ვიკიპედია

ბაქოს სომხური ფილანთროპული საზოგადოება

ბაქოს სომხური ფილანთროპული საზოგადოება ასევე ცნობილი, როგორც მარდასირაქანი (სომხ. Բաքվի Հայոց մարդասիրական ընկերություն) — ბაქოში მცხოვრები სომხების მიერ დაარსებული ფილანთროპული ორგანიზაცია. დაარსდა 1863-1864 წლებში და პირველი ფილანთროპული ორგანიზაცია იყო კავკასიის მასშტაბით.[1][2][3][4][5] 1870 წელს სომხურმა ფილანთროპულმა საზოგადოებამ ბაქოში პირველი ბიბლიოთეკა და საგამომცემლო სახლი დააფუძნა.[2][6] კავკასიის მასშტაბით ის უდიდესი ბიბლიოთეკა იყო.[7]

სომხური ფილანთროპული საზოგადოების ცენტრი

ისტორია რედაქტირება

 
სომხური ფილანთროპული ბიბლიოთეკა (ამჟამად საპრეზიდენტო ბიბლიოთეკა) დღეს

ბაქოში სომხური ფილანთროპული საზოგადოება დოქტორმა დავიდ როსტომიანმა და მოვსეს ზოჰრაბიანცმა დააარსეს.[8][9][10] ფილანთროპული საზოგადოების კონსტიტუცია როსტომიანმა დაწერა და ბაქოს ადგილობრივ მმართველ ორგანოს პეტიცია წარუდგინა, რათა საზოგადოების ჩამოყალიბების ნებართვა მიეღო.[1][10] პეტიციაზე თანხმობის მიღების შემდეგ საზოგადოების შექმნისთვის საჭირო ხარჯები ბაქოში მცხოვრებმა მდიდარმა სომხებმა გაიღეს, თანხის ნაწილი კი საწევრო გადასახადით შეგროვდა.[10][8] საზოგადოების მთავარი მიზანი იყო სიღარიბის აღმოფხვრა, ბიბლიოთეკებისა და სკოლების მშენებლობა, სტიპენდიებისთვის თანხის გაღება, წიგნების ბეჭდვა და თემის კეთილდღეობის უზრუნველყოფა.[1][8][11] 1895 წლისთვის საზოგადოებამ 19 სკოლა დააფინანსა, სადაც ჯამში 1440 მოსწავლე იღებდა განათლებას.[11] 1896 წლისთვის საზოგადოებამ საგანმანათლებლო პროექტებისთვის 110 000 რუბლი გაიღო.[11] საზოგადოებამ უზრუნველყო საბავშვო ოთახი 40 ბავშვისთვის, გოგონათა სკოლა, 20-30 ობოლისთვის ბავშვთა სახლი, გიმნაზია, ბიბლიოთეკა, საგამომცემლო სახლი და საგანმანათლებლო ობიექტები.[8][12][13] 1899 წლისთვის საზოგადოებაში 500 წევრი იყო.[4] საზოგადოების წევრთა შორის ბევრი გამოჩენილი მოღვაწეც იყო, მათ შორის, პოლიტიკოსი მიქაელ ბაბაჯანიანი.[14] საზოგადოება მნიშვნელოვან თანხას სწირავდა ოსმალეთის იპერიის სომხეთის სკოლებს.[15][16]

პირველი მსოფლიო ომისა და სექტემბრის დღეების დროს სომხური ფილანთროპული საზოგადოება დაჭრილ სომხებს ეხმარებოდა. სექტემბრის დღეების შემდეგ საზოგადოებამ ფუნქციონირება შეწყვიტა.[4] 1920 წელს ბაქოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ სომხური ფლანთროპული საზოგადოების მოქმედებები ოფიციალურად შეწყდა.[4][8]

ბიბლიოთეკა რედაქტირება

 
ალექსანდრე მოვსესიანი

სომხურმა ფილანთროპულმა საზოგადოებამ 1870 წელს ბაქოში პირველი ბიბლიოთეკა გახსნა. ბიბლიოთეკას, რომელიც ხვადასხვა ენაზე შესრულებულ ლიტერატურას მოიცავდა, ყველა ერის წარმომადგენელი იყენებდა. ბიბლიოთეკის თვიური საწევრო ბილეთის შეძენა 30 კაპიკი ღირდა. თავდაპირველად ბიბლიოთეკაში 9 000 წიგნი ინახებოდა. 1914 წლისთვის წიგნების რაოდენობა 21 800-მდე გაიზარდა.[17] ბევრი ბიბლიოთეკარი ცნობილი სომეხი ინტელექტუალი და მწერალი გახდა. 1881-1883 წლებში უნივერსიტეტის მთავარი ბიბლიოთეკარი დრამატურგი ალექსანდრე მოვსესიანი იყო.[18][19]

მემკვიდრეობა რედაქტირება

გამოჩენილი აზერბაიჯანელი მწერალი და პუბლიცისტი ჰასან ბეი ზარდაბი აღტაცებული იყო სომხური საზოგადოების შემართებით. ზარდაბი უკმაყოფილებას გამოთქვამდა იმასთან დაკავშირებით, რომ 1871 წელს ბაქოში მუსლიმმა მოსახლეობამ ფილანთროპულ საზოგადოებას საფუძველი ვერ ჩაუყარა.[9][10]

საბჭოთა მწერალთა კავშირის შეფასებით, ბიბლიოთეკა სამხრეთი კავკასიის მასშტაბით ყველაზე მდიდარი იყო.[20]

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 Wilson, Samuel Graham (1905). „Armenian Church and the Russian Government“. The North American Review. University of Northern Iowa. 180: 94. ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  2. ↑ 2.0 2.1 Вестник общественных наук, Issues 1-6, Armenian Academy of Sciences Publishing, Yerevan, 1990, p. ii
  3. ↑ Letters PA Stolypin EY Nolde: Letter to Baron E.Yu.Noldel. (May 21, 1906). KM.ru. ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Karabagh: figures, facts, events and places.. Karabagh.am. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 ნოემბერი 2013. ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  5. ↑ „Мір Божій“. Мір Божій (Russian). Тип. И.Н. Скороходова. 14: 240. 1905. ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  6. ↑ First in Baku. Baku.am. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 აგვისტო 2013. ციტატა: „The library: the library of Armenian Philanthropic Society (1870)“ ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  7. ↑ „Religious Persecution in Russia“. The Pacific. J.W. Douglas. 53 (1): 67. January 1903. ციტირების თარიღი: 13 March 2013. ციტატა: „It has even closed some of the public libraries, including that of the Armenian Philanthropic Society at Baku, the largest library in the Caucasus, which was used by all nationalities and had been a great benefit to the city.“
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 Армянское человеколюбивое общество Russian. OurBaku. ციტირების თარიღი: 13 March 2013.[მკვდარი ბმული]
  9. ↑ 9.0 9.1 Армянскій вѣстник, Issues 1-2, Gumanitariy Publishing, 1999, p. 53
  10. ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 Äkinjý and Azerbaijani Self-Definition დაარქივებული 2009-10-27 საიტზე Wayback Machine. by Evan Siegel. Originally published in Michael Ursinus, Christoph Herzog, & Raoul Motika (ed.), Heidelberger Studien zur Geschichte und Kultur des modernen Vorderen Orients, vol. 27 (Frankfurt am Main, etc.: Peter Lang, 2001)
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 Русская школа, July–August 1896, issues 7-8, St. Petersburg, Skorokhodov Publishing, p. 315
  12. ↑ Stepanian, K. M. (2009). „Համառոտ ակնարկ Բաքվի Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու պատմության“ (PDF). National Academy of Social Sciences (Armenian). 3: 45–59. ISSN 0320-8117. ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  13. ↑ Арустамян, Вениамин (1999). „ГОРОД УТРАЧЕННЫЙ — ГОРОД УТРАТИВШИЙ. Об истории бакинской армянской общины“. Армянскій вѣстник (1–2). ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  14. ↑ Баку и его район. 1913. Адресная и справочная книга. Баку, 1913.
  15. ↑ Sarkissian, Arshag Ohan (1938). „History of the Armenian Question to 1885“. Illinois studies in the social sciences. University of Illinois Press. 22 (3–4): 131. ციტირების თარიღი: 13 March 2013. ციტატა: „The Philanthropic Association of Baku, the oldest (founded in 1862) if not the strongest of such organizations, at times donated a good share of its annual income for the education of the Armenians in the Ottoman Empire.“
  16. ↑ Delk, Robert Carlton (1953). Reforms in Asia Minor in the nineteenth century. Wisconsin, Madison: University of Wisconsin--Madison, გვ. 333. ციტირების თარიღი: 13 March 2013. 
  17. ↑ Armenian publishing of Baku. Baku.am. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 აგვისტო 2013. ციტირების თარიღი: 13 March 2013.
  18. ↑ ed, Agop J. Hacikyan, coordinating (2005). The Heritage of Armenian Literature From The Eighteenth Century To Modern Times.. Detroit: Wayne State Univ. Pr, გვ. 480. ISBN 9780814332214. ციტირების თარიღი: 13 March 2013. 
  19. ↑ Kurkjian, Vahan M. (1958). A History of Armenia. Armenian General Benevolent Union of America, გვ. 422. ციტირების თარიღი: 13 March 2013. „He received an appointment to a State office in Baku, but later relinquished the post and induced the Mardasirakan (Philanthropic) Society to establish a library, with himself as librarian.“ 
  20. ↑ (1935) Театр и драматургия: Орган Союза советских писателей (Russian). Союз писателей СССР, გვ. 1829. ციტირების თარიღი: 13 March 2013. „К этому времени филантропическое (Армянское человеколюбивое общество» открывает библиотеку, ставшую впоследствии одной из самых богатых библиотек на Кавказе.“ 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ბაქოს_სომხური_ფილანთროპული_საზოგადოება&oldid=4401768“-დან