დღის წესრიგი მშვიდობისთვის
დღის წესრიგი მშვიდობისათვის — გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალური მდივანის, ბუტროს ბუტროს-გალის მიერ 1992 წელს დაწერილი ანგარიში, რომელშიც იგი პასუხობს გაეროს უშიშროების საბჭოს თხოვნას „ანალიზისა და რეკომენდაციების“ თაობაზე, მშვიდობის დამყარების და მშვიდობის ყოფის/მხარდაჭერის გასაძლიერებლად.
მშვიდობის ყოფის/მხარდაჭერის შეზღუდულობის აღიარების შემდეგ, განსაკუთრებით კი, მას შემდეგ, რაც მსგავსი მცდელობები მრავლად იყო 1990-იან წლებში, 1992 წელს მოწვეულ იქნა გაეროს უშიშროების საბჭო, პირველად სახელმწიფოთა მეთაურების დონეზე. კონფერენციის დასასრულს 15-მა წევრმა ქვეყანამ შეიმუშავა წინადადება, რომლითაც იმჟამინდელ გენერალურ მდივან ბუტროს ბუტროს-გალს სთხოვა სამომავლო რეფორმების შესახებ ანგარიშის წარდგენა. თავიანთ განცხადებაში სახელმწიფოს მეთაურებმა აღნიშნეს, რომ:
|
„სახელმწიფოებს შორის სამხედრო კონფლიქტებისა და ომის არ არსებობა, თავისთავად არ უზრუნველყოფდა საერთაშორისო მშვიდობასა და უსაფრთხოებას. ეკონომიკური, სოციალური, ჰუმანიტარული და ეკოლოგიური სფეროების არასტაბილურობის არა-სამხედრო ასპექტებმა საფრთხე შეუქმნა მშვიდობასა და უსაფრთხოებას. საჭიროა, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ყველა წევრის, შესაბამისი ორგანოების მეშვეობით, ამ საკითხების გადაწყვეტას უდიდესი პრიორიტეტი მიენიჭოს.“
|
გაეროს უშიშროების საბჭომ დაინახა ის, რასაც მშვიდობის ყოფის (მხარდაჭერის) კრიტიკოსები აღნიშნავდნენ და ამასთან, რაც იმდროინდელმა ჩავარდნებმა აჩვენა: მხოლოდ მშვიდობის ყოფა (მხარდაჭერა), როგორც ეს პრაქტიკაში ხორციელდებოდა, არ იყო საკმარისი ხანგრძლივი მშვიდობის უზრუნველსაყოფად.
დღის წესრიგი მშვიდობისათვის ხაზს უსვამს ბუტროს-გალის მოსაზრებებს, თუ როგორ უნდა უპასუხოს გაერომ კონფლიქტებს ცივის ომის შემდგომ მსოფლიოში.
დოკუმენტის მიხედვით, კონფლიქტების პრევენციისა და მოგვარებისათვის, მშვიდობის შენარჩუნების მიზნით გაერო-ს ამოცანებია:
- მოახდინოს კონფლიქტური სიტუაციების საწყის ეტაპზე იდენტიფიცირება და ეცადოს დიპლომატიური გზებით აღმოფხვრას საფრთხე, სანამ უშუალოდ ძალადობა იჩენს თავს;
- კონფლიქტის აღმოცენების შემთხვევაში, ჩაერთოს მშვიდობის დამყარებაში, რომელიც კონფლიქტის მიზეზების გადაწყვეტისკენ იქნება მიმართული;
- მშვიდობის ყოფის/მხარდაჭერის გზით, იმუშაოს მშვიდობის შენარჩუნებისათვის; სადაც სამხედრო მოქმედებები შეჩერებულია და ხელი შეუწყოს მშვიდობისმყოფელთა მიერ მიღწეული შეთანხმებების განხორციელებას;
- ხელი შეუწყოს მშვიდობის მშენებლობას სხვადასხვა კონტექსტში: სამოქალაქო ომისა და დაპირისპირების შედეგად დანგრეული ინფრასტრუქტურისა და ინსტიტუტების აღდგენას; დაპირისპირებულ ერებს/ხალხებს შორის მშვიდობიანი, ორმხრივ სარგებელზე დაფუძნებული კავშირების აღდგენას;
- და ყველაზე ფართო გაგებით, კონფლიქტის გამომწვევ ძირეულ მიზეზებთან ბრძოლა: ეკონომიკური უთანასწორობა, სოციალური უსამართლობა და პოლიტიკური ზეწოლა.
გაეროს მე-6 გენერალური მდივნის, ბუტროს ბუტროს-გალის მიერ შემუშავებული „დღის წესრიგი მშვიდობისათვის“ აღწერს პრევენციული დიპლომატიის მთელ რიგ დამატებით პროცესებსა და შესაძლებლობებს, რომლებიც საერთაშორისო საზოგადოებას შეუძლია გამოიყენოს მშვიდობის ყოფის/მხარდაჭერის ღონისძიებამდე, ან პარალელურად. ბუტროს-გალი დოკუმენტით ასევე გვთავაზობს ტერმინების - მშვიდობის დამყარება, მშვიდობის ყოფა/მხარდაჭერა - განმარტებებს.
დოკუმენტის მიხედვით:
- პრევენციული დიპლომატია არის ქმედება, მიმართული მხარეებს შორის წარმოქმნილი დავების თავიდან ასაცილებლად, რათა არსებული დავები არ გადაიზარდოს კონფლიქტში; ხოლო კონფლიქტის აღმოცენების შემთხვევაში, მისი გავრცელების შეზღუდვისაკენ;
- მშვიდობის დამყარება არის ქმედება, რომელსაც დაპირისპირებული მხარეები მიჰყავს შეთანხმებამდე, დავის მშვიდობიანად მოგვარების მიზნით, გათვალისწინებული გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წესდების VI თავით;
- მშვიდობის ყოფა/მხარდაჭერა გულისმობს, მონაწილე მხარეთა თანხმობით, გაეროს სამხედრო და/ან საპოლიციო, ხშირად სამოქალაქო პერსონალის უშუალო ყოფნას ველზე. მშვიდობის ყოფა/მხარდაჭერა არის ერთ-ერთი საშუალება, რომელიც აფართოებს კონფლიქტების პრევენციისა და მშვიდობის დამყარების შესაძლებლობას.
პრევენციული დიპლომატია ცდილობს დავების მოგვარებას ძალადობის აღმოცენებამდე; მშვიდობის დამყარება და მშვიდობის ყოფა/მხარდაჭერა კი მიმართულია კონფლიქტების შეწყვეტისა და მშვიდობის შეინარჩუნებისაკენ, მისი მიღწევისთანავე. წარმატების შემთხვევაში, ისინი აძლიერებენ პოსტ-კონფლიქტურ პერიოდში მშვიდობის მშენებლობის შესაძლებლობას, რასაც შეუძლია ხელი შეუშალოს ერებს/ხალხებს შორის ძალადობის განმეორებას.
დოკუმენტის ყველაზე დიდ დამსახურებად მიიჩევა, „პოსტ-კონფლიქტურ პერიოდში მშვიდობის მშენებლობის“ კონცეფციის შემოთავაზება, რომელიც განსაზღვრულია, როგორც „ყველა იმ ქმედებათა იდენტიფიცირება და მხარდაჭერა, რომლებიც მიმართულია მშვიდობის განმტკიცებისა და გამყარებისაკენ, რათა თავიდან იქნას აცილებული კონფლიქტის გამეორება.“