არტურ რუბინშტეინი
არტურ რუბინშტეინი (პოლ. Artur Rubinstein; დ. 28 იანვარი, 1887 — გ. 20 დეკემბერი, 1982) — პოლონელ-ამერიკელი პიანისტი. მან მიიღო საერთაშორისო აღიარება ცნობილი კომპოზიტორების ნაწარმოებების შესრულებისთვის. ასევე მოიხსენებდნენ როგორც შოპენის საუკეთესო შემსრულებელს. ჟურნალი „The New York Times“ მას აღწერს როგორც მეოცე საუკუნის ერთ-ერთ საუკეთესო პიანისტს. ის უკრავდა საზოგადოებისთვის რვა ათწლეულის მანძილზე. [1]
ადრინდელი ცხოვრება
რედაქტირებარუბინშტეინი დაიბადა ქალაქ ლოძში, პოლონეთის სამეფოში (რუბინშტაინის ცხოვრების მანძილზე რუსეთის იმპერიის შემადგნელობა) 1887 წლის 28 იანვარს, ებრაულ ოჯახში. ის და-ძმებს შორის ყველაზე ახალგაზრდა იყო. მამამისი ფლობდა ტექსტილი ქარხანას.[2]
რუბინშტეინის დაბადების სახელი ლეო უნდა ყოფილიყო, თუმცა 8 წლის ძმა დაჟინებით მოითხოვდა, რომ მას არტური რქმეოდა, რადგანაც მათი მეზობლის შვილი, რომელსაც არტური ერქვა, კარგად უკრავდა ვიოლინოზე და შესაძლებელი იქნებოდა ისიც დიდი მუსიკოსი გამოსულიყო.[3] შედეგად მშობლებმაც ახალდაბადებულს არტური დაარქვეს. აქვე აღსანიშნავია, რომ ინგლისურად მისი სახელი იწერებოდა როგორც Arthur და ალბომებიც სწორედ სახელის ამ ვარიიცით გამოდიოდა, თუმცა რუბინშტეინმა მოითხოვა თავისი ნამდვილი სახელი გამოეყენებინათ, რის შედეგაც ალბომებს სახელის ორივე ვერსია ეწერებოდა ხოლმე.[4]
2 წლის ასაკში რუბინშტეინმა დიდი ინტერესი გამოიჩინა პიანინოსთან მიმართებით. მუდმივად უყურება თავისი უფრო დის გაკვეთილებს. 4 წლის ასაკში კი ის აღიარდა როგორც გენიოს ბავშვად. მამამისს ძლიერ უყვრადა ვიოლინი, ამიტომაც პატარა არტურსაც მუსიკის სწორედ ეს ინსტრუმენტი შესთავაზა დასაკრავად. თუმცა არტურმა უარი განაცხადა, რადგან ამბობდა, რომ მისი ინსტიქტები უფრო მეტად ჰარმონიული და პოლიფონიური იყო. როდესაც უნგრელმა მევიოლინემ, ჯოსეფ იოაჩიმიმმა, რუბინშტეინის დაკრული მოისმინა, მან იწინასწარმეტყველა, რომ იგი დიდებული პიანისტა გახდებოდა და ამის ნიჭიც სავსებით ჰქონდა. 1894 წლის 14 დეკემბერს 4 წლის არტურს ჰქონდა თავისი პირველი დებიუტი, სადაც შეასრულა მოცარტი, შუბერტი და ფელიქს მენდელსონი.
როდესაც არტური 10 წლის გახდა, იგი ბერლინში გადავიდა საცხოვრებლად და იქ გააგრძელა მეცადინეობა, ამავდროულად ჩაატარა პირველი კონცერტი ბერლინის ფილარმონიაში 1900 წელს 13 წლის ასაკში. იოსეფმა მას კარლ ჰაინრიხ ბართი ურჩია მასწავლებლად. ბართი თავად იყო ლისტის მოსწავლე, ლისტი ცერნის, ხოლო ცერნი კი ბეთჰოვენის.
მუსიკა და კარიერა
რედაქტირება1904 წელს რუბინშტეინი გადავიდა პარიზში, რათა თავისი კარიერით ფული გამოემუშავებინა. იქ იგი შეხვდა კომპოზიტორებს მაურიჩე რაველს, პოლ დუკას და მევიოლინე ჯაქეს თისბაუდს. ამავდროულად მან შეასრულა კამილ სენ-სანსის საფორტეფიანო კონცერტი No. 2 მისივე თანდასწრებით. იულიუს ვერთჰეიმის ოჯახის საშუალებით იგი დაუმეგობრდა მევიოლინე პოლ კოჩანსკის და კომპოზიტორ კაროლ სიმანოვსკის.
რუბიშტეინს 1906 წელს ჰქონდა დებიუტი ნიუ-იურკში, კარნეგი ჰოლში. ამის შემდეგ იმოგზაურა ავსტრიაში, იტალიაში და რუსეთში. მისივე მტკიცებით ის ამერიკის შეერთებულ შტატებში არ იქნა კარგად მიღებული. 1908 წლისთვის, გაჭირვებულმა და დეპრესიულმა რუბინშტეინმა თავის მოკლვა სცადა, იმის გამო რომ კრედიტორები მას ბერლინის სასტუმროდან გამოსახლებით ემუქრებოდნენ. 1912 წელს ლონდონში ჩაატარა პირველი კონცერტი და ბინაც იქვე ჩელსიში დაიდო.
პირველი მსოფლიო ომის დროს არტური ლონდონში დარჩა, სადაც აკომპანიმენტს უკეთებდა მევიოლინე ოჯენ იზაის. 1916-1917 წლებში ის პირველად გაემგზავრა ესპანეთში და სამხრეთ ამერიკაში, სადაც დიდი აღიარებაც მოიპოვო. სწორედ ამ დროს განავითარა მუსიკისადმე დაუცხრომელი სიყვარული და ენთუსიაზმი.
რუბინშტეინისთვის ზიზღს იწვევდა გერმანიის ქმედებები პირველ მსოფლიო ომში, რის გამოთაც მას იქ აღარასდროს დაუკრავს. მისი ბოლო შესრულება გერმანიაში 1914 წელს შედგა.
1919 წლის შემოდგომას რუბინშტეინმა მოაწყო ტურნე ბრიტანეთის პროვინიებში სოპრანო ემა კალვესთან და ტენორ ვლადიმირ როსინგთან ერთად.[5]
1921 წელს რუბინშტეინს ჰქონდა ორი ამერიკული ტურნე, იმოგზაურა ნიუ-იორკში კაროლ შიმანოვსიკსთან და მისი ახლო მეგობარ პოლ კოჩანსკისთან ერთად.
1934 წელს პიანისტმა, მიუხედავად მისი ნიჭიერებისა, გადაწყვიტა უარი ეთქვა საკონცერტო ცხოვრებაზე და რამდენიმე წელი ინტენსიურ სწავლას შეალია.
რუბინშტეინი კვლავ გაემზავრა ტურნეში ამერიკაში 1937 წელს, მისმა კარიერამ ადგილი სწორედ ბრენთვუდში, კალიფორნიაში დაიდო, მაშინ როდესაც მეორე მსოფლიო ომი მიმდინარეობდა. მან ამერიკის მოქალაქეობდა 1946 წელს მიიღო.[6]
მისი კალიფორნიაში ყოფნის დროს, არტურმა დაუკრა რამდინიმე საუნდრეკი ფილმებისთვის, მათ შორის Song of Love კეტრინ ჰებარნთან ერთად. ის ასევე გამოჩნდა ფილმებშიც: კარნიგის ჰოლი და Of Men and Music.
მიუხედავად იმისა, რომ იგი ცნობილია, როგორც სოლო პიანისტი, ის ასევე გამორჩეულად ასრულებდა ნაწარმოებებს ისეთ ვარსკვალევებთან როგორებიც იყვენენ ჰენრიკ სერინგ, იაშა ჰეიფეცი, პაბლო კასალსი, გრეგორ პიატიგორსკი და გარნერი კუარტეტი. რუბინშტეინი ძირითადად უკრავდა რომანტიზიმის წარმომადგენელი კომპოზიტორის ნაწარმოებებს. The New York Times-მა მას ჩოპინისტიც კი უწოდა. ეტიუდების გამოკლების, მათ შოპენის თითქმის ყველა ნაწარმოები ჩაწერა. 1964 წელს ცივი ომის დროს მან ჩაატარა ლეგენდარული კონცერტი მოსკოვში, რომელიც მთლიანად შოპენის ნაწარმოებებით იყო დაკომპლექტებული.[7] ალექსანდრე სქრიბიანთან საუბარში არტურმა თქვა, რომ მისი საყვარელი კომპოზიტორი ბრამსი იყო, რამაც სქრიბიანი გააბრაზა. [8]
1969 წელს გამოვიდა ფილმი Arthur Rubinstein – The Love of Life (არტურ რუბინშტეინი - სიცოცხლის სიყვარული). მან მოიგო ოსკარი საუკეთესო დოკუმენტური ფილმის ნომინაციაში.
1970-იანი წლებისთვის რუბინშტეინს მხედველობის გაუარესება დაეწყო. თავისივე მემუარების მიხედვით ის სწავლობდა ცეზარ ფრანკის სიმფონიურ ვარიიაციებს პიანინოს გარეშე საკუთარ კალთაზზე. რუბინშტეინმა თავისი მეხსირება აღწერა როგორც ფოტოგრაფიული.
რუბინშტეინს ასევე ჰქონდა განსაკუთრებული ყურის სმენადობა, რაც მას საშუალებას აძლევდა დააეკრა მთლიანი სიმფონია თავისივე გონებაში. „საუზმის დროს დროს ბრამსის სიმფონიებს ვუკრავდი გონებაში, შემდეგ ტელეფონთან დამიძახეს და საათ ნახევრის შემდეგ მიხვდი, რომ უკვე მესამე მოძრაობაზე ვიყავი გადუსალი. ეს უნარი ხშირად იტესტებოდა რუბინშტეინის მეგობრების მიერ. ისინი ხშირად იღებდა რომელიმე ნაწარმოებს ან ოპერას და სთხოვდნენ არტურს გონებაში დაეკრა იგი.
რუბინშტეინის ავტობიოგრაფია შეიცავდა ორ ნაწილს: My young Years (ჩემი ახალგაზრდობიეს წლები, 1973) და Many Years (ბევრი წელი, 1980)
ქორწინება და ოჯახი
რედაქტირება_by_Erling_Mandelmann.jpg)
თავის ახალგაზროდბის წლებში არტურმა ერთხელ თქვა: „ სამწუხაროა, რომ ახალგაზრდობისას ჩემი დრო თანაბრად დავყავი ღვინისთვის, ქალებისთვის და მუსიკისთვის. სინამდვილეში ამას შინაგადად კატეგორიულად ვეწინააღმდეგებოდი. 90 პროცენტი ჩემი ინტერესთა სფეროისი სწორედ ქალები წარმოადგენდენ.“ 45 წლის ასაკში 1932 წელს რუბინშტეინი დაქორწინდა ნელა მინარსკაზე, 24 წლის პოლონელ ბალერინაზე (რომელიც სწავლობდა მარი ვიგმანთან ერთად). ნელა იყო დირიჟორის ემილ მინარსკის ქალიშვილი. ნელას პირველად არტური 18 წლის ასაკში შეუყვარდა, თუმცა მიცისლავ მუნცზე დაქორწინდება, მას შემდეგ რაც გაიგო რომ არტურს იტალიელ პრინცესასთან სასიყვარულო ურთიერთობები ჰქონდა.[9] თუმცა ნელა მალევე გაშორდა მას და 3 წლის შემდეგ ცოლად არტურს გაჰყვა. მათ ეყოლათ 5 შვილი, მათ შორის ფოტოგრაფი ევა რუბიშტეინი, რომელიც დაქორწინდა ვილიამ სლოან კოფინზე და ვაჟიშვილი ჯონ რუბინშტენი, ტონი ევორდის გამარჯვებული მსახიობი და მსახიობ მიწელ ვესტონი მამა. ნელა არის ავტორი წიგნის Nela’s Cookbook. [10]
ქორწილამდეც და ქორწილის შემდეგაც რუბინშტეინი აგრძელებდა ურთიერთობას სხვადასხვა ქალებთან. მიუხედავად იმისა რომ ნელა და არტური არასდროს განქორწინებულან, 1977 წელს 90 წლის ასაკში, მან მიატოვა ცოლი ანაბელ ვაითსტოუნის გამო, რომელიც მაშინ 33 წლის იყო.
ებრაული წარმომავლობა
რედაქტირებამიუხედავად იმისა, რომ ის იყო აგნოსტიკოსი, რუბინშტეინი ყოველთვის ამაყოფდა თავისი ებრაული წარმომავლობით.[11] მას ძალზედ უყვარდა ისრაელი და ხშირათაც ატარებდა იქ კონცერტებს ისრაელის ფილარმონიულ ორკესტრთან ერთად. 1949 წელს, რუბინშტეინმა, ადამიანმა რომელსაც თავისი ოჯახი ჰოლოკოსტის დროს დაკარგა, მათ შორის ბრწყინვალე მუსიკოსები, როგორებიც იყვნენ ჰოროვიცი და ჰაიფეცი, გამოაცხადა რომ არ დაუკრავდა ჩიკაგოს სიმფონიურ ორკესტრთან ერთად თუ მას ვილჰელმ ფურთვენგლერი უდირიჟორებდა, ადამინი რომელიც ომის დროს გერმანიაში დარჩა.
პოლონური წარმომავლობა
რედაქტირებამთელი ცხობრების მანძილზე რუბინშტეინი მიჯაჭვული იყო პოლონეთს. 1945 წლის ამერიკის შეერთებული შტატების ინაუგურაციაზე, რუბინშტეინმა აჩვენა თავისი პოლონური პატრიოტიზმი დელეგატებისთვის მიძღვნილ კონცერტზე. მან გამოთქვა დიდი მწუხარება იმის გამო, რომ კონფერენციას არ ესწრებოდა პოლონური დელეგაცია. შემდგომ იგი დაჯდა ინსტრუმენტთან და დაუკრო პოლონეთის ეროვნული ჰიმნი ხმამაღლა და ნელა, რამდენიმეჯერ გაიმეორა ბოლო ნაწილი. როდესაც დაამთავრა, დამსწრე საზოგადოება ფეხზე წამოდგა და დიდი ოვაცია მიაგება პიანისტს. [12]
ქველმოქმედება
რედაქტირებარუბინშტეინი მთელი თავისი ცხოვრების მანძილზე მუდმივად ეწეოდა ქველმოქდებას. ის ასრულებდა საქვემოქმედო კონცერტებს უამრავი ორგანიზაციებისთვის.
გარდაცვალება
რედაქტირებარუბინშტენი გარდაიცვალა ძილის დროს ჟენევაში, შვეიცარიაში 1982 წლის 20 დეკემბერს, 95 წლის ასაკში. სიკვდილის შემდეგ მისი გვამს კრემაცია ჩაუტარდა.[13]
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ http://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/0128.html
- ↑ http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,907361,00.html
- ↑ Rubinstein, Arthur (1973). My Young Years. New York: Knopf. ISBN 0-394-46890-2.
- ↑ Rubinstein, Arthur (1973). My Young Years. New York: Knopf. p. 4. ISBN 0-394-46890-2.
In later years, my manager Sol Hurok used the h-less "Artur" for my publicity, but I sign "Arthur" in countries where it is common practice, "Arturo" in Spain and Italy, and "Artur" in the Slav countries.
- ↑ Newton, Ivor (1966). At the Piano – the World of an Accompanist. London: Hamish Hamilton Ltd. p. 44.
- ↑ Sachs, pp. 8, 265, 269, 275
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=8K4ZwA2nQqI
- ↑ Rubinstein, Artur My Young Years, quoted in Norman Lebrecht, The Book of Musical Anecdotes
- ↑ Taylor, Angela (December 12, 1983) "Nela Rubinstein: Making a Life of Her Own". The New York Times, Section B, p. 22.
- ↑ John Rubinstein Biography". filmreference. 2008. Retrieved April 10, 2008.
- ↑ Sachs, p. 13
- ↑ Ulanowska, Elżbieta "Na cześć Artura Rubinsteina: Pianistyczna gala w Łodzi" ("In Honor of Artur Rubinstein: Piano Gala in Łódź"), Gwiazda Polarna (The Pole Star, a Polish-American biweekly), vol. 99, no. 21 (October 11, 2008), p. 18.
- ↑ "Arthur Rubinstein Dies in Geneva at 95". The New York Times. November 21, 1982. from the original on August 27, 2013. Retrieved November 6, 2011.