ვიკიპედია

ძველი ქართული ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
ხაზი 18:
ძველი ქართულისა და ახალი ქართულის თანხმოვნების გამოთქმებს შორის მსგავსება დიდია. ენისთვის დამახასიათებელია ჰარმონიული ჯგუფების შექმნა. როდესაც ორი თანხმოვანი ხვდება ერთად, ხშირად ხდება ასიმილაცია და თანაბრდება მათი ჟღერადობა მაგალითად "'''ტეხ'''ავს ზმნის ფუძეში - '''ტეხ''', იკარგება ორ თანხმოვანს შორის მყოფი ხმოვანი და რჩება ''ტხ'', რომელიც ასიმილირდება და მიიღება '''ტყ''' (ტყდება).
 
=== ხმოვნები ===
ძველი ქართულის ხმოვნების წარმოთქმაც თითქმის ანალოგიურია ახალისა.
 
{| class="prettytable"
| rowspan="2" |
! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | წინა
! colspan="2" style="background-color:#FFDEAD" | ცენტრალური
ხაზი 44:
|
| style="text-align:center" | [[ე]], [[ჱ]]
|
|
|
| style="text-align:center" | [[ო]]
|-
ხაზი 58:
|}
 
[[ა]], [[ე]], [[ჱ]], [[ი]], [[ო]] და [[უ]] ერთმარცვლიანი ხმოვნებია, [[ჲ|ჲოტას]] კი მარცვალი არ გააჩნია, მაგალითად სიტყვაში ''დედ'''აჲ''''', ბოლოკიდური მარცვალი არის '''აჲ''' და არა '''ჲ'''. ამიტომ [[ჲ|ჲოტას]] ზოგ შემთხვევაში ხმოვნად არც თვლიან. ძველ ქართულ ენაში [[უ]] ბგერით დაბოლოებული დიფტონგიც ხშირად ერთ მარცვლად გამოითქმოდა და [[უ]] მოკლდებოდა. მაგალითად სიტყვაში ''ჩ'''უ'''ენი'' უ მოკლეა. ასეთი უ-სათვის ანბანში ასო არ მოიპოვებოდა. მისი აღნიშვნა მხოლოდ XX აუკუნეში შემოიღეს - — უ̌, რომელსაც "უ„უ-ბრჯგუთი"ბრჯგუთი“, ან უბრალოდ "უ„უ-ბრჯგუ"ბრჯგუ“ უწოდეს. ხმოვანი [[ჱ]] (ჰე, ე-მერვე) ძველ ქართულ ენაში იხმარებოდა „ეჲ“ კომბინაციის ნაცვლად. მაგალითად:
: ქრისტ'''ეჲ'''  — ქრისტ'''ჱ'''
: მთვარ'''ეჲ'''  — მთვარ'''ჱ'''
 
=== ბრუნება ===
ძველ ქართულში, ისევე როგორც ახალში არ იყო გენდერული კლასები და ყველა სახელი ერთნაირად იბრუნვოდა. ენაში იყო 8 ბრუნვა: წრფელობითი, სახელობითი, მოთხრობითი, მიცემითი, ნათესაობითი, მოქმედებითი ვითარებითი და წოდებითი. მრავლობითის ბრუნებას ორი ფორმა ჰქონდა — ებიანი და ნარ-თანიანი, რომელთაგანაც ნარ-თანიანი უფრო გავრცელებული და მიღებული იყო. ნართანიანის ნიშნები მხოლობითისაგან განსხვავდებოდა, ებიანს კი მხოლობითისაგან მხოლოდ რიცხვის ნიშანი განასხვავებდა:
 
 
{| class="prettytable"
! ბრუნვა|| მხოლონითი|| ებ-იანი მრ. რ.|| ნარ-თანიანი
|-
| წრფელობითი|| — || -ებ|| -თ
|-
| სახელობითი|| -ი / ჲ|| -ებ-ი || -ნ-ი
|-
| მოთხრობითი|| -მან || -ებ-მან || -თ(ა)
|-
| მიცემითი|| -სა || -ებ-სა || -თ(ა)
|-
| ნათესაობითი|| -ისა / ჲსა || -ებ-ისა || -თ(ა)
|-
| მოქმედებითი|| -ითა / -ჲთა || -ებ-ითა || —
|-
| ვითარებითი|| -ად / დ || -ებ-ად|| —
|-
| Vokativ || -ო || -ებ-ო || -ნ-ო
|}
 
აღსანიშნავია, რომ ძველ ქართულში ახლისგან განსხვავებით არ ხდებოდა სახელთა შეკვეცა ან შეკუმშვა და იგი სრულ ფუძეს ინარჩუნებდა ყველა ბრუნვაში.
 
[[კატეგორია:ქართული ენა]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ძველი_ქართული_ენა“-დან