ანბანი: განსხვავება გადახედვებს შორის

{{legend|#000000|სხვა ანბანი}}

{{legend|#C0C0C0|უანბანო}}]]

 

== ისტორია ==

 

დღესდღეობით მთელ მსოფლიოში დაახლოებით 50 ანბანია გავრცელებული. ისინი განსხვავდებიან გრაფიკული იერ–სახით, ისტორიული წარმომავლობით და იდეალური ანბანისაგან დაშორების ხარისხით. ანბანური დამწერლობა მით უფრო იდეალურად ითვლება, რამდენადაც თითოეული ასო (გრაფემა) ზუსტად შეესატყვისება ფონემას. ამ მხრივ არსებულ ანბანთა შორის, შეიძლება ითქვას, რომ ქართული სრულყოფილი ანბანია. აქ თითოეული ფონემა სათანადო გრაფემით აღინიშნება. ქართულ ანბანში არ არის შემთხვევა, რომ რამდენიმე ნიშანი ერთ ფონემას გადმოსცემდეს, ერთი და იგივე გრაფემა სხვადასხვა ადგილას სხვადასხვა ფონემას აღნიშნავდეს, ან კიდევ – გამოყენებული იყოს ფონემათა ჯგუფის აღსანიშნავად (როგორც ამას ადგილი აქვს სხვა ენებში, მაგალითად ფრანგულში, გერმანულში, ინგლისურში).

 

 

== ანბანის შექმნამდე ==

=== პიქტოგრამული და იდეოგრამული დამწერლობა ===

დამწერლობის ადრეული ნიმუშები გრაფემის სახით სურათებს იყენებდნენ, რომლის ყველაზე კლასიკური მაგალითი ძველი ეგვიპტური დამწელობაა. მაგალითად: თავდაპირველად სიტყვა beth სემიტურ ენებში აღნიშნავდა „სახლს“ და თანხმოვანი „ბ–ს“ ჩასაწერად სემიტურ პიქტოგრამულ დამწერლობაში სახლის მარტივ გამოსახულებას იყენებდნენ (იგივე პრინციპით ალეფი [ალფა] ნიშნავდა „ხარს“, გიმელი [გამა] – აქლემს, დალეთი [დელტა] – კარებს და ა.შ.). ჩინური დამწერლობა თავდაპირველად პიქტოგრამული იყო. ხელის გამოსახატავად ხატავდნენ ხელის მტევანს, მზის გამოსახატავად ხატავდნენ მზეს და ა.შ., თუმცა როდესაც მათ სურდათ ისეთი აბსტრაქტული ცნების გამოხატვა, როგორიცაა სიყვარული ან სიძლიერე, ისინი ამას რამდენიმე პიქტოგრამის გაერთიანებით და პიქტოგრამთა ამ ჯგუფისათვის ახალი აზრის მინიჭებით ახერხებდნენ. მაგალითად: მზის პიქტოგრამაზე დახატული ხის პიქტოგრამა აღნიშნავდა აღმოსავლეთს, რაც ხეს მოფარებულ, ამომავალ მზეს აღნიშნავდა, ისინი მზის ამოსვლას აღმოსავლეთს უკავშირებდნენ. შემდგომში პრაქტიკული მიზნით მზის და ხის ხატვას ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით, ჩინელებმა მზის და ხის აღმნიშვნელი სიმბოლოები, იდეოგრამები არჩიეს და შედეგად ეს იეროგლიფი მიიღეს – 東. ასე იქცა პიქტოგრამული დამწერლობა იდეოგრამულ დამწერლობად. დღესდღეობით ჩინური და იაპონური დამწერლობა იდეოგრამულ დამწერლობას წარმოადგენს.

==ჩრდილო სემიტური ჯგუფი==

== ძვ. ბერძნული და ლათინური ანბანი ==

 

ძველმა რომაელებმა ძველი ბერძნულიდან და ეტრუსკულიდან მხოლოდ 21 ასო ისესხეს, ლათინური ენის ბგერების გადმოსაცემათ. ძველი ბერძნული იფსილონი და ძეტა ლათინურში საჭირო არ იყო, თუმცა ბერძნული კულტურიდან რომაელებმა იმდენად ბევრი სიტყვა ისესხეს, რომ შემდგომში იძულებულები გახდნენ ხსენებული ასოები ლათინურში დაენერგათ ნასესხები სიტყვების ჩასაწერად. ამ ასოებმა საბოლოოდ ანბანის ბოლოში დაიდეს ბინა (X da Y).

 

{{მთავარი|ქართული ანბანი}}

[[ფაილი:ქართული ანბანი.jpg|thumb|ქართული ანბანი <small>ცანგალას ნამუშევარი</small>]]

დღეს [[ქართული ენა|ქართულში]] 33 ასოა, რომელთაგან 28 თანხმოვანია, 5 ხმოვანი.

დღევანდელ ქართულ ანბანში არ არის დიდი და პატარა ასოები, თუმცა [[ნუსხური|ნუსხურში]] იყენებდნენ მთავრულ ასოებს. მათ ახალი აბზაცის თავში წერდნენ და ცდილობდნენ რომ ყველასგან ლამაზად დაეწერათ