პასქალია: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''პასქალია''' ({{lang-el|Πασχάλιο}}) — აღდგომის დღის (პასექის) გამოანგარიშების მეთოდიკა, რომელიც [[325]] წლისწელს [[ნიკეის პირველი საეკლესიო კრება|ნიკეის კრებიდან]] მოყოლებული ეფუძნება მიდგომას — „აღდგომის დღესასწაული იზეიმება პირველ [[კვირა]]დღეს პირველი [[სავსემთვარეობა|სავსემთვარეობის]] შემდეგ, რომელიც ემთხვევა ან მოსდევს [[გაზაფხულის ბუნიობა]]ს“. აღნიშნულ მიდგომას იზიარებს, როგორც [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლური]], ისე [[კათოლიციზმი|კათოლიკური]] და [[პროტესტანტობა|პროტესტანტული]] ეკლესია. განსხვავება მხოლოდ გაზაფხულის ბუნიობის განსაზღვრებაშია, რაც განაპირობებს აღდგომის დღისათვისდღის განსხვავებული თარიღის მიღებას.

ქრისტიანულმა ეკლესიამ III საუკუნის დასაწყისიდან იმდენად გაწყვიტა კავშირი იუდაიზმთან, რომ მოთხოვნილება გაუჩნდა პასექის დამოუკიდებლად გაანგარიშების მიმართ. ქრისტიანული ეკლესიაში პასქალიის პირველი მცდელობები აგებული იყო ბერძენთა შორის ყველაზე უფრო გავრცელებულ 8-წლიანი მთვარე-მზისიერ კალენდარულ ციკლზე. ადრეული პერიოდიდან ჩვენამდე მოაღწია 222-333 წლების იპოლიტე რომაელის, ასევე 243 წლის ანონიმისანონიმი მწერლის და სხვათა პასქალურმა ცხრილებმა.

მალე 8-წლიანმა ციკლმა აჩვენა თავისი ნაკლოვანებები და მისი პასქალიაში გამოუყენებლობადობა. 8-წლიანი ციკლი გამოსადეგი იყო მხოლოდ ძველბერძნულ კალენდარში, სადაც უპირატესობა ენიჭებოდა მთვარის ციკლების ანგარიშს, ხოლო მზისიერ წელთან მკაცრ შესაბამისობაში მოყვანა აუცილებლობასგანსაკუთრებული ყურადღება არ წარმოადგენდაექცეოდა. ქრისტან პასქალისტებს იმ დროს უწევდათ საყოველთაოდ გავრცელებულგავრცელებული იულიუსის კალენდარზე (365,25 დღე-ღამე) დაყრდნობა. მაგრამ 8 წელიწადში იულიუსის კალენდრით 2922 დღე-ღამე გამოდიოდა, მაშინ როცა 99 სინოდური თვე უდრიდა 2923,53 დღე-ღამეს, ეს კი 16 წლის შემდეგ 3 დღიან ცდომილებას იძლეოდა, ხოლო 77 წლის შემდეგ პირიქით სავსამვარეობა ახალმთვარეში გადადიოდა. არაა გასაკვირი, რომ ჯერ კიდევ III საუკუნეში დასავლეთში 8-წლიანი ციკლის მაგივრად ფეხი მოიკიდა მისივე ბაზაზე შექმნილმა 84-წლიანმა, ხოლო აღმოსავლეთში კი შედარებით დახვეწილმა — 19-წლიანმა ციკლმა, რომელიც ძველ სებერძნეთში დამკვიდრდა ძვ. წ. 432 წლიდან ასტრონომის მეტონის მიერ. მოგვიანებით მეტონის ციკლში ნაკლულოვანები შეძლებისდაგვარად აღმოიფხვრა ჯერ კალიპის 76-წლიან, შემდეგ — იპარხის 304-წლიან ციკლებში.

ახალ წელთაღრიცხვაში 19-წლიანი პასქალიის პირველ შემქმნელებადპირველშემქმნელებად შეიძლება დასახელდნენ სირიელი პროტოპასქისტები, რომლებიც მოღვაწეობდნენ 325 წლამდე. ძველი პასქალური ციკლების ისტორია წარმოადგენს ქრისტიანობის იუდაიზმიდან გამოყოფის ისტორიას. სირიული პასქალური ციკლით ზოგ შემთხვევაში აღდგომის დღეს ბუნიობამდეც უწევდა. ეს ის დრო იყო, როდესაც ალექსანდრიაში ერთმნიშვნელოვნად იყო ჩამოყალიბებული აზრი, რომ აღდგომა უნდა აღნიშნულიყო ბუნიობის შემდეგ. აღნიშნულმა მიდგომამ წარმოშვა ძველი სირიული პასქალური ცხრილების გადახედვის აუცილებლობა და ნისანის 14-ის ქვედა ზღვრად აღება.