ja [ja]	ya	я	ია						ゆ	ju [jɯ]	yu	ю	იუ						よ	jo [jo]	yo	ё	იო
ら	ra [ɾa]	ra	ра	რა	り	ri [ɾji]	ri	ри	რი	る	ru [ɾɯ]	ru	ру	რუ	れ	re [ɾe]	re	рэ	რე	ろ	ro [ɾo]	ro	ро	რო
わ	wa [wa]	wa	ва	ვა																を	o [o]	o	о	ო
ん	n [N̩]	n	н	ნ
が	ga [ga]	ga	га	გა	ぎ	gi [gji]	gi	ги	გი	ぐ	gu [gɯ]	gu	гу	გუ	げ	ge [ge]	ge	гэ	გე	ご	go [go]	go	го	გო
ざ	za [ʣa]	za	дза	ძა	じ	zi [ʥi]	ji	дзи	ჯი	ず	zu [ʣɯ]	zu	дзу	ძუ	ぜ	ze [ʣe]	ze	дзэ	ძე	ぞ	zo [ʣo]	zo	дзо	ძო
だ	da [da]	da	да	და	ぢ	di [ʥi]	ji	дзи	ჯი	づ	du [ʣɯ]	zu	дзу	ძუ	で	de [de]	de	дэ	დე	ど	do [do]	do	до	დო
ば	ba [ba]	ba	ба	ბა	び	bi [bji]	bi	би	ბი	ぶ	bu [bɯ]	bu	бу	ბუ	べ	be [be]	be	бэ	ბე	ぼ	bo [bo]	bo	бо	ბო
ぱ	pa [pa]	pa	па	პა	ぴ	pi [pji]	pi	пи	პი	ぷ	pu [pɯ]	pu	пу	პუ	ぺ	pe [pe]	pe	пэ	პე	ぽ	po [po]	po	по	პო

1	2	3	4	5	1	2	3	4	5	1	2	3	4	5
きゃ	kja [kja]	kya	кя	კია	きゅ	kju [kjɯ]	kyu	кю	კიუ	きょ	kjo [kjo]	kyo	кё	კიო
しゃ	sja [ɕa]	sha	ся	შა	しゅ	sju [ɕɯ]	shu	сю	შუ	しょ	sjo [ɕo]	sho	сё	შო
ちゃ	tja [ʨa]	cha	тя	ჩა	ちゅ	tju [ʨɯ]	chu	тю	ჩუ	ちょ	tjo [ʨo]	cho	тё	ჩო
にゃ	nja [nja]	nya	ня	ნია	にゅ	nju [njɯ]	nyu	ню	ნიუ	にょ	njo [njo]	nyo	нё	ნიო
ひゃ	hja [ça]	hya	хя	ჰია	ひゅ	hju [çɯ]	hyu	хю	ჰიუ	ひょ	hjo [ço]	hyo	хё	ჰიო
みゃ	mja [mja]	mya	мя	მია	みゅ	mju [mjɯ]	myu	мю	მიუ	みょ	mjo [mjo]	myo	мё	მიო
りゃ	rja [ɾja]	rya	ря	რია	りゅ	rju [ɾjɯ]	ryu	рю	რიუ	りょ	rjo [ɾjo]	ryo	рё	რიო
ぎゃ	gja [gja]	gya	гя	გია	ぎゅ	gju [gjɯ]	gyu	гю	გიუ	ぎょ	gjo [gjo]	gyo	гё	გიო
じゃ	zja [ʥa]	ja	дзя	ჯა	じゅ	zju [ʥɯ]	ju	дзю	ჯუ	じょ	zjo [ʥo]	jo	дзё	ჯო
ぢゃ	zja [ʥa]	ja	дзя	ჯა	ぢゅ	zju [ʥɯ]	ju	дзю	ჯუ	ぢょ	zjo [ʥo]	jo	дзё	ჯო
びゃ	bja [bja]	bya	бя	ბია	びゅ	bju [bjɯ]	byu	бю	ბიუ	びょ	bjo [bjo]	byo	бё	ბიო
ぴゃ	pja [pja]	pya	пя	პია	ぴゅ	pju [pjɯ]	pyu	пю	პიუ	ぴょ	pjo [pjo]	pyo	пё	პიო

წყარო

• კოჯიმა იასუჰირო, იაპონური ენის ბგერითი სისტემის ქართულ ენაზე ტრანსკრიფცია-ტრანსლიტერაციის სახელმძღვანელო წესები // ბიულეტენი II, სახელმწიფო ენის დეპარტამენტი, 2019–2020. — გვ. 38–48.