შრომის თავისუფლება: განსხვავება გადახედვებს შორის

{{ციტატა|ყველას აქვს შრომის, სამუშაოს თავისუფალთავისუფალი არჩევის , სამართლიანი და ხელსაყრელი სამუშაო პირობებისა და უმუშევრობისაგან დაცვის უფლება.}}

[[ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტი|ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის]] ნაწილი III, მუხლი 6:<ref>{{cite web| title = International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights| publisher = გაეროს ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისარის ოფისი| year = 1966| url = http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CESCR.aspx}}</ref>

ფრაზა - "შრომის„შრომის თავისუფლება"თავისუფლება“ პირველად გამოიყენა ფრანგმა სოციალისტურმა პიდერმალიდერმა [[ლუი ბლანი|ლუი ბლანმა]] [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისში სოციალური არეულობისა და [[1864]] წელს ფინანსური კრიზისის დროს უმუშევრობის ზრდის ფონზე, რამაც შემდგომ უბიძგაგამოიწვია [[1848 წლის საფრანგეთის რევოლუციასრევოლუცია|1848 წლის საფრანგეთის რევოლუცია]].<ref>{{cite book |last=Robertson |first=Priscilla Smith |date=1952 |title=Revolutions of 1848: A Social History |url=https://archive.org/details/revolutionsof18400robe |url-access=registration |quote=Right to work. |publisher=Princeton University Press |page=[https://archive.org/details/revolutionsof18400robe/page/69 69] |isbn=9780691007564}}</ref>[[საკუთრების უფლება]] იყო ერთ-ერთი მთავარი მოთხოვნა პოლიტიკური თვიასუფლებისათავისუფლებისა და თანასწორობის, ამასთანავე საკუთრებაზე ფეოდალური კონტროლის წინააღმდეგ. საკუთრება შეიძლება საფუძვლად დაედოს უფლებას ჰქონდეს პიროვნებას ცხოვრების სათანადო დონე. თავადაპირველადთავდაპირველად სწორედ საკუთრების მფლობელებს ჰქონდათ სოციალური და პოლიტიკური უფლებები, მათ შორის [[ხმის მიცემის უფლება]]. ვინაიდან ყველას არ ჰქონდა ქონების მესაკუთრე, წარმოიშვა შრომის უფლება (თავისუფლება), რათა ყველასთვის ხელმისაწვდომი ყოფილიყო ცხოვრების სათანადო დონის ქონის უფლებადონე.<ref>{{Cite book| last = Alfredsson| first = Gudmundur|author2=Eide, Asbjorn | title = The Universal Declaration of Human Rights: a common standard of achievement| publisher = Martinus Nijhoff Publishers| year = 1999| page = 533 | url = https://books.google.com/books?id=FmuoB-BlMvEC&q=%22right+to+property%22| isbn = 978-90-411-1168-5}}</ref>

[[პოლ ლაფარგი]], წიგნში "სიზარმაცის„სიზარმაცის უფლება“ (1883) წერს: "არმოიდგინეთწარმოიდგინეთ, [[ტერორის მმართველობა|ტერორის მმართველობის]] გმირების შვილებს საკუთარი თავები დაემცირებინათ შრომის რელიგიის აღიარებით, ამასთან 1948 წლის საფრანგეთის რევოლუციის ხანაში მოეთხოვათ მიეღოთ კანონი, რომელიც სამუშაო საათებს შეზღუდავდა მხოლოდ 12 სამუშაო საათამდე. ისინი რევოლუციურ პრინციპად აცხადებენ შრომის თავისუფლებას. სირცხვილი საფრანგეთის პროლეტარიატს! მხოლოდ მონები თუ წარმოიდგენდნენ ასეთ სიმდაბლეს.“<ref>Paul Lafargue ''[http://www.theanarchistlibrary.org/HTML/Paul_Lafargue__The_Right_To_Be_Lazy.html#toc3 The Right To Be Lazy]'', Chapter II, 2nd paragraph</ref>

შრომის უფლება, მიუხედავად იმისა, მიეკუთვნება იგი ძირითად უფლებას თუ არა, ისტორიულად ქართველ ნკანონმდებელთაკანონმდებელთა საგანგებო მოწესრიგებას წარმოადგენდა. ამ მხრივ განსაკუთრებულად გამორჩეულია [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის 1921 წლის 21 თებერვლის კონსტიტუცია]]. [[მეორე მსოფლიო ოისომი|მეორე მსოფლიო ომის]] შემდეგ მიღებული კონსტიტუციებისგან განსხვავებით, ეს კონსტიტუცია მოქალაქის უფლებების კატალოგიდან ცალკე გამოყოფს სოციალურ-ეკონომიკური უფლებების ჯგუფს და მას დეტალურად აწესრიგებს ცალკე მე-13 თავში.<ref>„საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამართლებრივი აქტები (1918-1921)“, გამომცემლობა „ივერთა მხარე“, თბ. 1990, გვ. 477-780.</ref> მოსაქალაქისმოქალაქის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებს ეთმობა მე-3 თავი.<ref>„საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამართლებრივი აქტები (1918-1921)“, გამომცემლობა „ივერთა მხარე“, თბ. 1990, გვ. 460-465.</ref> კონსტიტუციაში საუბარია შრომით უფლებებზე, რაშიც, პირველ რიგში, მოიაზრება მოქალაქეთა დასაქმების ხელშეწყობა. 118-ე მუხლი ითვალისწინებს ადგილობრივი თვითმმათვლობისთვითმართველობის მხრიდან შრომის ბირჟის, საშუამავლოასაშუამავლო კანტორისა და სხვა იმგვარი დაწესებულების დაარსებას, რომელიც აღნუსხავს უმუშევართ და შუამავლობას გაუწევს სამუშაოს შოვნაში. სახელმწიფო თავის კონსტიტუციურ ვალდებულებად მიიჩნევსმიიჩნევდა უმუშევარ მოქალაქეებზე ზრუნვას. 119-ე მუხლის თანახმად: „უმუშევარად დარჩენილ მოქალაქეს მიეცემა დახმარება სამუშაოს აღმოჩენით ან დაზღვევის სახით“. აქვე 117-ე მუხლიდან გამომდინარე შრომა არის სახელმწიფოს არსებობის საფუძველი, მისთვის ხელშეწყობა კი სახელმწიფოს მოვალეობად მიიჩნევა, კერძოდ, „შრომა საფუძველია რესპუბლიკის არსებობისა და მისი უზრუნველყოფა რესპუბლიკის განსაკურებული მოვალეობაა“.<ref>„საქართველოს კონსტიტუცია მიღებულია საქართველოს დამფუძნებელი კრების მიერ 1921 წლის 21 თებერვალს“, მუხლი 117</ref>

საბჭოთა სამართლის თავისებურება ის იყო, რომ შრომა განიხილებოდა როგორც უფლება, ისე მოვალეობაც. ფაქტობრივად ინგონირებულიიგნორირებული იყო შრომის თავისუფლების პრინციპი. სამართალი განამტკიცებდა იძულებით შრომას, რაზედაც მეტყველებს საბჭოთა სისხლის სამართალში არსებული ნორმები, რითაც ისჯებოდა ადამიანი, რომელსაც გააჩნდა შრომის უნარი, მაგრამ არ შრომობდა. საზოგადოდ შრომა წარმოადგენდა ნორმატიულ იძულებას. ამაზე მეტყველებს საბჭოთა სინამდვილეში გაბატონებული პრინციპი: „ვინც არ მუშაობს, ის არ ჭამს“. შრომის მნიშვნელობაზე, ადამიანთა და საზოგადოდ სახელმწიფოს არსებობისათვის, ხაზი იყო გასმული საქართველოს 1921 წლის კონსტიტუციაშიც, მაგრამ განსხვავება საბჭოთა სამართლისგან იმაშია, რომ შრომა აღნიშნულ კონსტიტუციაში არ იყო გაგებული, როგორც ნორმატიული მოვალეობა. საბჭოთა სამართლის მიხედვით, შრომის უფლება ფორმალურად წამროადგენდაწარმოადგენდა სახელმიფოსსახელმწიფოს მიერ გარანტირებულ უფლებას. ადამიანის ქონებრივი მდგომარეობა, როგორი მაღალიც არ უნდა ყოფილიყო, ის მაინც ვალდებული იყო ეშრომა.

საქართველომ [[საქართველოს კონსტიტუცია|1995 წლის კონსტიტუციაში]] შეცვალა შრომისადმი დამოკიდებულება და 30-ე მუხლის პირველ პუნქტში განაცხადა, რომ შრომა არის თავისუფალი. კონსტიტუციაში ასეთმა ჩანაწერმა განამტკიცა შრომის თავისუფლების საყოველთაო პრინციპი, რომელიც აღიარებულია [[საერთაშორისო სამართალი|საერთაშორისო სამართალში]]. რამაც შემდგომში ხელი შეუწყო საქართველოს საკანონმდებლო სივრცის ჰარმონიზაციას საერთაშორისო აქტებთან, ამაზე მეტტყველებსმეტყველებს ისიც, რომ საქართველოში მოქმედებს [[საქართველოს შრომის კოდექსი|შრომის კოდექსი]], რომელიც არსებითად განსხვავდება ძველი, საბჭოური კოდექსისაგან იმ ღირებულებების თვალსაზრისით, რომლებიც მასშია ჩადებული. შრომითი ურთიერთობები კიდევ უფრო დაუახლოვდა კერძო სამართლით აღიარებულ პრინციპებს და [[შრომის სამართალი|შრომის სამართალმა]] დაიკავა ადგილი კერძო სამართლის სისტემაში.