ეგორ გაიდარი

ეგორ გაიდარი (დ. 19 მარტი, 1956, მოსკოვი, რსფსრ, სსრკ — გ. 16 დეკემბერი, 2009, უსპენსკოე, მოსკოვის ოლქი, რუსეთის ფედერაცია) — რუსი რეფორმატორი, სახელმწიფო და პოლიტიკური მოღვაწე, ეკონომისტი. ეკონომიკური მეცნიერებების დოქტორი.

ეგორ გაიდარი

1990-იანი წლების დასაწყისში რუსეთში ჩატარებული ეკონომიკური რეფორმების ერთ-ერთი უმთავრესი ხელმძღვანელი, ინიციატორი და იდეოლოგი. 1991-1994 წლებში იკავებდა მნიშვნელოვან თანამდებობებს რუსეთის მთავრობაში, 1992 წელს, ივნის-დეკემბერში იყო რუსეთის ფედერაციის მთავრობის თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელი. მონაწილეობას იღებდა ბელოვეჟსკის შეთანხმების შედგენაში. გაიდარის ხელმძღვანელობის ქვეშ რუსეთში დაიწყო გადასვლა გეგმიური ეკონომიკიდან საბაზროზე; მოხდა ფასების ლიბერალიზაცია, საგადასახადო სისტემის რეორგანიზაცია, საგარეო ვაჭრობის ლიბერალიზაცია; დაიწყო პრივატიზაცია.

1993 წლის საკონსტიტუციო კრიზისის დროს სახელისუფლებო ძალების ერთ-ერთი მთავარი ფიგურა. ჩეჩნეთის პირველი ომის დროს ანტისაომარი მიტინგების ორგანიზატორი. პარტიების „რუსეთის დემოკრატიული არჩევანი“ და „მემარჯვენე ძალების კავშირი“ დამფუძნებელი და ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. ფრაქცია „რუსეთის არჩევანის“ ერთ-ერთი ხელმძღვანელი სახელმწიფო დუმას პირველ მოწვევაში, მესამე მოწვევაში კი დეპუტატი მემარჯვენე ძალების კავშირიდან. მონაწილეობას იღებდა საგადასახადო და საბიუჯეტო კოდექსების შედგენასა და სტაბილიზაციური ფონდის კანონის შექმნაში.

ეკონომიკური პოლიტიკის ინსტიტუტის დამაარსებელი და დირექტორი. ეკონომიკასთან დაკავშირებული არაერთი პუბლიკაციის, რამდენიმე მონოგრაფიის ავტორი.

დამოკიდებულება გაიდარის მიმართ სხვადასხვანაირია. მისი მომხრეები მიიჩნევენ, რომ მისი 1992 წლის რეფორმების ხარჯზე მოხდა სამოქალაქო ომისა და მასობრივი შიმშილის თავიდან აცილება და შეიქმნა საძირკველი ეკონომიკის მომავალი ზრდისთვის. გაიდარის ოპონენტები ადანაშაულებენ მას და მის რეფორმებს მოქალაქეთა ცხოვრების დონის ვარდნასა და ეკონომიკის მიზანმიმართულ განადგურერბაში. აგრეთვე არსებობს ნეიტრალური ხედვა, რომელიც ითვალისწინებს მისი მოღვაწეობის როგორც დადებით, ასევე ნეგატიურ ასპექტებს. გაიდარის ხსოვნა უკვდავყოფილია რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის ბრძანებით.

იცოდა ესპანური, ინგლისური და სერბულ-ხორვატიული ენები.

მუშაობა მთავრობაში

გაიდარის მთავრობაში დანიშვნას ხელი შეუწყო მისმა კავშირმა რსფსრ-ს სახელმწიფო მდივან გენადი ბურბულისთან. ზუსტად ბურბულისმა დაარწმუნა ელცინი, გაიდარისთვის და მისი გუნდისთვის რეფორმების პროგრამის შემუშავება დაევალებინა.

1991 წლის სექტემბერში გაიდარის ჯგუფმა დაიწყო მუშაობა რეფორმების პროექტზე მე-15 აგარაკზე, არხანგელსკში. ოქტომბერში ელცინი შეხვდა გაიდარს და გადაწყვიტა მთავრობის ფორმირება მისი გუნდის საფუძველზე მოეხდინა. გაიდარს უნდეა ეხელმძღვანელა კაბინეტის მუშაობისთვის და პასუხისმგებელი ყოფილიყო მთლ ფინანსურ-ეკონომიკურ ბლოკზე.

გადადგომა

1992 წლის 1 დეკემბერს გაიხსნა სახალხო დეპუტატთა მეშვიდე ყრილობა. ორ დეკემბერს ეგორ გაიდარი რუსეთის ფედერაციის თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებლის როლში გამოვიდა დეპუტატთა წინაშე და წარადგინა თავისი პრეზენტაცია ეკონომიკურ რეფორმებზე. დეპუტატების წინაშე სიტყვით გამოსვლისას, გაიდარმა შეაჯამა მთავრობის მუშაობის ძირითადი შედეგები.

თქვენ გახსოვთ დისკუსიების ტონალობა წინა წლისშემოდგომაზე აქაც და პრესაშიც, ჩვენსაშიც და უცხოურშიც. განიხილავდნენ არა იმას, რამდენად შემცირებოდა 1992 წლის ტანკების თუ სხვა საქონლის წარმოება. საუბარი მიდიოდა მასობრივი შიმშილის, სიცივის, სატრანსპორტი სისტემების პარალიზებაზე, სახელმწიფოსა და საზოგადოების ნგრევაზე. არაფერი ასეთი არ მოხდა. შიმშილის და სიცივის საფრთხე არ დგას. ჩვენ გავიარეთ რეფორმებთან ადაპტაციის ეს ურთულესი პერიოდი დიდი სოციალური კატაკლიზმების გარეშე.

თავისი მთავრობის ძირითად წარუმატებლობად გაიდარი მიიჩნევს ფინანსური სტაბილიზაციის ვერ ჩატარებას და მაღალი ინფლაციის შენარჩუნებას.

1992 წლის 9 დეკემბერს პრეზიდენტმა ბორის ელცინმა წამოაყენა ეგორ გაიდარის კანდიდატურა მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის პოსტზე; ეს თანამდებობა ვაკანტური იყო 1991 წლის სექტემბრიდან, ივანე სილაევის გადადგომის შემდეგ. 9 დეკემბრამდე ცოტა ხნით ადრე, პრეზიდენტის შეთავაზებით, სახალხო დეპუტატთა ყრილობამ დაამტკიცა კანონპროექტი, რომლის თანახმადაც თავდაცვის, შინაგან საქმეთა და საგარეო საქმეთა მინისტრების დანიშვნა უზენაესი საბჭოს თანხმობით უნდა მომხდარიყო. თავად გაიდარის თქმით, ეს იყო შეთანხმება ოპოზიციურ ძალებთან, რომლებსაც ამ კანონპროექტის სანაცვლოდ მისიკანდიდატურისთვის მხარი უნდა დაეჭირათ. მის დასამტკიცებლად საჭირო იყო 521 დეპუტატის ხმა, მაგრამ მას მხოლოდ 467-მა დაუჭირა მხარი. მის წინააღმდეგ გამოვიდა 486 დეპუტატი.

გაიდარის კანდიდატურის ჩაგდების შემდეგ, ელცინმა მკაცრად გააკრიტიკა სახალხო დეპუტატთა ყრილობა, თუმცა, მაინც წავიდა დათმობაზე და საბოლოო ჯამში, მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის პოსტზე სამი კანდიდატურა შეიტანა. ესენი იყვნენ ვიქტორ ჩერნომირდინი, ეგორ გაიდარი და იური სკოკოვი. საბოლოო ჯამში, ელცინმა ამ სამიდან ჩერნომირდინი დატოვა, რომელსაც ყრილობამ ნდობა გამოუცხადა. ჩერნომირდინის დამტკიცების შემდეგ, გაიდარმა დაკარგა ყველა დაკავებული პოსტი მთავრობაში.

რესურსები ინტერნეტში

• Страница Егора Гайдара на сайте «Президентского центра Б. Н. Ельцина» (Ельцин-центра)
• Все интервью на сайте ИЭП დაარქივებული 2012-01-18 საიტზე Wayback Machine.
• Егор Гайдар: Режим может рухнуть неожиданно, за два дня. novayagazeta.ru. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-25. ციტირების თარიღი: 2009-12-20.
• Интервью с Егором Гайдаром, «Новая Газета» — (видео), 19 февраля 2009
• Егор Гайдар на радио «Эхо Москвы»
• Последнее интервью Егора Гайдара журналу Forbes (15 марта 2009)
• Интервью Егора Гайдара В. Познеру. (Видео)
• Беседа с Альфредом Кохом для журнала Медведь დაარქივებული 2012-01-26 საიტზე Wayback Machine.
• Сюжет «Змеиная горка». Полит.ру დაარქივებული 2012-02-08 საიტზე Wayback Machine.
• Реформаторы приходят к власти. Forbes
• Интервью Авена и Коха. Forbes
• Ещё одно слово о Гайдаре (статья Лужкова и Попова)
• История новой России
• Мать Егора Гайдара — в эфире радио «КП»: Мой сын страну не грабил. Ему не нужны были яхты, виллы…
• Официальный сайт Е. Т. Гайдара დაარქივებული 2010-05-18 საიტზე Wayback Machine.
• Фонд Гайдара
• Архив Гайдара
• Институт экономической политики (Институт Гайдара)
• Государственная Дума ФС РФ 3 созыва — Гайдар Егор Тимурович
• Воспоминания Гайдара დაარქივებული 2011-12-15 საიტზე Wayback Machine.
• Последние фотографии Егора Гайдара // РИА Новости, 15 декабря 2009 года
• Егор Гайдар на polit.ru დაარქივებული 2009-12-19 საიტზე Wayback Machine.