კათოლიციზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.8.5 |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
{{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Rezo1515|Rezo1515]].|
|სახელი = [[ფაილი:Emblem of the Papacy SE.svg|20პქ]]<br/>კათოლიკე ეკლესია
|ლიტურგია = დასავლური და აღმოსავლური
Line 1 469 ⟶ 1 468:
==== სინანული ====
{{მთავარი|სინანული}}
[[ფაილი:Исповедь берн собор.jpg|მინი|298x298პქ|ბერძნული რიტის კათოლიკე მორწმუნე
სინანულის საიდუმლო (ასევე ეწოდება შერიგება, მიტევება, აღსარება და მოქცევა), გამოხატავს ქცევას იმ ქრისტიანისა, რომელიც ნათლობის შემდეგ ქრისტეს ცოდვით განშორდა. ამ საიდუმლოს აღსასრულებლად საჭიროა თავად ადამიანის სურვილი და სინანულის განცდა ჩადენილის გამო, შემდეგ მოძღვართან
==== სნეულთა ცხება ====
Line 1 476 ⟶ 1 475:
მიუხედავად იმისა, რომ მირონს კათოლიკეები მხოლოდ სამი საიდუმლოს აღსასრულებლად იყენებენ, სასულიერო პირები სხვა წმინდა ზეთებს იყენებენ იმ კათოლიკეს დასალოცად, რომელსაც სნეულების ან სიბერის გამო სიკვდილი ემუქრება. ითვლება, რომ ამ საიდუმლოს აღსრულება, რომელიც ცნობილია, როგორც სნეულთა ცხება, ადამიანს აძლევს ნუგეშს, სიმშვიდესა და მხნეობას, ხოლო თუ მას ახსარების თქმა ფიზიკურად აღარ შეუძლია, ცოდვების მიტევებასაც კი.
აღნიშნული საიდუმლო მიეკუთვნება ზიარების საიდუმლოს, რომელსაც სამი სახე აქვს: სინანულისა და
=== აღსასრულებელი საიდუმლოებები ===
Line 1 495 ⟶ 1 494:
== კათოლიკური ლიტურგია ==
[[ფაილი:Thebible33.jpg|მინი|305x305პქ|კათოლიკური რელიგიური ნივთები: ბიბლია, ჯვარცმა და სავარდი]]
კათოლიკე ეკლესია 24 ავტონომიურ ეკლესიას აერთიანებს, რომელთა შორისაც მრავალი ლიტურგიული და ტრადიციული განსხვავება არსებობს, რაც ასახავს მათ განსხვავებულობასა და მრავალფეროვნებას ისტორიული და კულტურული მხრივ, თუმცა რწმენა ერთია. აღმოსავლეთის კათოლიკე ეკლესიების კანონთა კოდექსის მიხედვით: „რიტუალი არის ცალკეული ხალხის ლიტურგიკული, საღვთისმეტყველო, სულიერი და დისციპლინური მემკვიდრეობა, რომელიც გამოიხატება რწმენაში საკუთარი ცხოვრების წესით ყოველ ავტონომიურ ეკლესიაში“.
ევქარისტიული საიდუმლოს ლიტურგია, რომელიც გარკვეულწილად განსხვავდება დასავლურ და აღმოსავლურ წესში, მაინც მთავარ კათოლიკურ ლიტურგიად რჩება, რადგან იგი აღქმულია, როგორც ქრისტეს შესაწირავი. მისი ყველაზე ფართოდ გამოყენებადი ფორმაა რომაული წესით, რომელიც დაამკვიდრა 1969 წელს პაპმა [[პავლე VI]]-მ და 2002 წელს გადახედა [[იოანე პავლე II]]-მ. აღსანიშნავია, რომ რომაული წესის ზიარება ჯერ კიდევ 1962 წლიდან იყო გავრცელებული ეკლესიაში. მიუხედავად ამისა, აღმოსავლეთის კათოლიკე ეკლესიებს საკუთარი რიტუალები აქვთ.
=== დასავლური წესის ლიტურგია ===▼
=== აღმოსავლური წესის ლიტურგია ===▼
[[ფაილი:Missa tridentina 002.jpg|მარცხნივ|მინი|335x335პქ|ევქარისტიული საიდუმლოს აღსრულების რიტუალი დასავლური წესის ტრიდენტული წირვისას]]
დასავლური, ანუ რომაული წესის ლათინური ლიტურგია არის კათოლიციზმში ყველაზე უფრო ფართოდ გავრცელებული და აღსრულებადი წესი. მიუხედავად იმისა, რომ იგი რომში წარმოიშვა და თავიდან მხოლოდ ევროპაში იყო გავრცელებული, იგი დღეისათვის მთელი მსოფლიოს მასშტაბით გამოიყენება. წირვის ამჟამინდელი ჩვეულებრივი ფორმა 1969 წელს იქნა დამკვიდრებული და ამის შემდეგ წირვა აღესრულება არა მხოლოდ ლათინურ, არამედ ადგილობრივ ენებზეც. ლათინური წესის ლიტურგიული ზესი შემდეგი ქრონოლოგიით აღევლინება: შესავალი რიტუალები (შემოსვლის პროცესია, საკურთხევლის მისალმება, პენიტენციალური აქტი, საგალობელი „უფალო შეგვიწყალენ“ ({{Lang-lat|Kyrie Eleison}}), „დიდება მაღალთა შინა ღმერთსა“ ({{Lang-lat|Gloria in excelsis Deo}}) და შეჯამება), სიტყვისმიერი ლიტურგია (საკითხავები წმინდა წერილიდან, საპასუხო ფსალმუნი, რწმენის აღიარება და ერთგულთა ლოცვა), ევქარისტული ლიტურგია (ღვინისა და პურის მომზადება, ლოცვა შესაწირავზე, ევქარისტიული ლოცვა, ზიარების რიტუალი: მამაო ჩვენო, მშვიდობის მისალმება, ფრაქცია და ზიარების მიღება) და შემაჯამებელი სიტყვა ({{Lang-lat|Ite, missa est!}}).
2007 წელს პაპმა [[ბენედიქტე XVI]]-მ დაადასტურა 1962 წელს შემოსული რომაული წირვის წესის, როგორც „არაჩვეულებრივი ფორმის“ ({{Lang-it|Forma extraodrinaria}}) არსებობის კანონიერება. ამის შემდეგ დასავლურ წესში დამკვიდრდა ორი ტიპის: ძველი და ახალი ლიტურგია, ორივე ფორმის გამოყენება პაპმა დაამტკიცა, როგორც ჩვეულებრივი ფორმის და არაჩვეულებრივის ({{Lang-it|Forma ordinaria}} და {{Lang-it|Forma extraodinaria}}).
1962 წელს შემოსული წირვის წესი ვატიკანის მეორე კრების ჩატარებამდე ცოტა ხნით ადრე გამოქვეყნდა და იყო პირველი ცვლილება 1570 წელს პაპ [[პიუს V]]-ის მიერ ტრიესტის კრებაზე შეტანილი ცვლილებების შემდეგ, რის გამოც მას ტრიდენტული მესა ეწოდა. პაპ პიუს V-ის მიერ შეტანილი ცვლილებები მოგვიანებით გადაიხედა 1604 წელს პაპ [[კლემენტ VIII]]-ის, 1634 წელს [[ურბან VIII]]-ის, 1911 წელს [[პიუს X]]-ის, 1955 წელს [[პიუს XII]]-ის და 1962 წელს პაპ [[იოანე XXIII]]-ის მიერ. მიუხედავად ამისა, აღნიშნული ტიპის რომაული წირვის წესი არ შეცვლილა 1962 წლამდე, რომელიც ოფიციალურად გამოაქვეყნა 1969 წელს პაპმა პავლე VI-მ. მისი დადგენილებით, მისი გამოყენება დაშვებულ იქნა საჯარო წირვებზეც, პაპმა ბენედიქტემ კი გაკეთა დაშვება, რომ აღვლენილიყო ადგილობრივ ენებზეც. ეს ნებართვები დიდწილად პაპმა [[ფრანცისკე|ფრანცისკემ]] 2021 წელს გააუქმა თავისი დადგენილებით ''motu proprio Traditiones custodes'', რომელშიც პაპ პავლე VI-ისა და იოანე პავლე II-ის მსგავსად, უპირატესობას ჩვეულებრივ წირვას ანიჭებს.
აღსანიშნავია, რომ მილანის არქიეპარქიაში, სადაც დაახლოებით ხუთი მილიონი კათოლიკეა, ევროპაში ყველაზე დიდი მესა აღევლინება ხოლმე ამბროსიული რიტუალის მიხედვით. სხვა ლათინური წესის რიტუალებიდან აღსანიშნავია მოზარაბული. როგორც წესი, აღნიშნულ რიტუალებს მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვთ და ჯერ კიდევ 1570 წლის კრებამდე იქნენ წარმოშობილნი.
[[ფაილი:Crowning in Syro-Malabar Nasrani Wedding by Mar Gregory Karotemprel.jpg|მინი|278x278პქ|აღმოსავლეთ სირიული წესის კათოლიკური ჯვრისწერა ინდოეთში, რომელიც ერთ-ერთია აღმოსავლეთის 23 კათოლიკე ეკლესიიდან.]]
აღმოსავლეთის 23 კათოლიკე ეკლესია იზიარებს საერთო სამკვიდრო და ლიტურგიულ რიტუალებს აღმოსავლეთის სხვა ქრისტიანებსა და მართლმადიდებლებთან, რომლებიც აღარ არიან წმინდა საყდართან თანაზიარებაში. მათ შორის არიან ეკლესიები, რომლებიც მიმოფენილია მთელს ევრაზიასა და აფრიკაში, მათ შორის რუსეთში, საქართველოში, სომხეთში, ბალკანეთში, ჩინეთში, ინდოეთსა და ახლო აღმოსავლეთში, განსაკუთრებით კი ლიბანში, რომლის მოსახლეობის დიდი ნაწილიც სწორედ აღმოსავლური კათოლიციზმის მიმდევარია. აღმოსავლეთის კათოლიკეები არიან ის ქრისტიანები, რომელთაც აქვთ მართლმადიდებელთა და აღმოსავლეთის ქრისტიანთა მსგავსი ლიტურგიული წესები, მაგრამ სქიზმის დროს არ გამოსულან თანაზიარებიდან რომის კათოლიკე ეკლესიისაგან და მართლმადიდებლებთან თანაზიარების გაწვეტის ფასად, შეინარჩუნეს წმინდა საყდართან თანაზიარება და დარჩნენ კათოლიკეებად.
აღმოსავლეთის კათოლიკეთა მიერ გამოყენებული რიტუალები მოიცავს როგორც სომხური სამოციქულო ეკლესიის რიტუალებს, ისე ბერძნულ-ბიზანტიურ რიტუალს, ასევე ანტიოქიურ, სლავურ, სირიულ, მარონიტულ, ქალდეურ და ალექსანდრიულ რიტუალებს. ამის გამო რომის კათოლიკე ეკლესიამ აღმოსავლეთის კათოლიკეებს მიანიჭა ავტონომია, რათა თავიანთი ლიტურგიული ფორმები და თაყვანისცემის დეტალები თავადვე დაედგინათ. წარსულში აღმოსავლეთის კათოლიკეთა მიერ გამოყენებული ზოგიერთი რიტუალი მაინც ლათინური წესით იყო განპირობებული. თუმცა, ვატიკანის მეორე კრების შემდეგ, ისინი დაუბრუნდნენ ძველებურ წესს. აქედან გამომდინარე, თითოეულ აღმოსავლეთის კათოლიკურ ეკლესიას აქვს საკუთარი საეკლესიო ლიტურგიული კალენდარი, თუმცა მაინც ექვემდებარებიან რომის საყდარს.
== სოციალური და კულტურული პრობლემები ==
| |||