ეპიკურეიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ეპიკურეიზმი''' – [[ფილოსოფია|ფილოსოფიური]] მიმართულება, რომელიც ჩამოყალიბდა ეპიკურეს[[ეპიკურე]]ს მიერ დააარსებულ სკოლაში, ([[307]] წ. [[ათენი|ათენში]]).

[[ეპიკურე]] (341–271) დაიბადა ქ. [[სამოსი (ქალაქი)|სამოსში]], 14 წლისა გაეცნო [[ფილოსოფია]]ს, შეისწავლა დემოკრიტეს[[დემოკრიტე]]ს მოძღვრება, ხოლო 18 წლისა [[ათენი|ათენში]] პერიპატეტელებს უსმენდა, მოგვიანებით დაარსდა სკოლა, რომლის შესასვლელთან ეწერა – "''მგზავრო, აქ თავს კარგად იგრძნობ. აქ სიამოვნებაა უმაღლესი სათნოება''". ეპიკურეს მრავალი შრომა დაუწერია(300–მდე), აქედან უმთავრესი მნიშვნელობისაა "ბუნების შესახებ" (37 წიგნად), რომლის ფრაგმენტებია შემორჩენილი. ეპიკურეს მოძღვრების გასაგებად დიდი მნიშვნელობა აქვს, აგრეთვე მის წერილებს.

ეპიკურეს კლასიფიკაციის მიხედვით [[ფილოსოფია]] სამ დარგად იყოფა: კანონიერად ([[ლოგიკა]] და შემეცნებიოსშემეცნების თეორია), ფიზიკად[[ფიზიკა]]დ და ეთიკად. ამათგან უპირველესი მნიშვნელობისაა ეთიკა, ხოლო კანონიკა და ფიზიკა მას ემსახურებიან. ფილოსოფიის მიზანი ადამიანის[[ადამიანი]]ს ბედნიერების გზის გარკვევაა. ვიდრე ადანიანიადამიანი [[ღმერთი|ღმერთების]] რწმენითაა შეზღუდული, იგი არ შეიძლება თავისუფალ და ბედნიერი იყოს. თავისუფლება ბედნიერების პირობაა, ეს კი მიიღწევ ამიიღწევა შემეცნებით, რადგან მხოლოდ შემეცნებით თავისუფლდება [[ადამიანი]] სიკვდილის[[სიკვდილი]]ს შიშისა და ღმერთის[[ღმერთი]]ს რწმენისაგან.

== ეპიკურე & დემოკრიტე ==

ეპიკურე თითქმის მთლიანად იზიარებს დემოკრიტეს[[დემოკრიტე]]ს [[ატომისტიკა|ატომისტიკის]] საწყის პრინციპებს. არსებობენ [[ატომი|ატომები]] და სიცარიელე. ატომები მოძრაობენ სიცარიელეში, დემოკრიტეს მიერ გამოკვლეული ატომების თვისებები ეპიკურემ არსებითად იიღომიიღო და ატომთა განმასხვავებელ თვისებებს თავის მხრივ დაუმატა სიმძიმის თვისება. ე. ი. ატომები ერთმანეთისაგან განსხვავდებიან ფორმით წყობით, მდგომარეობით, სიდიდით და სიმძიმით.

ეპიკურემ გაითვალისწინა არისტოტელეს[[არისტოტელე]]ს შენიშვნა დემოკრიტეს მიმართ სიცარიელის თვისების შესახებ და ატომები წარმოადგინა, როგორც ისცარიელეშისიცარიელეში მოძრავი ერთი სიჩქარითა და ერთი მომართულებით . ვერტიკალური ხაზით მოძრავი ატომები სიცარიელეშუსიცარიელეში ერთმანეთს შეხვდებიან მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მოხდება სწორი ხაზიდან გადახრა ეპიკირესეპიკურეს სამყაროს წარმოშობის ახსნა არ შეუძლია. თუ ატომის[[ატომი]]ს გადახრის მომენტი არ დაუშვა, რადგან [[სამყარო]] ატომთა კანონზომიერი შეერთების წესია. მეორე მხრივ, რადგან ეპიკურეს "ფიზიკა" ემსახურება და გამომდინარეობს ეთიკიდან (პირველი ფილოსოფიიდან), ამიტომ თავისუფლების დაშვება ინდივიდის ოქმედებისმოქმედების სახით, მოითხოვს ატომშივე დაიძებნოს ამისი საფუძველი, ე. ი. ატომს უნდა ახასიათებდეს თავისუფალ მოქმედების უნარი, აუცილებლობით მოქმედების პირობებში თავისთავადობის გამოვლენის, შემთხვევითი გადახრის თვისება.

ეპიკურე თანამიმდევარი ატომისტია ფიზიკაშიც[[ფიზიკა]]შიც (ბუნების ახსნაში) და შემეცების თეორიაშიც. იგი შემეცნების სენსუალისტური (გრძობადი წარმოშისბის საფუძველზე) ახსბასახსნას იძლევა, მთელ შემეცნება შეგრძნებებიდან მოდის და ამა საფუძლველზე ყალიბდება შეშმარიტიჭეშმარიტი ცოდა. შეგრძნებები არ ცდებიან, შეცდომა მსჯელობაში ხდება, რადგან შეგრძნებებში უშუალოდ მოცემულს ემატება სხვა რაღაც და ამ დამატების დროსაა შესაძლებელი შეცდომა. შეგრძნებებით შემოჭრილიეიდოლებიშემოჭრილი ეიდოლები მაგრდება ჩვენს აზროვნებაში და როცა მისი კერძოობითი ნიშნები წაიშლება, რჩება აზრი ზოგადის შესახებ(ცნება).

ეპიკურე ზრუნავს ადამიანისათვის[[ადამიანი]]სათვის, როგორც ინდივიდისათვის, მისი თავისუფალი ნებისათვის, მისი ბედნიერებისა და სიამოვნებისათვის, იგი ჰედონიზმის[[ჰედონიზმი]]ს მამამთავარია და ეძებს ბედნიერებისა და სიამონებისსიამოვნების ობიექტურს, გონივრულსა და ეთიკურ საფუძვლებს. ბედნიერების მიღწევის ერთ–ერთი საშუალებაა ობიექტური აუცილებლობისაგან განტავისუფლებაგანთავისუფლება შემეცნების გზით. როცა ადამიანმა იცის წესრიგი, იგი მისიმონამისი აღარსმონა აღარ არის. მეორე საშუალებაა გონიერება; ყოველი სიმაოვნებაროდიასიმაოვნება როდია ბედნიერების საფუძველი, არამედ მხოლოდ ისეთი, რომელიც გონივრულად გამართლებულია. უმაღლესი ბედნიერება სიბრძნით მიიღწევა, რადგან ვრძენსბრძენს შეუძლია სულის[[სული]]ს სიმშვიიდისსიმშვიდის, [[ატარაქსია|ატარაქსიის]] (აუღელვებლობის) მიღწევა. ბედნიერება სიამოვნებუსადმისიამოვნებისადმი გამოდევნებაშუგამოდევნებაში კი არ არის, არამედ ტანკვისაგანტანჯვისაგან განთავისუფლებაში, უსიამოვნების არიდებაშია. ვისაც სურს სიამოვნება იგემოს, იგი სამართიანობის მაძიებებლიც უნდა იყოს, ამიტომ უსიამოვნებისა და უსამართლობის თავიდან აცილებისათვის ადამიანები თანხმდებიან და ასე იქმენა [[საზოგადოება]] და [[სახელმწიფო]]. ეს [[თეორია]] შემდეგ "საზოგადოებრივი ხელშეკრულების" თეორიის სახელით გახდა ცნობილი.

ეპიკურეიზმი ფილოფოსოფიაში[[ფილოფოსოფია]]ში განვითარდა ატომისტური მატერიალიზის[[მატერიალიზმი]]ს ახალ საფეხურად.