კაუჩუკი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
[[ფაილი:Ceylon rubber.jpg|250px|მინიატიურა|ლატექსის შეგროვებე [[ჰევეა]]ს ხისგან, [[შრი-ლანკა]]]]
'''კაუჩუკი''' — სამრეწველო პოლიმერების ჯგუფი, რომელტარომელთა გადამუშავებით მიიღება [[რეზინი]].
 
==ნატურალური კაუჩუკი==
ბუნებრივ კაუჩუკს შეიცავს ზოგიერთი ტროპიკული მცენარე, უმთავრესად [[ბრაზილიური ჰევეა]]ს რძისებრი სითხე - [[ლატექსი]]. ლატექსი კოლოიდური ხსნარია, რომლის კოაგულაციით მიიღება ბუნებრივი კაუჩუკი. კაუჩუკი ნიშნავს "ხის ცრემლებს". ნატურალური კაუჩუკის სამშობლოა ბრაზილია.
{{მთავარი|კაუჩუკი ნატურალური}}
ბუნებრივნატურალური კაუჩუკს შეიცავს ზოგიერთი ტროპიკული მცენარე, უმთავრესად [[ბრაზილიური ჰევეა]]ს რძისებრი სითხე - [[ლატექსი]]. ლატექსი კოლოიდური ხსნარია, რომლის კოაგულაციით მიიღება ბუნებრივი კაუჩუკი. კაუჩუკი ნიშნავს "ხის„ხის ცრემლებს"ცრემლებს“. ნატურალური კაუჩუკის სამშობლოა [[ბრაზილია]].
 
კაუჩუკის უმნიშვნელოვანესი თვისებაა ელასტიურობა. მას ახასიათებს დრეკადი დეფორმაცია, აგრეთვე წყლისა და აირების შეუღწევადობა. ნატურალური კაუჩუკის მედეგობა ტემპერატურის მიმართ დაბალია - სიცხეში იგი წებვადია, სიცივეში კი - მყიფე. ევროპაში კაუჩუკის ნაწარმი (კალოშები, წყალგაუმტარი ტანსაცმელი) გავრცელდა XIX საუკუნის დასაწყისში, მაგრამ ეს ნაწარმი დამზადდა ნატურალური კაუჩუკისგან. იგი იყო მოუხერხებელი ზემოთ აღნიშნული თვისებების გამო.
 
კაუჩუკის გამოყენების ისტორია დაიწყო [[1839]] წელს, როდესაც აღმოაჩინეს ვულკანიზაციის პროცესი - კაუჩუკისგან რეზინის მიღება (გოგირდის დამატებით), რომლის შედეგად მკვეთრად გაუმჯობესდა კაუჩუკის ფიზიკური თვისება. ამის შემდეგ დაიწყო მისი სწრაფი სამრეწველო გამოყენება. რეზინის დიდი რაოდენობა გამოყენებული იქნა საავტომობილო მრეწველობაში საბურავების დასამზადებლად.
 
ბუნებრივი კაუჩუკის წარმოების მონოპოლისტი დიდხანს რჩებოდა ბრაზილია. [[1876]] წელს ინგლისელებმა ბრაზილიიდან მოიპარეს ჰევეას თესლი, მიუხედავად სიკვდილით დასჯის შიშისა (მისი გატანა ქვეყნიდან აკრძალული იყო).
 
პირველი ნატურალური კაუჩუკის პლანტაციები გააშენეს [[1898]] წელს.
 
==სინთეზური კაუჩუკი==
{{მთავარი|კაუჩუკი (სინთეზური)}}
ტექნიკის განვითარებასთან ერთად სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა მოთხოვნა კაუჩუკზე. ბუნებრივი რესურსები კი არ იყო საკმარისი ამ მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად. მეცნიერთა წინაშეე დადგა მაღალელასტიური სინთეზური მასალის შექმნის აუცილებლობის საკითხი.
 
Line 23 ⟶ 27:
: იზოპრენი იზოპრენის კაუჩუკი
 
პირველადი კაუჩუკის მასის მიღება შეძლო იზოპრენიდან ი.ი. ოსტრომისლენსკიმ და ს.ვ. ლებედევმა 1906წელს[[1906]] წელს, მაგრამ მიღებული პოლიმერის ხარისხი არ იყო დამაკმაყოფილებელი. დიდი რაოდენობის კარგი პოლიმერის მისაღებად საჭირო იყო იაფი [[იზოპრენი]], რომლის მიღებაც იმ დროს არ იცოდნენ.
 
.გ. ლებედევმა თავისი გამოკვლევა ჩაატარა დიენური ნახშირწყალბადის პოლიმერიზაციით. მსოფლიოში კაუჩუკის პირველი სამრეწველო სინთეზი ს. ლებედევმა განახორციელა ეთილის სპირტისაგან (C2H5OH), კატალიზატორების (Al2O3ZnO) მეშვეობით მიიღეს [[ბუტადიენი]] 1,3.
 
:2C2H5OH ___> CH2 = CH _ CH = CH2 + 2H2O + H2
Line 42 ⟶ 46:
 
:nCH2 = CH _ CH = CH2 ___> (_ CH2 _ CH = CH _ CH2)n
 
ამჟამად მიღებულია მრავალი სახის სინთეზური კაუჩუკი, რომელიც წარმატებით გამოიყენება საყოფაცხოვრებო სფეროში. მიღებულია მრავალი სახის სინთეზური კაუჩუკი.
 
სინთეზური კაუჩუკი ცალკეული მაჩვენებლებით ბუნებრივ კაუჩუკზე უკეთესი თვისებებით ხასიათდება, მაგრამ დაბალია მისი ელასტიურობა. მაგალითად ქლოროპრენის კაუჩუკს ქლორის შემცველობის გამო ამაღლებული აქვს ცეცხლგამძლეობა. იგი მდგრადია ქიმიური რეაგენტების, გამხსნელების, სითბოსა და სინათლის მიმართ. ბუტადიენსტიროლის კაუჩუკი ცვეთამედეგია, რის გამოც წარმატებით გამოიყენება ავტომობილების საბურავების დასამზადებლად.
 
დროთა განმავლობაში შეიცვალა კაუჩუკის სინთეზურად მიღების წყაროები. მაგალითად: ბუტადიენის მისაღებად საჭირო იყო ეთილის სპირტი, ხოლო სპირტის მისაღებად საჭირო იყო მარცვლეული და კარტოფილი. ამჟამად კაუჩუკის სინთეზისათვის იყენებენ ნახშირწყალბადებს, რომელიც არის ნავთობის თანხლები აირებში და ნავთობის გადამუშავების შედეგად მიღებულ ნავთობპროდუქტებში.
ხაზი 52:
 
==კაუჩუკის ვულკანიზაცია==
 
ბუნებრივ და სინთეზურ კაუჩუკს ძირითადად რეზინის სახით იყენებენ, რადგან მათ გაცილებით მეტი სიმტკიცე, ელასტიურობა და ბევრი უკეთესი მექანიკური თვისება აქვს.
 
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/კაუჩუკი“-დან