აღაბალა გულიევის სახლი
აღაბალა გულიევის სახლი — აზერბაიჯანელი ბიზნესმენის აგაბალა გულიევის ყოფილი სახლი, შექმნილია არქიტექტორ ევგენიუს სკიბინსკის მიერ. მან გავლენა მოახდინა არქიტექტურის ეროვნულ-რომანტიკულ მოძრაობაზე ბაქოში. შენობის არქიტექტურას აქვს მრავალი უპირატესობა სამგანზომილებიანი ფასადის წყალობით, მიუხედავად იმისა, რომ შენობა ვიწრო ქუჩაზე აშენდა. ფიგაროვ-ფატულაევი აღნიშნავს, რომ ამ სახლის გავლენით, 1898-1901 წლებში, ნიკოლაევსკაიას (ახლანდელი ისტიგლაიათის) ქუჩაზე თაგიევის ქალთა სკოლის შენობა აშენდა ქოსლავსკის პროექტის საფუძველზე. ნაგებობა ითვლება აზერბაიჯანის ეროვნული არქიტექტურის საუკეთესო ნიმუშად, სკიბინსკის შემოქმედების მნიშვნელობით.
ისტორია
რედაქტირება
XIX საუკუნის ბოლოს ბაქოს ცენტრში აშენდა თითქმის ყველა ქალაქის უბანი. ჩამოყალიბდა სტილისტური ტენდენცია, რომელიც მოიცავს ევროპული ხუროთმოძღვრების სხვადასხვა სახეობებს და სწორედ მაშინ ეკლექტურმა გარემომ დაიწყო თანამედროვეობის გემოვნების შეცვლა.
ბაქოში დასრულდა არქიტექტურული განვითარების პირველი პერიოდი. ახალ სოციალურ-ეკონომიკურ პირობებში ეროვნულ-რომანტიკულმა მიმართულებამ გააღვიძა.
აღაბალა გულიევი ბაქოს ერთ-ერთი ცნობილი ბიზნესმენი იყო. მას ჰქონდა არამარტო ბაქოში, არამედ ირანში, ჩრდილოეთ კავკასიასა და რუსეთში არაერთი ცნობილი ქარხა. აღაბალამ, რომელიც ხშირად მოგზაურობდა დასავლეთ ევროპაში გადაწყვიტა სახლის აშენება ადგილობრივი არქიტექტურის ტრადიციების მიხედვით. იგი იჩერი-შეჰერში არაერთ ქონებას ფლობდა. ის ეწინააღმდეგებოდა ურბანულ შენობებში ევროპული სტილის გამოყენებას, ამიტომ აირჩია არქიტექსტორი ევგენიუს სკიბინსკი და უბრძანა შირვანშაჰების სასახლის, ახლო აღმოსავლეთისა და არაბული არქიტექტურის გამოყენება, რადგან შირვანშაჰების სასახლე ახლომახლო იყო, სკიბინსკიმ შეიძინა შუა აღმოსავლეთის არქიტექტურის ფოტოები. ამ არქიტექტურამ მიიპყრო ევროპელი და განსაკუთრებით გერმანელი მეცნიერების ყურადღება. სკიბინსკისთვის ხელმისაწვდომი იყო ალბომები, საცდელები და სხვა იკონოგრაფიული მასალა [1].
აღაბალა გულიევის სახლმა დიდი გავლენა მოახდინა ბაქოში ეროვნულ-რომანტიკული არქიტექტურის განვითარებაზე. შენობის არქიტექტურულ კომპოზიციას დიდი მოცულობის უპირატესობა აქვს სამგანზომილებიანი დიზაინის გამო და ვიწრო ქუჩებზე მდებარეობის მიუხედავად, ორსართულიანი შენობა გრძელვადიან პერსპექტივაში წარმატებული იყო.
მთავარი ფასადი წარმოდგენილია სამი ღერძით: ცენტრიდან თაღიდან წინა შესასვლელამდე და გარე რისალიტებამდე მოცულობითი ელემენტებით, რომლებიც არსებითად იგრძნობა. პლასტიკური ფასადიდან კომპოზიციური მეთოდები მდიდარია თაღების ნახევარწრიული ფორმებით, რომლებიც ჩანერგილია იატაკის ფანჯრის ღიობებში.
ფანჯრის ღიობები ასევე აქტიურ მონაწილეობას იღებს შენობის ფასადში, ცენტრში სწორკუთხა ჩარჩოებით და გვერდებზე ლამაზი კაპიტელებით მოხდენილი პილასტრებით. ჩარჩოები აღწევს საყრდენზე.
პირველი რიგის რიზალიტის პორტალები კოშკის ფორმისაა, ავსებულია სტალაქტიტით და მერლონით და გამოირჩევა, როგორც ფასადის ძალიან გამომხატველი კომპონენტი, სრულად ამოხსნილი და გამოხატული დიდი პლასტიურობით.
განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა კესონის ჭერს თურქული ორნამენტებით. არაღრმა მორთული ღუმელი და ბუხარი დაფარულია თეთრი კერამიკული ფილებით. ინტერიერში არის მოცულობითი-სივრცული სტრუქტურა, რომელიც ქმნის სპეციალურ არქიტექტურულ აურას, გამოხატულია კომპოზიციის, მოტივებისა და ფორმების მეთოდით. ოთახების ინტერიერი მნიშვნელოვანი ცვლილებების გარეშე გადარჩა.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Fətullayev-Fiqarov, Şamil (2013), Bakının memarlıq ensiklopediyası, Bakı: Şərq-Qərb
- Fətullayev-Fiqarov, Şamil (2013), Bakı memarları XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəllərində, Bakı: Şərq-Qərb