გაზანჩლის უბანი
გაზანჩლის უბანი (აზერ. Qazançalı məhəlləsi) — ქალაქ შუშას ერთ-ერთი უდიდესი უბანი, რომელიც 1805 წლიდან მთიან მხარეში აშენდა და მე-19 საუკუნემდე გაგრძელდა მისი შენობა.
| გაზანჩლის უბანი აზერ. Qazançalı məhəlləsi | |
|---|---|
| მდებარეობა | შუშა, აზერბაიჯანი |
| თარიღდება | XIX საუკუნე |
ისტორია რედაქტირება
ფანაჰალი ხანის გარდაცვალების შემდეგ, მისი ვაჟი იბრაჰიმხალილ ხანი (1721-1806), ყარაბაღის მეორე მოსამართლე, იყო თავისი დროის ერთ-ერთი დახელოვნებული და პოლიტიკური მოღვაწე. მისი მმართველობის წლებში ყარაბაღის სახანო გაძლიერდა და განვითარდა. ფანაჰალი ხანმა და იბრაჰიმხალილ ხანმა განავითარეს ქალაქი შუშა, ყარაბაღის დედაქალაქი, მაღალ დონეზე, ძველი და შუა საუკუნეების ურბანული დაგეგმარების მაგალითებზე დაყრდნობით.[1] ქალაქი შუშა შედგებოდა ჩვიდმეტი ძირითადი უბნისგან, როგორებიცაა: დიდი გურდლარი, პატარა გურდლარი, სეიიდლი, ჯულფალარი, თაზას უბანი, ჰამამგაბაღი, დემირჩილერი, კუილუღი, ხოჯა მარჯანლი, მამაი, საათლი, ქოჩარლი, მარდინლი, ჩოლ გალა, ჰაჯი იუსიფლი, ჩუხური, აღადებელი. ეს უბნები ბოლო დრომდე შემორჩა. ყოველ მეოთხედს ჰქონდა აბანო, მეჩეთი და წყარო.[2]
შუშას, როგორც ქალაქის განვითარება პირობითად შეიძლება დაიყოს სამ ეტაპად: პირველი ეტაპი გაგრძელდა 1763 წლამდე არასტაბილურ პირობებში, სამშენებლო სამუშაოები ჩატარდა გარკვეულწილად ნაჩქარევად. ამ პერიოდში ქალაქის აღმოსავლეთ ნაწილში აშენდა ცხრა უბანი. პირველ ეტაპზე, რომელიც ფარავდა ფანაჰალი ხანის მეფობას, ქალაქის უძველეს კვარტალს მოგვიანებით ქალაქის ტოპოგრაფიის მიხედვით „ქვემო უბანი“ ეწოდა. შუშას ეს პირველი უბანი შედგებოდა შემდეგი ქუჩებისაგან: ჩუხური, გურდლარი, ჯულფა სეიდლი, კუიულარი, ჰაჯი იუსიფლი, დორდლარ გურდუ, დორდჩინარი და ჩოლ გალა.[1]
მეორე ფაზაში, რომელიც დაემთხვა იბრაჰიმხალილ ხან ჯავანშირის (1763-1806 წწ.) მეფობას, შუშაში სამშენებლო სამუშაოები უფრო ხარისხიანი და გრანდიოზული იყო. ამ ეტაპზე ჩამოყალიბდა „ზემო უბანი“. ურბანული განვითარებისათვის ხელსაყრელი „ქვემო უბნის“ მდებარეობისგან განსხვავებით აქ ტერიტორია შედარებით მთიანი და ხშირი ტყით იყო დაფარული. სწორედ ამიტომ, მოთხოვნის გაჩენისთანავე, ტერიტორია ტყისგან გაიწმინდა და მის ადგილას ქუჩები აშენდა. დაახლოებით 40 წლის განმავლობაში ჩამოყალიბებულ „ზემო კვარტალში“ 8 ახალი ქუჩა აშენდა. ეს ქუჩები იყო: ხანლიქი, საათლი, ქოჩარლი, მამაი, ხოჯა მარჯანლი, დემირჩი, ჰამამ გაბაღი, თაზას ქუჩები.[1]
მესამე ეტაპზე, რომელიც მოიცავს XIX საუკუნეს, ქალაქის მთიან-დასავლეთ ნაწილში აშენდა ახალი უბნები და ფაქტობრივად დასრულდა შუშას ქალაქად ჩამოყალიბების პერიოდი. ქალაქის მესამე კვარტალის, სახელწოდებით „გაზანჩლი“ მთიან მხარეში აშენებული, 1805 წელს ყარაბაღის სახანოს რუსეთის მიერ ოკუპაციის შემდეგ დაიწყო და მე-19 საუკუნეში გაგრძელდა. თორმეტი ქუჩისგან შემდგარი ეს უბანი შუშის ყველაზე დასახლებული უბანი იყო. მირზა იუსიფ ყარაბაღი ამ უბნის ქუჩებად ასახელებს მეჰრილის, გაზანჩლის, ჩილაბორდის, დარას, ბალარის და სხვათა სახელებს.[1]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Möhsün Nağısoylu, Raqub Kərimov, Mütəllim Rəhimov (2017). ŞUŞA AZƏRBAYCAN MƏTBUATINDA (1875-1920). ELMİN İNKİŞAFI FONDU, გვ. 8, გვ. 200. ISBN 978-9952-516-11-1. დაარქივებული 2022-09-27 საიტზე Wayback Machine.
- ↑ Şuşa. www.virtualkarabakh.az. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2018-09-09. ციტირების თარიღი: 14 oktyabr 2017.