Orrorin tugenensis
Orrorin tugenensis (ლათ. Orrorin) — აფრიკაში გადაშენებული დიდი ადამიანის მსგავსი მაიმუნების ჯიში.
აღმოჩენის ისტორია რედაქტირება
მკვლევართა ჯგუფმა, ფრანგ პალეონტოლოგ ბრიჯეტ სენუტისა და ფრანგ გეოლოგ მარტინ ფიკფორდის ხელმძღვანელობით, აღმოაჩინა ორორინ ტუგენენსისის ნიმუშები ტუგენ ჰილსთან ახლოს, აღმოსავლეთის მხარეს, ბარინგო დისტრიქტში, კენიაში. აქ აღმოაჩინეს 20 განმარხებული ნიმუში, რომელიც 5 ინდივიდს ეკუთვნოდა. ისინი დაათარიღეს გვიანი მიოცენის პერიოდით, დაახლოებით 6,2-5,8 მილიონი წლით. მაიმუნის მსგავსი ცხოველი, ახალი კომბინაციის და ადამიანური თვისებების გამო, მკვლევრებმა მიიჩნიეს ახალ სახეობად (გვარად) და დაარქვეს Orrorin tugenensis, რაც ადგილობრივთა ენაზე ნიშნავს „პირველი ადამიანი ტუგენის რეგიონში“. ძვლების დათარიღებისთვის გამოიყენეს რადიოაქტიური იზოტოპის მეთოდი, პალეომაგნეტიზმი (დედამიწის მაგნიტური პოლუსების დასრულებული დიაგრამის ცვლილების გამოყენება), ბიოქრონოლოგია (დროის პერიოდის კავშირი გადაშენებულ ჰომინურ ცხოველებთან).
ნავარაუდევია სულ მცირე 3 ჰომინიდი აფრიკის გვაინდელ მიოცინიში: sahelanthropus tchadensis ტოროს-მალენადად, ორორინ ტუგენენსისი Lukeino Formation-დან და ardipithecus kadabba Middle Awash-დან. გეოგრაფიული და მორფოლოგიური განაწილება მიუთითებს, რომ უძველესი ჰომინიდები განვითარდნენ ერთი აფრიკელი მაიმუნისგან. ერთ-ერთი უძველესი განმასხვავებელი ნიშანი ჰომინიდების ხაზისა არის ბიპედალიზმის ათვისება. ეს დაკსვნა გაკეთდა განამარხებული ძვლების საფუძველზე, კერძოდ მაჯის დისტალური რიგის ძვლის პოზიციით sahelanthropus-ში, პროქსიმალური ბარძაყის ანატომიით ორორინში და მენჯის და ტერფის მორფოლოგიით Ardipithecus-ში.[1]
ბიოლოგია, აღნაგობა და შედარებები სხვა სახეობებთან რედაქტირება
ტუგან ჰილსში აღმოჩენილი მასალა არის უფრო ახალგაზრდა ვიდრე Chad-ის თავის ქალა (Sahelanthropus tchadensis, აღმოაჩინეს ტოროს-მენალაში, ასაკი არის 6-7 მილიონის წელი, დათარიღდა ფაუნასთან დაკავშირებული თანაფარდობებით) და უფრო ძველი ვიდრე ნარჩენები Etchiopia’s Middle Awash-ის მინდვრებიდან, რომელიც უფრო ზუსტად არის დათარიღებული, ვიდრე Chad-ი. ის დათარიღებულია 5,2-5,8 მილიონი წლით. ადრეული ჰომინიდების შედარება გართულებულია ტუგენის მასალებში თავის ქალის მცირერიცხოვნობით, უკანა თავის ქალის ჩაღრმავების არარსებობით (რის გამოც ასოცირდება Chad-ის თავის ქალასთან), და მხოლოდ ერთი პროქსიმალური ფეხის ფალანგით Middle Awash-ის ნარჩენებს შორის.
ტუგენ ჰილსში აღმოჩენილი 20 განმარხებული ძვალი შეიცავს: უკანა ყბის ძვალს, სიმფიზს (ძვლების შეერთება) და რამდენიმე კბილს, ბარძაყის ძვლის სამ ფრაგმენტს, მხრის ძვლის ნაწილს, პროქსიმალურ ფალანგებს (თითები) და ცერის დისტალურ ფალანგს.
ორორინის კბილები ტანთან შესაბამისობაში არის პატარა. მისი პირის აპარატი განსხვავდება ავსტრალოპითეკის კბილის აპარატისგან იმით, რომ მისი (ორორინის) ძირითადი კბილები არის პატარა და ნაკლებად წაგრძელებული, ხოლო არდიპითეკის პირის აპარატისგან განსხვავდება იმით, რომ მინანაქარი არის უფრო სქელი. კბილების სისტემა აგრეთვე განსხვავდება ორივე სახეობისგან ეშვის ზედა ჭრილით. ორორინის ეშვები არის მაიმუნების ეშვების მსგავსი მაგრამ შემცირებული, ისეთი როგორებიც აქვთ მიოცინის მაიმუნებს და მდედრ შიმპანზეებს. ორორინს ჰქონდა პატარა ეშვები და იყო მცირე, როგორიც თანამედროვე ადამიანის, ხოლო ავსტრალოპითეკის იყო დიდი ზომის.
ბარძაყის ძვლის თავი არის სფეროსებური და წინ მბრუნავი. კისერი არის წაგრძელებული და ოვალური. ეს ფაქტი ამბობს იმას, რომ ორორინი იყო ბიპედალი. უკანა თავის ქალის ნაწილი კი მიუთითებს, რომ ის დაცოცავდა ხეზე. ფროქსიმალური ფალანგები (თითები) არის გამრუდებული, ცერა თითი არის ადამინის თითის პროპორციის და იწვევს ასოციაციას, რომ ორორინ ტუგენესისის სახეობის ადამიანები ამზადებდნენ ხელსაწყოებს, მაგრამ ხელსაწყოს დამზადებაზე მეტად იწვევს ხეზე ასვლისთვის საჭირო ანდა აუცილებელი შესაძლებლობის ასოციაციას.
ბარძაყის ძვლის სამი ფრაგმენტი:
1. BAR 1215’00 - პატარა ფრაგმენტი, რომელიც შეიცავს მარჯვენა ბარძაყის ძვლის პროქსიმალურ ნაწილს. მას აკლია ბარძაყის ყელი და ბარძაყის თავი და არის მხოლოდ 20 მმ. ეს არის ბარძაყის ძვლის ზედა ნაწილი ბარძყის ძვლის ციბრუტამდე (ეს ფრაგმენტი არ შეიცავს ციბრუტს).
2. BAR 1003’00 - მოიცავს პროქსიმალური მარცხენა ბარძაყის თითქმის ნახევარს, მათ შორის მთლიანად მოიცავს პატარა ციბრუტს, მაგრამ აკლია დიდი ციბრუტი და ბარძაყის თავი.
3. BAR 1002’00 - ის არის შედარებით სრულყოფილი, მოიცავს 200 მმ ბარძაყის სხეულს და დაუზიანებელ თავს, რომელიც რაღაცნაირად დაკავშირებულია წაგრძელებულ ყელთან. მისი ეს ანატომიური თვისებები მთლიანად გამოიკვლიეს და დეტალურად შეადარეს არსებულ აფრიკულ მაიმუნებს და ჰომინიდებს, ასევე პლიო-პლეისტოცინის ჰომინიდებს.
ყველა დასკვნა ორორინის შესახებ გაკეთებულია BAR 1002’00 საფუძველზე, რადგან ის არის შედარებით სრულყოფილი. ეს ძვალი ეკუთვნოდა ახალგაზრდა ინდივიდს. იგი შეიცავს ძირითადად პროქსიმალურ ნაწილებს და დიაფიზს (გრძელი ლულოვანი/მილისებრი ძვლის შუა ცილინდრული ნაწილი), ასევე დიდ ციბრუტს, რომელიც არის მისი ძირის ზემოთ გადატეხილი. (შვერილი ბარძაყის ძვლის ზედა ნაწილში, კუნთის მიმაგრების ადგილი).
ტუგან ჰილსის განამარხებული ძვლები ჯერ კიდევ მიჩნეულია საეჭვოდ, კერძოდ საეჭვოა მათი ქვედა კიდურების გაზიარება ჩვენი ხაზის გვიანდელ წევრებთან. ვერტიკალური პოზით და ჩვეულებრივი (თანდაყოლილი) ან აუცილებელი ბიპედალური მოძრაობით, რომელიც ადასტურებს ადაპტაციურობას, BAR 1002’00-ის ანატომიურ კვლევას თანაფარდობაში მოჰყავს ეს ქცევები. ეს ყველაფერი კი მხარ უჭერს ორორინის ჰომინიდურ სტატუსს.
ორორინის საქმე არის დამაინტრიგებელი, რადგან ზოგიერთი მკლევარი თუ პალეოანთროპოლოგი მის ბარძაყის ძვალს აღწერს, როგორც თამანედროვე ადამიანის მსგავსს ვიდრე გვიანდელი პლიო-პლეისტოცინის ავსტრალოპითეკის. ეს ახსნეს დენტალური მორფოლოგიით - როგორც სამხილი, პირდაპირი ფილოგენეტიკური კავშირისა ორორინსა და ჰომოს შორის ავსტრალოპითეკის გარეშე. მრავალგანზომილებიანი სტატისტიკის გამოყენებით დაასკვნეს, რომ BAR 1002‘00 უფრო ემსგავსება გვიანდელ ავსტრალოპითეკს პატარა თავში, გრძელ ყელში და ძვლის განიერ პროქსიმალურ ღეროვან სტრუქტურაში.
BAR 1002’00 აქვს რამდენიმე გარე მორფოლოგიური ატრიბუტი, რომელიც არის დამახასიათებელი ნიშანი Plio-Pleistocene-ის და რაც განასხვავებს მათ აფრიკული მაიმუნებისგან: ზედაპირული (shallow) ციბრუტის ფოსო, ბოქვენის ძვლის ობტურირებადი (მბრუნავი) ღარი და გრძელი ბარძაყის ყელი.
მკლევრების ნაწილი ეთანხმება მოსაზრებას იმის შესახებ, რომ ორორინი არის ჰომო საპიენსის პირდაპირი წინაპარი, ნაწილი კი ამას უარყოფს. თუ დამტკიცდა, რომ ორორინი არის თანამედროვე ადამიანის პირდაპირი წინაპარი, მაშინ ავსტრალოპითეკი, როგორიცაა ავსტრალოპიტეკ აფარენსისი შესაძლოა იყოს (მიიჩნიონ) ადამიანთა ოჯახის ხის ცალკე ტოტი: ორორინი არის ორივეზე ადრეული, დაახლოებით 3 მილიონი წლით და უფრო ახლოს თანამედროვე ადამიანთან ვიდრე არის აფარენსისი. მთავარი მსგავსება არის ის, რომ ორორინის ბარძაყი არის მორფოლოგიურად უფრო ახლოს ჰომო საპიენსთან ვიდრე ლუსის ანუ აფარენსისის. მაგრამ ძალიან ბევრი საპირისპირო დასაბუთებული აზრიც არსებობს.
იმ მოსაზრებას, რომ ორორინი არის ჰომო საპიენსის პირდაპირი წინაპარი ეწინააღმდეგებიან ბრაიან რიჩმონდი და უილიამ ჯუნგერსი, სტატიაში ,,ორორინ ტუგენენსისის თეძოს მორფოლოგია და ჰომინიდების ბიპედალიზმის ევოლუცია“ წერენ:[2]
პროქსიმალური თეძოს სიდიდისა და უზარმაზარი მაიმუნების მრავალფეროვანი ნიმუშის შედარებისას, თანამედროვე ადამიანები (აფრიკული პიგმის ანდამას კუნძულის საზოგადოების და პატარატანიანი ინდივიდების ჩათვლით), ისევე როგორც პლიო-პლესტოცენის ჰომინიდების თეძოები, ორორინ ტუგენესისის განამარხებული ნაშთები (BAR 1002`00) მეტად ჰგავს ადრეული ჰომინიდის ტაქსინის თეძოს (ავსტრალოპითეკები და პარანტროპები) ვიდრე აქამდე მოღწეული ჰომინიდების ნაშთებისას და თანამედროვე ადამიანებისას. ფორმის მრავალგვარი ანალიზი (კანონიკური სიდიდეები, ცლასტეტური ანალიზები და ანალიზის ძირითადი კომპონენტები) აჩვენებს ადამიანის პროქსიმალურ თეძოს. მკაფიოდ ჩანს, რომ აქამდე მოღწეულ მაიმუნებს გააჩნიათ დიდი თავი და პატარა მანძილი თავსა და ტანს შორის. კანონიკური სიდიდეების ერთ-ერთი ღერძი ყოფს ორგანგუტანგებს აფრიკელი მაიმუნებისგან, თანამედროვე ადამიანებისგან და ა. შ. ორგანგუტანებს გააჩნიათ დიდი თავები (დაკავშირებულნი არიან წონის დიდ ზომებთან), თეძოს ვიწრო მაღაროები, გააჩნდათ იმ მახასიათებლების კომბინაციები, რაც არ გააჩნიათ თანამედროვე ან ჰომინიდების უკვე აღმოჩენილ თეძოებს. მესამე ღერძი, რომელიც ორიენტირებულია კისრის სიგრძესთან და მაღაროს სიგანესთან, განაცალკევებს ადრეული ჰომინიდების თეძოებს მაიმუნებისგან, თანამედროვე ადამიანებისგან და ნაპოვნი ჰომო ტაქსონებისაგან. BAR 1002`00 ჰგავს ადრეული ჰომინიდების თეძოებს, რომლებიც დახასიათებულნი იყვნენ არსებულსა და წინა ანალიზებში გრძელ კომბინაციებში ჰომინიდების პალეობიოლოგიაში, ანთროპოლოგიის განყოფილებაში, ჯორჯ ვაშინგტონის უნივერსიტეტში.
კისრის წინა და უკანა ნაწილები შევიწროვებულია, მედილატერულად ფართოა ლილვები და თავები კი ბევრად პატარაა, ისინი ჰგვანან თანამედროვე ადამიანებს. ეს მორფოლოგიური კომპლექსი არ არის მხოლოდ ალლომეტრიული შედეგი პატარა თეძოებისა, A. L. 288-1 და BAR 1002’00-ის ჩათვლით პატარა ტანის თანამედროვე ადამიანები და მაიმუნები არ ჰგვანან ადრეულ ჰომინიდებს. სამი ინდივიდუალური კლასტერი აერთიანებს ამ ნათესაობებს, თანამედროვე ადამიანებს და ჰომოს განამარხებული ნაშთები ქმნის ჯგუფს, რომელიც ეხება ავსტრალოპითეკებს, ცლასტერებს, პარანტროპებსა და სხვ.
ავსტრალოპითეკის თეძო და ო. ტუგენესისის თეძოს მახასიათებლები (გრძელი, ვიწრო კისერი და პროქსიმალურად ფართო მაღარო) არ არიან ბიომექანიკურად მსგავსნი და განსხვავებები თეძოს მორფოლოგიაში დაკავშირებულია სიარულის მექანიკასთან. თანამედროვე ადამიანის სიარული მკაფიოდ განსხვავებულია ბიპედალიზმის კინემატიკის პრიმატებისგან სხვადასხვა გზების მეშვეობით - გვერდითი გადაადგილებებისა და მცირე წვეთის ჩათვლით კონტრალატერული თეძოს ფაზაში. ეს მახასიათებლები შესაძლებელს ქმნის გაშლილ და პატარა თეძოს არსებობას დუნდულას პატარა კუნთის ადგილას, რომელიც უპირისპირდება ტანის წონის პატარა ძალასა და კონტრალატერულ თეძოს. ამ ცვლილებად მომენტებს წინააღმდეგობას უწევენ თეძოს დიაფიზიკის, განსაკუთრებით პროქსომალური მედიოლატერული სიგანეები, სადაც ეს მომენტები ყველაზე ხშირია.
ო. ტუგენესისი იზიარებს ამ არქაიკულ ჰომინიდურ მორფოლოგიურ ნიმუშს და შესაბამისად უზრუნველყოფს ძლიერ მტკიცებულებას, რომ ო. ტუგენესისი ადაპტირებული იყო ბიპედალიზმთან 6 მილიონი წლის წინ. ეს მტკიცებულება ფუნქციონალურად შეესაბამება სხვა მორფოლოგიურ მახასიათებლებს, რომლებიც ო. ტუგენესისის თეძოშია. მათ შორის არის ობტურატორული ჭრილი, ინტერქანტერიკული ხაზი, ვერტიკალური დუნდულის მესამე ძვალი და ოდნავ გაფართოებული თავის ზომა. BAR 1002`00 ატარებს ნიშნებს მედიასა და ლატერულ მუსკულატურაზე, მაგრამ მას აკლია თვალსაჩინო, დაყენებული ლინსპერი, რომელიც თანამედროვე და განამარხებულ ჰომო თეძოდ ითვლება. ამ გზით, BAR 1002`00 ჰგავს რამდენიმე ავტროლოპიტ თეძოს. ამ თეძოს ზომა არის BAR 1002`00 - ის შუალედს შორის, და ნაწილობრივ პან და ჰომო თეძოს ანაწილებს; BAR 1002`00 თეძოს ყველაზე მეტად ადარებენ ავსტროლოპითებს, პარანტროპებს და აფრიკელი მაიმუნების თეძოებს, მაგრამ ისინი შედარებით მცირე არიან ვიდრე ორგანგუტანები და განამრხებული და თანამედროვე ჰომინიდები. გარდა ამისა, BAR 1002`00, ავსტროლოპითებსა და პარანტროპებს შორის განსხვავება არის თეძოს არეს ზომა, დაფუძნებული შემორჩენილი სტანდარტების მოსალოდნელ დონეზე.[3]
იმისათის რომ ჩავატაროთ გამოკვლევები, თუ როგორ შეიცვალა უახლოესი თეძოს ფორმა ადამიანთა ევოლუციის ისტორიის მანძილზე, ჩვენ მოვამზადეთ მრავალცვლადიანი ფორმის Mahalanobis D2 მანძილი თითოეულ ბარძაყსა და ჰომო საპიენსის საშუალო თეძოს ფორმებს შორის. მანძილები საკმაოდ განსხვავებულია ბოლო პლიოცენში გაჩენის და ადრინდელ თეძოთა პლეისტოცენში რომელსაც ჰომოს მიაკუთვნებენ.
ადრინდელი ჰომოს თეძოები ინარჩუნებენ პრიმიტიულ გრძელ კისერსა და ფართო ლილვებს, რომლებიც სთავაზობს შედარებით ფართო იღლიის შეკავებას, მაგრამ უფრო მეტად ჰგავს თანამედროვე ადამიანის თეძოებს რომლებსაც დიდი თავები და ფართო კისრები ახასიათებს. საკმაოდ დიდ თეძოს სიგრძესთან ერთად ეს თვისებები წარმოადგენენ უფრო თანამედროვე, ადამიანის ბიპედალური გადაადგილების მსგავსი გადაადგილებაზე გადასვლის დასტურს, რომელიც მოიცავს მაღალ სიჩქარესა და ენერგიულ ეფექტურობას ადრინდელ ჰომინიდებთან შედარებით. სამომავლო ცვლილებები ბარძაყის ანატომიაში (მაგ. უფრო მოკლე კისერი, უფრო ვიწრო ლილვები), ხორციელდება ჰომოს საგვარეულოს საშუალო პლეისტოცენში და შესაძლოა ნაწილობრივ უკავშირდებოდეს სამეანო ფაქტორებს.
მიუხედავად იმისა, რომ პირველ ჰომინიდ ტაქსონებს, ორორინებს აქვთ პატარა Mahalanobis D2 დაშორება თანამედროვე ადამიანის ცენტროიდიდან, BAR 1002'00 ბევრად უფრო ახლოსაა ყველა ადრეულ ჰომინიდ ტაქსონთან, ვიდრე თანამედროვე ადამიანის ცენტროიდის ფორმის სივრცეში. ო. ტუგენესის გარე მორფოლოგია არ უზრუნველყოფს განმასხვავებელ თისებებს ბიპედალიზმში ავსტრალოპითეკთან და პარანთროპუსთან შედარებით. ეს გულისხმობს, რომ ავსტრალოპითების ბიპედალიზმის თვისებების მაგალითი ძალიან ადრე განვითარდა ადამიანის წარმოშობის ქრონოლოგიაში და შესაძლოა ისინი ახასიათებდნენ პირველ ბიპედალურ ჰომინიდებს. ბიპედალიზმის ეს ფორმა, როგორც ჩანს, შენარჩუნდა, როგორც წარმატებული მოძრაობის სტრატეგია უკვე 4 მლნ წლის განმავლობაში. გვიანი მიოცენის და ადრეული პლიოცენის დამატებითი ქვედა ნამარხები საჭირო იქნება ამ ჰიპოთეზის დასამტკიცებლად.
თუმცა, არ გამოირიცხება ის, რომ თეძოს მორფოლოგიის მსგავსება შეესაბამება საერთო რეპერტუარის თანამდებობრივ ქცევას. ო. ტუგენესის ზედა კიდურის ნამარხი ინარჩუნებს მორფოლოგიურ თვისებებს, რომელიც დაკავშირებულია არბორეულ ასვლასთან, რაშიც შედის მხრის ბრაქიორადიული ფლანგი და გამრუდებული პროქსიმალური ფალანგი. მასში შესული კუთხე იზომება BAR 349`00 (პროქსიმალურ ფალანგში) 52 გრადუსზე, რაც მნიშვნელოვნად მეტია თანამედროვე ადამიანებსა და მაკაკას სახეობებზე (t test, P < 0.05) და მნიშვნელოვნად დაბალია ორანგუტანებზე. მრუდის ზომა BAR 349`00 უფრო მეტად ჰგავს პან ტროგლოდებს.
პროქსიმალური ფალანგის პანისნაირი მრუდი ახლოსაა პან-ჰომოსთან. ბოლო საერთო წინაპარი მხარს უჭერს იმ ჰიპოთეზას, რომ ბიპედალიზმი წარმოიშვა წინაპრისგან, რომელიც ადაპტირებულია ორთოგრაფიისგან და ვერტიკალური ასვლისგან უფრო მეტად, ვიდრე კასტეტით სიარულისა და ორგანგუტანისნაირი არბორეალური სპეციფიკისგან. ამიტომ, როცა ო. ტუგენესისი იყო ოთხფეხიანი, ის ასევე ადიოდა ხეებზე, სავარაუდოდ საკვებისათვის, ბუდეების აშენებისა და თავშესაფრის ძებნისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ არბორეალურობამ ითამაშა ძალიან დიდი როლი ო. ტუგენესის საყრდენ რეპერტუარში ავსტროლოპითეკთან შედარებით. შიდა კრიტიკული მორფოლოგიის შესაძლო მტკიცებულება BAR 1002`00 ტოვებს იმის შესაძლებლობას, რომ ო. ტუგენესს ჰქონდა მსხვილი კისრის ძვალი, რაც განსხვავდება ადამიანური ავსტრალოპიტეკისაგან და ასევე ძალიან განიერი თეძო, რაც ეხმარებოდა ძრომიალში. BAR 1002`00 - ის გარე ანატომია მიუთითებს ბიპედალიზმზე, მაგრამ ასევე შეესაბამება საყრდენი რეპერტუარის კომპონენტს.
მსგავსება ო.ტუგენესის და ავსტრალოპითეკის ბარძაყებს შორის ეწინააღმდეგება იმ შინაარს, სადაც ორორინ ტუგენენსისი მიეკუთნება ჰომოს, ა. აფარენსის გამორიცხვით. ამის მაგივრად სრული ჰომინიდების პრიმიტიული მორფოლოგია ორორინ ტუგენესისის ბარძაყზე, კბილის ანატომიის პრიმიტიულობასთან ერთად თავსებადია უფრო ღარიბ ჰიპოთეზასთან - იმასთან, რომ ეს ჰომინიდების კლანის მთავარი წევრია. ჯამში შედარებითი ბიომექანიკური ანატომია გულისხმობს, რომ ორორინ ტუგენესისი, ძირითადი ჰომინიდი, რომელიც ადაპტირებულია ბიპედალიზმთან, გულისხმობს, რომ ავსტრალოპითეკის მსგავსად ბიპედალური მორფოლოგია შენარჩუნდა უმეტესწილად ადამიანთა ევოლუციის ისტორიაში.
არსებობეს რამდენიმე ჯერ კიდევ პასუხგაუცემელი კითხვა ორორინ ტუგენესისის შესახებ. ამ კითხვებს შესაძლოა მომავალმა აღმოჩენებმა გასცეს პასუხი. ეს კითხვებია:
1. არის თუ არა ორორინი ჰომო საპიენსის პირდაპირი წინაპარი? თუ ეს ასეა, იწვევს თუ არა ეს ფაქტი, მივიჩნიოთ აფარენსისი ჩვენი ჰომინიდების ხნის ცალკე შტოდ?
2. დადიოდა თუ არა ორორინი მუდმივად ორ ფეხზე? ორორინის განამარხებული ძვლები უჩვენებს, რომ შესაძლებელი იყო მისი ბიპედალიზმი, მაგრამ არა აუცილებელი, რომ მუდმივად ორ ფეხზე ევლო.
3. როგორ წარმოიშვა ბიპედალიზმი? ერთ-ერთი ჰიპოთეზის მიხედვით, ადრეული მაიმუნები დადიოდნენ ხის ტოტებზე და წონასწორობის შესანარჩუნებლად იყენებდნენ მკლავებს. შესაძლოა ამ ტექნიკით შეძლეს მათ მიწაზე ორ ფეხზე სიარული.
4. რა საერთო აქვთ ორორინ ტუგენესისს და საჰელანთროპუს ჩადენსის, უძველესი ადამიანის ახალ კანდიდატს?[4]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Schwartz, J. H., Tattersall, I., & Holloway, R. L. (2002). The human fossil record. New York: Wiley-Liss.გვ. 285-292
- ↑ Almécija, S., Tallman, M., Alba, D., Pina, M., Moyà-Solà, S., & Jungers, W. (2013, December 03). The femur of Orrorin tugenensis exhibits morphometric affinities with both Miocene apes and later hominins. Nature Publishing Group: Science Journals, Jobs, and Information, 1-9. doi:10.1038/ncomms3888
- ↑ Galik, K. (2004). External and Internal Morphology of the BAR 1002'00 Orrorin tugenensis Femur. Science, 305(5689), 1450-1453. doi:10.1126/science.1098807
- ↑ Human Evolution: A Very Short Introduction (1st Editon Bernard Wood) გვ. 65-66