შავი გედის თეორია: განსხვავება გადახედვებს შორის

{{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/CartiTOP|CartiTOP]].|107|0810|2022}}

ფრაზა "შავი გედი" მომდინარეობს ლათინური გამოხატულებიდან; მისი უძველესი ცნობილი მოვლენა არის II საუკუნის რომაელი პოეტი [[დეციმუს იუნიუს იუვენალისი|იუვენალის]] დახასიათება თავის "[[Satire IV|satire IV]]"-ში რაღაც არსების "rara avis in terris nigroque simillima cygno" (არის იშვიათი ფრინველები და ძალიან გავს შავ გედს) როდესაც ეს ფრაზა გამოიგონეს, შავი გედზე ვარაუდობდნენ რომ არ არსებობდა. მეტაფორის მნიშვნელობა მდგომარეობს მის ანალოგიაში ნებისმიერი აზროვნების სისტემის სისუსტესთან. დასკვნების ნაკრები არის პოტენციურად დაუსრულებელი მას შემდეგ, რაც მისი რომელიმე ფუნდამენტური პოსტულატი უარყოფილია. ამ შემთხვევაში, დაკვირვება ერთ შავ გედზე იქნებოდა ნებისმიერი აზროვნების სისტემის ლოგიკის გაუქმება,ისევე როგორც ნებისმიერი მსჯელობა, რომელიც მოჰყვა საფუძვლიან ლოგიკას.

ჯუნევალის[[დეციმუს იუნიუს იუვენალისი|იუნევალის]] ფრაზა განიხილებოდა მეთევსმეტე საუკუნეში როგორც შეუძლებლობის განცხადება. ლონდონის გამოთქმა მომდინარეობს ძველი სამყაროდან, ვარაუდი იმაზე რომ ყველა გედი უნდა იყოს თეთრი რადგან ყველა ისტორიული ჩანაწერი ამბობს რომ გედებს აქვთ თეთრი ბუმბულები. ამ კონტექსტში შავი გედები იყო შეუძლებელი ან მინიმუმ არ არსებული.

თუმცა, 1697 წელს ჰოლანდიელი მკვლევარებმი ვილიამ[[ვილემ ჰესელს დე ვლამინგი|ვილემ დე ვლამინგის]] ხელმძღვნალობით გახდნენ პირველი ევროპელები რომლებმაც ნახეს შავი გედები, დასავლეთ ავსტრალიაში. ტერმინი შემდგომში მეტამორფოზირებული იყო იმ იდეის აღსანიშნავად, რომ აღქმული შეუძლებლობა მოგვიანებით შეიძლება უარყოფილიყო. ტალები აღნიშნავს, რომ მეცხრამეტე საუკუნეში, [[ჯონ სტიუარტ მილი|ჯონ სტუარტ მილმა]] გამოიყენა შავი გედის ლოგიკური სიცრუე როგორც ახალი ტერმინი გაყალბების იდენტიფიცირებისთვის.

შავი გედის თეორია განიხილა ნასიმ ნიკოლას ტალებმა 2001 წელს თავის წიგნ„მოტყუებულიწიგნ შემთხვევითობით“„[[მოტყუებული შემთხვევითობით]]“, რომელიც ეხებოდა ფინანსურ მოვლენებს. მისი 2007 წლის წიგნიწიგნ [[შავი გედი|„შავი გედი“]] გააფართოვა მეტაფორა ფინანსური ბაზრების გარეთ მოვლენებზე. თალები ეხება თითქმის ყველა ძირითად სამეცნიერო აღმოჩენას, ისტორიულ ღონისძიებებს და მხატვრულ მიღწევებს როგორც „შავი გედი“ — მიუმართავი და არაპროგნოზირებადი. ის ასახელებს [[ინტერნეტი|ინტერნეტს]], [[პერსონალური კომპიუტერი|პერსონალურ კომპიუტერს]], [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომს]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირის]] [[სსრკ-ის დაშლა|დაშლას]] და [[2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული აქტები|2001 წლის 11 სექტემბრის თავდასხმებს]] შავი გედების მოვლენების მაგალითებად.

ტალების თქმით, დიდი დარწმუნებით იყო მოსალოდნელი, რომ საბოლოოდ მოხდებოდა გლობალური პანდემია, [[COVID-19-ის პანდემია|COVID-19]] პანდემია არ არის შავი გედი, არამედ ითვლება თეთრ გედად; ასეთ მოვლენას აქვს ძირითადი ეფექტი.

ტალების წიგნის პრაქტიკული მიზანი არ არის არაპროგნოზირებადი მოვლენების პროგნოზირების მცდელობა, არამედ ნეგატიური მოვლენების წინააღმდეგ სიმტკიცის აგება პოზიტიური მოვლენების გამოყენებისას. ტალები ამტკიცებს, რომ ბანკები და სავაჭრო ფირმები ძალიან დაუცველები არიან შავი გედების საშიში მოვლენების მიმართ და ექვემდებარებიან არაპროგნოზირებად ზარალს. ბიზნესის და, კერძოდ, რაოდენობრივი ფინანსების თემაზე, ტალები აკრიტიკებს ფინანსური ინჟინერიაში გამოყენებული ნორმალური განაწილების მოდელის ფართო გამოყენებას და მას უწოდებს დიდ ინტელექტუალურ თაღლითობას. ტალები ამუშავებს გამძლეობის კონცეფციას, როგორც მისი გვიანდელი წიგნის, „Antifragile„ [[ანტიმყიფე: რამ, რაც იძენს უწესრიგობას.|Antifragile: Things That Gain From Disorder]]“ ცენტრალურ თემად“.