ფანაგორია
ფანაგორია (ძველ ბერძნულად: Φαναγόρεια) — ტამანის ნახევარკუნძულის (კრასნოდარის მხარე) უდიდესი ძველი ბერძნული ქალაქი , რომელიც გავრცელებული იყო ორ პლატოზე, კიმერიული ბოსფორის აღმოსავლეთ სანაპიროზე.
| დასახლებული პუნქტი | |
|---|---|
|
ფანაგორია Φαναγόρεια | |
.JPG) არქეოლოგიური გათხრები ფანაგორიაში, 2008 წელი | |
| ქვეყანა |
 რუსეთი |
| კოორდინატები | 45°16′41″ ჩ. გ. 36°58′29″ ა. გ. / 45.27805889° ჩ. გ. 36.97488111° ა. გ. |
| დაარსდა | დაახლოებით ძვ.წ 543 |
  | |
ქალაქი იყო დიდი ემპორიუმი მაეოტის ჭაობების სანაპიროსა და კავკასიის სამხრეთ მხარეს მდებარე ქვეყნებს შორის გადაადგილებისთვის. ეს იყო ბოსფორანის სამეფოს აღმოსავლეთის დედაქალაქი, დასავლეთ დედაქალაქი იყო პანტიპაპეუმი. სტრაბონი მას აღწერდა, როგორც საყურადღებო ქალაქს, რომელიც ცნობილი იყო თავისი ვაჭრობით.[1] ცოტა ხნის შემდეგ კათოლიკური მიტროპოლიტის არქიეპისკოპოსი, ხოლო შუა საუკუნეების გენუის კოლონია მატრეგას სახელწოდებით, ის რჩება ლათინურ კათოლიკურ ტიტულოვან საყდრად.
დღეს ობიექტი მდებარეობს რუსეთის კრასნოდარის მხარის სენოიოს დასავლეთით მცირე მანძილზე. კიდევ ერთი ძველი ბერძნული ქალაქი, ჰერმონასა, მდებარეობს დასავლეთით 25 კილომეტრში, თანამედროვე ტამანის სანაპიროზე.
ისტორია რედაქტირება
უძველესი პერიოდი რედაქტირება
ფანაგორია დაარსდა დაახლ. 543 წელს ტეიელმა კოლონისტების მიერ, რომლებსაც მცირე აზიიდან გაქცევა მოუწიათ დიდ კიროსთან კონფლიქტის გამო. ლაქმა სახელი მიიღო ამ კოლონისტებისგან ერთ-ერთის, ფანაგორას პატივსაცემად. ,,ტამანის ნახევარკუნძულის არაჩვეულებრივმა ბუნებამ ფანაგორიას მახლობლად, თავისი ხევებით, ნაპრალებით, გორაკებით და აქტიური ვულკანების დაბალი გირჩებით კიდევ უფრო მეტი შთაბეჭდილება მოახდინა ანტიკურ კოლონისტებზე, ვიდრე დღეს ჩვენზე შთაბეჭდილებას ახდენს”, - აღნიშნა იულია უსტინოვამ. [2]
V საუკუნეში ქალაქი აყვავდებოდა სკვითებთან და სინდიებთან ვაჭრობით. კოროკონდამიტის ძველ არქიპელაგზე, შავი ზღვისა და პალუსის მაეოტის კუნძულზე მდებარე კუნძულზე, ფანაგორიამ დაფარა 75 ჰექტარი ფართობი (190 ჰექტარი), საიდანაც მესამედი დღეს ზღვაშია ჩაძირული. ძვ. წ. IV საუკუნის დასაწყისში განვითარებულმა ბოსფორანმა სამეფომ დაიმორჩილა სინდიკის დიდი ნაწილი, მათ შორისაა ფანანაგორიის დამოუკიდებელი ნაწილი. ალაქის მნიშვნელობა გაიზარდა ძველი დედაქალაქის, პანტიკაპაეუმის მნიშვნელობის მილევით, რომელიც ბოსფორის მოპირდაპირე სანაპიროზე მდებარეობს. პირველი საუკუნეებისთვის ფანაგორია სამეფოს მთავარ ცენტრად იქცა.
მითრიდატული ომების დროს, ქალაქი მოკავშირე იყო რომის რესპუბლიკასთან და გაუძლო პონტოს ფარნაკეის II არმიის ალყას. სწორედ ფანაგორიაში დაიწყო აჯანყებამ პონტოს მითრიდატე VI- ის წინააღმდეგ, გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე; და მისი ვაჟები, რომლებიც ციტადელს იკავებდნენ, ვალდებულნი იყვნენ დანებებულიყვნენ აჯანყებულებს. გათხრების დროს ნაპოვნი წარწერა მოწმობს, რომ დედოფალმა დინამისმა პატივი მიაგო ავგუსტუსს, როგორც ,,იმპერატორს, კეისარს, ღმერთის ძეს, ღმერთ ავგუსტუსს, ყველა მიწის და ზღვის მეთვალყურეს".[3] რომის ერთგულებამ ფანაგორიას საშუალება მისცა შეენარჩუნებინა დომინანტი პოზიცია რეგიონში IV საუკუნემდე, როდესაც იგი გაძარცვეს და გაანადგურეს ჰუნებმა შემოტევების შედეგად.
შუა საუკუნეები რედაქტირება
VII საუკუნისთვის ქალაქი ბარბაროსული შემოტევების შემდეგ აღდგა. იგი იწოდებოდა ძველი დიდი ბულგარეთის დედაქალაქად 632–665 წლებში კუბრატის დროს.
ამის შემდეგ ფანაგორია გახდა ბიზანტიური ქალაქი. მიუხედავად ამისა, ხაზარული ტუდუნი იმყოფებოდა ქალაქში და, ფაქტობრივად, კონტროლი ხაზართა ხელში იყო, 1016 წელს გეორგიუს წულის დამარცხებამდე. 704 წელს ბიზანტიის იმპერატორი იუსტინიანე II გადასახლდა ფანაგორიაში.
X საუკუნეში, როგორც ჩანს, ქალაქს რუსებმა შეუტიეს. ანაგორიამ მნიშვნელოვანი კონკურენცია ვერ გაუწია მეზობელ ტმუტარაკანს.
გვიან შუა საუკუნეებში ქალაქი მატრეგა აშენდა მის ნანგრევებზე; ეს ობიექტი გენუელთა საკუთრების ქსელის ნაწილი იყო ჩრდილოეთ შავი ზღვის სანაპიროზე. მე -15 საუკუნის განმავლობაში ის დე გიზოლფის სამფლობელოების ცენტრი იყო. ამის შემდეგ ამ ადგილზე აღარ ყოფილა მუდმივი დასახლება.[4]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Strabo, Geographica 11.2.10
- ↑ Ustinova, Yulia. The Supreme Gods of the Bosporan Kingdom. Brill Academic Publishers, 1999. p. 61.
- ↑ D. Kendall, G. O'Collins, S. T. Davis. The Trinity. Oxford University Press, 2002. p. 30.
- ↑ Ustinova, Yulia (1999). The Supreme Gods of the Bosporan Kingdom: Celestial Aphrodite and the Most High God. Brill. p. 29. ISBN 9789004112315. Retrieved 12 August 2016 – via Google Books.