სტრიგოლნიკები

სტრიგოლნიკები (რუს.стриго́льники, стриго́льниковы учениќи) — XIV საუკუნის რელიგიური მიმდინარეობა ნოვგოროდში, ტვერსა და ფსკოვში, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი წარმართული მოძრაობა გახდა შუასაუკუნეების რუსეთში. სტრიგოლნიკები უარყოფდნენ საეკლესიო იერარქიას და ბერობას, უკმაყოფილებას გამოთქვამდნენ სიმონიის პრაქტიკის მიმართ და უარყოფდნენ საიდუმლოობას.

რუსეთის ეკლესიის წარმომადგენელბი, ცდილობდნენ რა ერეტიკოსების გამოაშკარავებას, საკუთარ წერილებში მათ უკავშირებდნენ ხან იუდეველებს, ხან კიდევ ლათინელების მოგზავნილებად აცხადებდნენ მათ. ვინაიდან ძირითადი წერილობითი წყაროები ეკლესიურია, ამ მოძრაობის შესახებ ზუსტი დოკუმენტური მასალის მოძიება რთულია.

მოძრაობის სახელის წარმომავლობა უცნობია. ზოგიერთი ისტორიკოსი მიიჩნევს, რომ ის დაკავშირებულია ხელების დაბმასთან, რაც სტრიგოლნიკების რიტუალის ნაწილი უნდა ყოფილიყო, ან კიდევ ტანსაცმლის ან თმის დაჭრასთან (სტრიგოლნიკი სავარაუდოდ მომდინარეობს თანამედროვე რუსული სიტყვისგან "სტრიჩ" ან "პოდსტრიგატ", რაც შეჭრას ნიშნავს). სხვების მოსაზრებით ეს სახელი უნდა მომდინარეობდეს განსაკუთრებული ნათლობის ცერემონიიდან (განსხვავებული სახის თმის შეჭრის მანერა, ან ვარცხნილობა), რომელსაც ატარებდა დიაკვანი "კარპი" - სექტის დამფუძნებელი (დიაკვან ნიკიტასთან ერთად). თუმცა არსებობს კიდევ ერთი მოსაზრება იმაზე, რომ ამ მოძრაობის მიმდევრები უარს აცხადებდნენ თმის ან წვერის მოშვებაზე ღვთისმსახურებისას.

რესურსები ინტერნეტში

• Алексеев А. И. Стригольники: Обзор источников // Вестник церковной истории. 2012. — № 3/4 (27/28). — С. 151—203.
• Алексеев А. И. Ересь стригольников: вольнодумцы или колдуны? (этимологический аспект) // Исследования по русской истории. Сборник статей к 65-летию профессора Фроянова И. Я. / Отв. ред. Пузанов В. В. — СПб.-Ижевск: Издательство Удмуртского университета, 2001. — С. 184—195.
• Алексеев А. И. О стригольничестве // Прошлое Новгорода и Новгородской земли. — Новгород: 1996. — С. 54—58.
• Алексеев А. И. К изучению ереси стригольников // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2004. — № 4 (18). — С. 22—34.
• Боцяновский В. Ф. Русские вольнодумцы XIV—XV вв. // Новое слово. — СПб., 1896. — № 12. Сентябрь. — С. 153—173
• Булгаков С. В. Справочник по ересям, сектам и расколам. — Москва: Издательство «Современник», 1994 თარგი:Недоступная ссылка.
• Воскресенский М. Разделения и конфликты в Русской православной церкви // Православие и христианские разделения
• Голубинский Е. Е. История русской церкви : Том 2. От нашествия монголов до митрополита Макария включительно / 1-я половина тома : период второй, Московский Университетская типография, 1900 стр. 396
• Казакова Н. А, Лурье Я. С. Антифеодальные еретические движения на Руси в XIV—XV вв. — М.; Л.: АН СССР, 1955.
• Казакова Н. А. Новгородско-псковская ересь стригольников XIV—XV вв. // Антифеодальные еретические движения на Руси XIV — начала XVI века. — М.; Л., 1955. — С. 7—73.
• Стригольники // Карташёв А. В. Очерки по истории Русской Церкви. — Т. 1. Париж: YMCA-Press, 1959. დაარქივებული 2021-07-18 საიტზე Wayback Machine.  — C. 483—488
• митрополит Макарий (Булгаков) История Русской Церкви том 4. Состояние Русской Церкви от митрополита Кирилла II до митрополита святого Ионы, или в период монгольский (1240—1448) Глава II. Паства
• Никольский Н. М. История русской церкви დაარქივებული 2020-10-26 საიტზე Wayback Machine. История русской церкви. — 3-е изд. — М.: Политиздат, 1985. — 448 с.
• Печников М. В. Доктрина стригольников: опыт реконструкции // Russia mediaevalis. Tomus X, 1. Munchen, 2001. — С. 107—125.
• Печников М. В. К вопросу о религиозной практике стригольников // Ad fontem / У источника: Сборник статей в честь Сергея Михайловича Каштанова. — М., 2005. — С. 224—236.
• Печников М. В. Церковь и стригольники в Пскове в конце XIV — первой трети XV в. // Древняя Русь. Вопросы медиевистики. 2014. — № 1 (55). — C. 107—122
• Попов Н. П. Памятники литературы стригольников // Исторические записки. 1940. — № 7.
• Поппэ А. В. Ещё раз о названии новгородско-псковских еретиков стригольниками // Культура Древней Руси. — М., 1966. — С. 204—208.
• Рыбаков Б. А. Стригольники (Русские гуманисты XIV столетия). — М.: Наука, 1993. — ISBN 5-02-009996-1.
• Павлов Пл. «Великата Българска ерес» — https://web.archive.org/web/20110924063815/http://e-literatur.blogspot.com/2010/01/blog-post_5695.html (болг.)