აბილაი-ხანი
აბილაი-ხანი (ყაზახ. Абылай-хан; დ. 1711, თურქესტანი — გ. 1781, ტაშკენტი) — შუა ჟუზის ხანი 1771-1781 წლებში.
| აბილაი-ხანი | |
|---|---|
| Абылай хан | |
| ფაილი:Abylai Khan.jpg | |
| შუა ჟუზის ხანი | |
| მმართ. დასაწყისი: | 1771 |
| მმართ. დასასრული: | 1781 |
| წინამორბედი: | აბილმამბეტ-ხანი |
| მემკვიდრე: | უალი-ხანი |
| პირადი ცხოვრება | |
| დაბ. თარიღი: | 1711 |
| დაბ. ადგილი: | თურქესტანი |
| გარდ. თარიღი: | 1781 |
| გარდ. ადგილი: | ტაშკენტი |
| მეუღლე: | კარაშაში |
| შვილები: | უალი-ხანი, კასიმ-სულთანი (სულ 30 შვილი ჰყავდა) |
| დინასტია: | ჩინგიზიდები |
| რელიგია: | სუნიტური ისლამი |
ცხოვრება და მოღვაწეობა
რედაქტირებამისი ნამდვილი სახელია აბილმანსური, აბილაი მისი სამხედრო მეტსახელია, რომელიც ეწოდა ბაბუის აბილაი-ხან კანშერის სახელის მიხედვით. აბილაი დაობლდა 7 წლის ასაკში, როდესაც მის სამშობლოში შეიჭრა ჯუნგარიის ხანი ცევან რაბდანი. 1739 წელს სამბეკეს გარდაცვალების შემდეგ ხანი გახდა აბილმამბეტ-ხანი ხოლო აბილაი - სამხედრო ლიდერი. 1742 წელს ტყვედ ჩაუვარდა ჯუნგარიელებს. ტყვეობაში ოირატების ნოინს ამურსანას დაუმეგობრდა. 1743 წელს გაათავისუფლეს ტყვეობიდან.
აბილმამბეტ-ხანის გარდაცვალების შემდეგ ხანად მისი შვილების და ძმების ნაცვლად აბილაი აირჩიეს. მან თავისი ხელისუფლება გაავრცელა უმცროსი და უფროსი ჟუზის ტერიტორიებზე და ითვლებოდა სამივე ჟუზის ხანად. პუგაჩოვის აჯანყების პერიოდში შეხვდა აჯანყების ლიდერს ემელიან პუგაჩოვს და დახმარებას დაპირდა. ამავდროულად მოლაპარაკებას აწარმოებდა რუსეთის მთავრობის წარმომადგენლებთან.
გარდაიცვალა 1781 წელს, დაკრძალულია ყაზახეთის ხანების პანთეონში, თურქესტანში. დარჩა 30 შვილი. მისი შვილიშვილია ყაზახი ისტორიკოსი, ეთნოგრაფი და ფოლკლორისტი ჩოკან ვალიხანოვი.
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 1, თბ., 1975. — გვ. 30.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- Абылай-хан
- Расположение памятника в Алматы დაარქივებული 2012-04-23 საიტზე Wayback Machine.
- Абылан хан დაარქივებული 2020-07-03 საიტზე Wayback Machine.
- Сайт музейного комплекса «Резиденция Абылай хана» в г. Петропавловске[მკვდარი ბმული]