|
'''ნიკოლოზ (ნიკო) ნიკოლოზის ძე კეცხოველი''' (დ. [[26 დეკემბერი]], [[1897]], სოფ. [[ტყვიავი]], ახლანდელი [[გორის რაიონი]] — გ. [[1983]], [[თბილისი]]), [[ქართველები|ქართველი]] ბოტანიკოსი, მწერალი და საზოგადო მოღვაწე. ბოტანიკური სკოლის ერთ-ერთი დამაარსებელი [[საქართველო|საქართველოში]]ში. ბიოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი (1937), საქართველოსპროფესორი სსრ(1937), საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი და აკადემიკოსი (1941), საქართველოს სსრ მეცნიერებათამეცნიერების დამსახურებული მოღვაწე (1945), შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი.
==ბიოგრაფია==
[[19261916]] წელს დაამთავრა თბილისის ქართული სათავადაზნაურო გიმნაზია, ხოლო[[1926]] წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]]ს (თსუ) პედაგოგიური ფაკულტეტის საბუნებისმეტყველო განყოფილება. 1929-იდან1923 წლიდან იყო თსუ-ის ბოტანიკის კათედრის დოცენტიაპრეპარატორი, 1926-იდან ამავე კათედრის პედაგოგი, ხოლო 1929-იდან დოცენტი. 1933 წლიდანწელს —ირჩევენ ამ კათედრის უცვლელიგამგედ. კათედრას განაგებდა გამგეგარდაცვალებამდე. 1937 წელს მიენიჭა პროფესორის სამეცნიერო წოდება. იგი იყო საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის სასოფლო-სამეურნეო განყოფილების თავმჯდომარე (1942-1957), ბიოლოგიის განყოფილების თავმჯდომარე (1957-1963), ვიცე-პრეზიდენტი (1943-1945), თსუ-ის რექტორი (1945-1952). [[1963]] წლიდან გარდაცვალებამდე საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ბოტანიკის ინსტიტუტის დირექტორი, (დღეს ეს ინსტიტუტი მის სახელს ატარებს). საქართველოს ბოტანიკოსთა საზოგადოების დაარსების ერთ-ერთი ინიციატორი (1958) და უცვლელი თავმჯდომარე. [[ქსე]]-ის მთავარი სარედაქციო კოლეგიის წევრი. ძირითადი შრომები ეხება საქართველოს მცენარეული საფარის გეობოტანიკურ, ბოტანიკურ-გეოგრაფიულ და სისტემატურ გამოკვლევას, მის თანამედროვე მდგომარეობას, აღდგენისა და დაცვის პრობლემებს. აქვს მრავალი ლიტერატურული ნარკვევი, ნოველა და მოთხრობა („თოვლიან მთებში“, 1927; „ცხრათვალა მზის ქვეშ“, 1968; „მორბის არაგვი არაგვიანი“, 1971; „არსიანიდან მოვდივარ, მომიხარია“, 1974, რუსთაველის სახელობის პრემია, 1975; „მეცხრე მთაც გადავიარე“, 1976; „კიდევაც დაიზრდებიან“, 1978). თავის მხატვრულ ნაწარმოებებში კეკელიძე გვევლინება როგორც ბიოლოგი და მეცნიერების პოპულარიზატორი, ბუნების სიმდიდრეთა და მშობლიური მხარის ღირსშესანიშნაობათა დამცველი. მიღებული აქვს საკავშირო საზოგადოება „ცოდნის“ პრემია (1975), თსუ-ის პრემია (1975) და შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია (1979). საქართველოს I-III მოწვევების უმაღლესი საბჭოს დეპუტატი. დაჯილდოებულია 3 [[ლენინის ორდენი]]თ, 3 [[შრომის წითელი დროშის ორდენი]]თ, [[საპატიო ნიშანი|„საპატიო ნიშნის“ ორდენი]]თ, ი. გოგებაშვილის სახელობის (1960), და ი. ჯავახიშვილის სახელობის (1970) დამედლებით, სხვაარაერთი მედლებითსახელმწიფო ჯილდოთი.
ცალკე აღნიშვნის ღირსია ნიკო კეცხოველის დამსახურება ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის წინაშე. ჯერ კიდევ 1921 წლის თებერვალში იგი, როგორც [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] ეროვნული არმიის ოფიცერი, აქტიურად მონაწილეობდა კოჯორ-ტაბახმელას ფრონტზე ბოლშევიკური რუსეთის მე-11 წითელი საოკუპაციო არმიის წინააღმდეგ ბრძოლაში. აღსანიშნავია, რომ ჯერ კიდევ 1919 წელს გამოჩენილი მხედრული მამაცობისათვის იგი დაჯილდოვდა "თეთრი გიორგი"-ს ჯვრით. 1917 წელს ესწრებოდა საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის დამფუძნებელ ყრილობას და 1924 წლის სექტემბრამდე იყო ამ პარტიის თვალსაჩინო წევრი: შედიოდა მის მთავარ კომიტეტში და იყო პარტიის ახალგაზრდული ორგანიზაციის ერთ-ერთი ლიდერი. 1922-1924 წლებში შედიოდა საქართველოს დამოუკიდებლობის ინტერპარტიული პარიტეტული კომიტეტის შემადგენლობაში. 1924 წელს, აგვისტოს აჯანყებამდე მცირე ხნით ადრე, დაპატიმრებულ იქნა საქართველოს სსრ ე.წ. "საგანგებო კომისიის" (ე.წ. "ჩეკა") მიერ. 1941-1942 წლებში, სხვა ცნობილ მოღვაწეებთან (ნ. მუსხელიშვილი, მ. ზანდუკელი, შ. ნუცუბიძე, დ. უზნაძე, გ. წერეთელი და სხვანი), თანაუგრძნობდა ფარულ პატრიოტულ ორგანიზაციას "სამანი".
==ლიტერატურა==
* ნიკო კეცხოველი. ბიობიბლიოგრაფია, თბ., 1978;
*'' ლორთქიფანიძე მ.,'' კეცხოველი ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე.- ქსე, ტ. 5, გვ. 479-480, თბ., 1980
{{DEFAULTSORT:კეცხოველი, ნიკოლოზ}}
[[კატეგორია:ქართველი მწერლები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1897]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1983]]
|
