ღალიძგის სასახლის კარის ეკლესიის ღირსი ონოფრე დიდის ხატი
ღალიძგის სასახლის კარის ეკლესიის წმინდა ონოფრე დიდის ხატი — ღირსი ონოფრე დიდის ვერცხლის ჭედური ხატი ღალიძგის სასახლის კარის ეკლესიიდან. ხატი შესრულდა ლევან II დადიანის დაკვეთით. ხატის ამჟამინდელი ადგიმდებარეობა უცნობია.
ისტორია
რედაქტირებაბოლო დრომდე ხატი ინახებოდა აფხაზეთში, ილორის ეკლესიაში. 1888 წლის პავლინოვის ექსპედიციის დროს მოხდა აფხაზეთის ძეგლებისა და საგანძურის ფოტოფიქსაცია. ფოტოგრაფ ი. ბარშჩევსკის მიერ გადაღებულ იქნა აღნიშნული ხატი და შემდგომ შეტანილ მისივე 1912 წლის კატალოგშიც (ხატის პირი №1639, ხატის ზურგი №1640)[1]. აღნიშნული ფოტოები მოხვდა 1893 წელს გამოცემული „Материалы по археологии Кавказа“, მე-3 გამოცემაში[2].
ხატის აღწერა
რედაქტირებაღირსი ონოფრე დიდის ხატი ვერცხლისგან იყო დამზადებული. ცენტრალურ არეს ერთმანეთისგან ტოლი შუალედებით დაშორებული, ძვირფასი და ნახევრადძვირფასი თვლების მწკრივი შემოუყვება. თვლები შემოუყვება წმინდანის შარავანდსაც. ხატის არშია ფოთლოვანი მოტივითაა გაფორმებული. ამგვარადვე, ოღონდ განსხვავებული ფოთლოვანი მოტივითაა გაფორმებული შიდა არის ფონიც. ხატის ცენტრალური არე მთლიანად წმინდანის ფიგურას უჭირავს. მას განმარტებითი წარწერა არ ახლავს, თუმცა წმინდანის იკონოგრაფიის გათვალისწინებით ცხადია, რომ ხატზე გამოსახულია ღირსი ონოფრე დიდი. წმინდანი გამოსახულია ფრონტალურად, მთელი ტანით, გრძელი, მუხლებამდე დაშვებული წვერით. მას მარცხენა ხელში გაშლილი გრაგნილი უჭირავს, მარჯვენა ხელი კი მკერდის დონეზე აქვს აწეული, ხელისგულით წინ. ხატის ზურგზე შესრულებული 32 სტრიქონიანი მხედრული წარწერა უთარიღოა. ხატი ხელოვნებათმცოდნე ლეილა ხუსკივაძემ ფოტოთი მოღწეული ხატი შეისწავლა და მისი მხატვრული თავისებურებების გათვალისწინებით 1640-1641 წლებით დაათარიღა[3].
ხატის ზურგზე შესრულებულიქართული ტექსტი მარი ბროსემ 1851 წელს გამოაქვეყნა[4]. წარწერის შესრულების თარიღი ნესტან-დარეჯანის გარდაცვალების წელს (1639 წლის 1 ივლისი) მიაბა და 1639 წლით განსაზღვრა. წარწერა შესრულებულია ვერცხლის ფირფიტაზე, რომელიც ხატის ზურგს მოსავდა. ხატის ზომები უცნობია, ხატის ზურგის პროპორციებია 1:1.6. ტექსტი შესრულებულია XVII საუკუნისათვის სახასიათო მხედრული დამწერლობით. სტრიქონების რაოდენობა — 32.
|
„ქ. ეჰა ქვეყანასა ზედა ჴორცითა შობილო, არამედ სულითა და ჴორცი
თაცა ანგელოზ ქმნულო და საკვირველებათა სასწაულთა მოქმედ ო, ხოლო დანიელისებრ ცხორებასა შინა ყოფილო და მღრდელთ მო ძღუართა სამკაულო ღ(მერ)თ შემოსილო მამაო მამათაო, ონოფრე გ ევედრები მე, ჴელმწიფე დადიანი, პატრონი ლევან, რომელმან მოვ აჭედინე ხატი ესე პატიოსნისა სახისა შენისა და შევამკევი თ თვალ მარგალიტითა და დავასუენეთ ღალიძგას სასახლეს ა კარის ეკლესიასა მის კურთხეულისა, ამ სოფლისა მნათისა, ჭილა ძის ასულისა და თანამეცხედრისა ჩენისა, დედოფალთა დედოფლი სა, პატრონისა ნესტანდარეჯანისა სულისა სახსრად და საოხად გავაჩინეთ აღაპი და მოაღაპეთ დავაყენეთ ოთხი მოსახლე საღალ იძგო კაცები, ერთი მოსახლე მოირდი კვირველია და მის სახლის კაცი. მართებს ერთი ძროხა, ექუსი გუდა ღჳნო, ხუთი თჳლაკი ღომი, ერთი ჯამი პური და ერთი ქათამი. მეორე მოსახლეს, უსკვამა კვირკვე ლიას და მამის სახლის კაცსა მართებს ერთი ზროხა, ექუსი გუდა ღჳნო, ხუთი თჳლაკი ღომი, ერთი თეფში პური და ერთი ქათამი. მესამე მოსა ხლე გვიანიში ჩაგალოსკირსა და მის სახლის კაცსა მართებს გოჭკუმური ს მაგიერ ერთი ცხუარი, ღომისა და ღჳნის მაგიერ ოთხი ლაღარიკ ონი სანთელი. მეოთხე მოსახლე ბერუხუა ჩაგალოსკირსა და მის სახლის კაცსა მართებს გოჭკუმურის მაგიერად ერთი ცხუარი, ღომისა და ღჳნოს მაგი ერად ოთხი ლაღარიკონი სანთელი. ერთს წელიწადსა მოირდი და მისმან ს ახლის კაცმა უნდა მოიყვანოს ერთი ზროხა, მისი ღომი, ღჳნო, პური და ქათამი. და მასთან მოიყვანდეს გვიანიში და მისის სახლის კაცი ერთსა ხუარ სა და ოთხს ლაღარიკონს სანთელსა. აგრეთვე, მეორე წელიწადსა უსკვამა მ და მისმა სახლის კაცმა და ბერუხუამ მოიტანონ მათი მართებელი და ყოველს წელიწადსა ღალიძგას სასახლისა კარისა ეკლესიასა თორმეტს იც ანობის თვესა წმიდის ონოფრეს ^დღეობასა^ აღაპს გარდაიჴდიდენ კურთხეულის დე დეფლისა ნესტან დარეჯანის სულისა სახსრათ და იმ დღეს ერთმა მღურდე ლმან ჟამი სწიროს. აღაპში გასაცემლად ექვსი ქილა მარილი გაგ[ვი]ჩენია, ბა ტონის მებაჟეებსა გამოართმიდენ საწირავად. ერთს ქილას მარილსა, ზ როხისა და ცხუ[ა]რისა თავსა, მკერდსა და გულ ღჳძლსა ხუცესსა მისცემდ ენ და ხუთს ქილას მარილსა ერზედ გასცემდენ.“ |
ლიტერატურა
რედაქტირება- მირიანაშვილი ლ., „ლევან II დადიანის საფასით მოჭედილ ხატებზე შესრულებული ტექსტები, როგორც შეწირულობის გაღების გზით აღაპის გაჩენის უზრუნველმყოფელი იურიდიული დოკუმენტები“//Georgian Source Studies, XXV, 2023, გვ. 109-112
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Каталог фотографических снимков И. Барщевскаго, 1912
- ↑ Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества / под ред. и с предисл. гр. Уваровой : Вып. 3 ; Моск. археолог. о-во. - М. : тип. А. И. Мамонтова и К°, 1888-1916
- ↑ ხუსკივაძე ლ., „ლევან დადიანის საოქრომჭედლო სახელოსნო“ (ნარკვევი XVII საუკუნის ქართული ჭედური ხელოვნების ისტორიიდან), გამომცემლობა „მეცნიერება“, თბილისი, 1974, გვ. 45
- ↑ Marie-Félicité Brosset - Rapports sur un voyage archéologique dans la Géorgie et dans l'Arménie en 1847-1848. - SPb - 1851.