ლათინური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
|||
ხაზი 68:
ზოგჯერ ხმოვნის წინ მოთავსებულ i ხმოვნისათვის იყენებენ j-s: iodum - იოდი, ან jodum.
ბერძნულიდან შეთვისებული სიტყვებისათვის ლათინებმა ბერძნული ფშვინვიერი თანხმოვნების φ, θ, χ, ρ გადმოსაცემად ლათინურ თანხმოვანთა კომპლექსებს მიმართეს, მკვეთრს p, t, c-სა და r-s დაუმატეს h და ამრიგად მიიღეს: ფ, თ, ქ, ჰრ. ბერძნულიდან შეთვისებული ეს თანხმოვნები თავდაპირველად ბერძნულ გამოთქმას უახლოვდებოდნენ, შემდეგ კი: ch – გამოითქმის როგორც
* Charta (ქარტა, ხარტა) – ქაღალდი
ხაზი 101:
=== თანხმოვნები ===
c ასო არქაულსა და კლასიკურ ლათინურში გამოითქმოდა როგორც კ. მოგვიანებით, დაახლოებით ახ. წ. VI საუკუნეში, e, i, y, ae, oe ხმოვნების და დიფთონგების წინ [[პალატალიზაცია|პალატიზირებულ]] იქნა და გამოთქმაში მოგვცა
* caelum (კელუმ, შემდგომ ცელუმ) – ცა
ხაზი 108:
* მაგრამ – caput (კაპუტ) – თავი, credo (კრედო) – მჯერა
ti კომპლექსი კლასიკურ ხანაში გამოითქმოდა როგორც
* motio (მოტიო, შემდგომ მოციო) – მოძრაობა
ხაზი 116:
* ა) თუ მას მახვილი მოუდიოდა: totus მთელი, მხ. რ. ნათესაობითში totìus (ტოტიუს)
* ბ) თუ ti-ს წინ უძღოდა s, x, t
c არქაულ ლათინურში გამოხატავდა როგორც კ, ასევე გ ბგერასაც.
k ასო, რომელიც კ ბგერას გამოხატავდა, ადრე გამოვიდა ხმარებიდან. ის მხოლოდ ორ სიტყვაში გვხვდება:
ხაზი 125:
* Kaeso - კეზო, მამაკაცის სახელი.
q გვხვდება u თანხმოვანთან ერთად და გამოითქმის როგორც
გ თანხმოვნისათვის ძვ. წ. III საუკუნეში შემოიღეს ახალი ასო, ოდნავ განსხვავებული c-სგან, 'g'.
ngu კომპლექსი ხმოვნის წინ გამოითქმის როგორც
ასევე ხმოვნის წინ su კომპლექსიც ზოგჯერ
s კლასიკურ ხანაში ყველა პოზიციაში გამოითქმოდა როგორც ს, გვიანდელ ეპოქაში ორ ხმოვანს შორის მოქცეულმა, ანუ ინტერვოკალურმა s-მ გამოთქმაში მოგვცა
* Asia (აზია) – აზია
ხაზი 143:
* ა) ერთი ხმოვანი სიტყვის შიგნით მომდევნო ხმოვანს მიეკუთვნება: ro-sa - ვარდი, ta-bu-la - დაფა
* ბ) ორი ხმოვნიდან ერთი წინა ხმოვანთან რჩება, მეორე კი მომდევნო ხმოვანს მიყვება: has-ta - შუბი, mos-ca - ბუზი.
* გ) თუ ჯერ ყრუ თანხმოვანია, შემდეგ კი ნარნარა, ე.წ. muta cum liquida, ასეთი თანხმოვნები არ გაითიშება, ე.ი. თუ b, g, d, p, c, t-ს მოსდევს l, r
* დ) რამდენიმე თანხმოვანთაგან უკანასკნელი მომდევნო ხმოვანს მისდევს, დანარჩენი წინა ხმოვანთან რჩება: punc-tum - წერტილი.
* ე) თავსართი ცალკე გამოიყოფა: abs-cedo - ვშორდები, de-scendo - ჩავდივარ.
ხაზი 177:
=== თანხმოვანთა ჯგუფები ===
ლათინურ ენაში 18 თანხმოვანია:
* ხშული (mutae) - с (k, q), g, d, t, p, b
* ნარნარა (liquidae) - l, r
* ნაპრალოვანი (spirantes) - s, f, v
* ფშვინვიერი (aspirata) - h
* რთული (compositae) - x (cs), z (ds)
* ცხვირისმიერი (nasales) - m, n
ხაზი 187:
* ბაგისმიერი (labiales) - p (ყრუ), b (მჟღერი)
* კბილისმიერი (dentales) - t (ყრუ), d (მჟღერი)
* ხორხისმიერი (gutturales) - c (k, q) (ყრუ), g (მჟღერი)
=== მთავარი ფონეტიკური კანონები ===
ხაზი 195:
* ა) ღია მარცვლის მოკლე ხმოვანი სიტყვის შუაში გადადის მოკლე i-ში:
** capio - ვიღებ, accipio - ვღებულობ
** caput - თავი, capitis
** miles - მეომარი, militis - მეომრის
** homo - ადამიანი, hominis - ადამიანის
ხაზი 212:
** bellom - bellum - ომი
** mittont - mittunt - გზავნიან
* ზ) გრძელი ხმოვანი სიტყვის ბოლოს ორ და მეტმარცვლიან სიტყვებში l, r, m, t
** orator (ბოლოკიდური o მოკლეა)
** amat (ბოლოკიდური a მოკლე) - უყვარს
==== ხმოვნის დაკარგვა ====
ხაზი 255:
* eumdem - eundem - მასვე
b, g თანხმოვნები s, t-ს წინ გადადის p, c
* rego - ვმართავ, recsi - rexi - ვმართე
* scribo - vwer, scripsi - დავწერე
ხაზი 261:
==== სრული ასიმილაცია ====
c, g, p, f, t, r, l, s თანხმოვნების წინ d სრულ ასიმილაციას განიცდის:
* adcedo - accedo - ვუახლოვდები
| |||