|
===სომხეთის შეტევა===
[[ფაილი:General_Dro.jpg|მინი|დრასტამატ კანაიანი]]
1918 წლის 5 დეკემბერს ბორჩალოს მაზრის ლორეს უბნის სოფელ [[ოძუნი|უზუნლარში]] (დღევანდელი [[ოძუნი]]) ქართველ სამხედროებს თავს დაესხნენ, დაიწყო სომხეთ-საქართველოს ომი. საწყის ეტაპზე სომხეთის სამხედრო-პოლიტიკურმა ხელმძღვანელობამ ლორელი სომხების სახელს უკან ამოფარება არჩია. ოფიციალური ერევნის ორგანიზებით ადგილობრივი მოსახლეობისგანმოსახლეობისაგან შეიარაღებული რაზმები ჩამოყალიბდა. ამ ბანდების შემადგენლობაში სომხეთის რეგულარული არმიის ოფიცრებიც იყვნენ გაერთიანებული, რომლებიც საბრძოლო მოქმედებებს ხელმძღვანელობდნენ. ამავდროულად, სომხეთის ხელისუფლებამ სრულმასშტაბიანი საომარი მოქმედებების დასაწყებად სერიოზული მოსამზადებელი სამუშაოები გაწია. საქართველო-სომხეთის დე-ფაქტო საზღვართან გადმოისროლეს სომხეთის არმიის — I მსროლელი დივიზიის I პოლკის ბატალიონები, II მსროლელი დივიზიის IV, V და VI პოლკები, 26 ზარბაზანი და 7 სამთო ქვემეხი, ასევე საკავალერიო ბრიგადის 4 ესკადრონი. ჯამში სომხეთის არმიის სარდლობამ ლორეს მიმართულებით 6,500-7,000 სამხედროს მოუყარა თავი. საქართველოსთან ომში სომხეთის არმიის მეთაურობა გენერალ [[დრასტამატ კანაიანი|დრასტამატ კანაიანს]] დაეკისრა.
იმ დროს როდესაცგანსხვავებით სომხეთის ხელისუფლება და სამხედრო-პოლიტიკური მეთაურობა საფუძვლიანად მოემზადა ომის დასაწყებადხელმძღვანელობისაგან, საქართველოს მთავრობასა და სარდლობას არ წარმოედგინა მოვლენების ამგვარი განვითარება, შესაბამისად არავითარი წინასწარი ღონისძიებები არ გატარებულაწარმოედგინა. შესაძლო თავდასხმის მოსაგერიებლად. ლორეშიარავითარი კრიტიკულადწინასწარი მცირეღონისძიებები რაოდენობისარ ქართველი სამხედრო იმყოფებოდაგატარებულა. გენერალ-მაიორლორეში გიორგიუკიდურესად წულუკიძისმცირერიცხოვანი დაქვემდებარებაშიქართული მყოფირაზმები რაზმიიმყოფებოდნენ. [[ალავერდი (ქალაქი)|ალავერდი]]-[[სანაინი|სანაინის]] მიმართულებით შედგებოდაგენერალ-მაიორ მცირერიცხოვანიგიორგი წულუკიძის დაქვემდებარებაში მყოფი დაჯგუფება მესაზღვრეებისა და თბილისის საგუბერნიო ბატალიონის ნაწილისაგან შედგებოდა, რომელთა ჯამური რაოდენობაჯამში 200 სამხედროსსამხედრო. არმცირერიცხოვანი აღემატებოდა.იყო ასევეგენერალ-მაიორ უკიდურესადგიორგი მცირერიცხოვანიციციშვილის იყომეთაურობით [[ტაშირი (ქალაქი)|ვორონცოვკა]]-[[პრივოლნოე (სომხეთი)|პრივოლნოესპრივოლნოეში]] მიმართულებით განლაგებული ქართული შენაერთი გენერალ-მაიორ გიორგი ციციშვილის მეთაურობითშენაერთიც. ეს რაზმი შედგებოდა შერეული კონტიგენტისგანკონტიგენტისაგან შედგებოდა, რომელშიც შედიოდნენ: მესაზღვრეები, საგუბერნიო ბატალიონის 1 ასეული და [[სახალხო გვარდია|სახალხო გვარდიის]] საარტილერიო დივიზიონის ქვედანაყოფი, სულ 300 სამხედრო.
9 დეკემბერს ბორჩალოს მაზრის გენერალ-გუბერნატორი გიორგი წულუკიძე შეეცადასოფელ აღედგინაუზუნლარში მართლწესრიგიმართლწესრიგის სოფელაღდგენას უზუნლარში,შეეცადა. ამ მიზნით შეიქმნა მცირერიცხოვანი შერეული რაზმი ჩამოყალიბდა, რომელმაც სოფლის მიმართულებით შეტევა ორ კოლონად დაიწყო შეტევა სოფლის მიმართულებით,. ბრძოლაში ქართული მხრიდან ჩართული იყოჩაერთო ჯავშანმატარებელიც. თორმეტსაათიანი ბრძოლის შემდეგ უზუნლარზე კონტროლის აღდგენა ვერ მოხერხდა,. ქართველებს ამ ბრძოლაში მრავალრიცხოვანი სომხურირეგულარული რაზმები დაუპირისპირდნენ რომლებიცნაწილებით გაძლიერებული იყვნენსომხური რეგულარულიბანდები ნაწილებითდაუპირისპირდნენ. გენერალ-მაიორმა გიორგი წულუკიძემ თავდაპირველად მიიჩნიაჩათვალა, რომ საქმე ჰქონდამას ცალკეული ბანდებისბანდები მოქმედებებთანუპირისპირდებოდნენ, რომელთაც კოორდინირებას სომხეთის არმია უწევდა. გარკვეულამ დახმარებას,მიზეზით ამდენადგენერალმა [[თბილისი|თბილისიდან]] მხოლოდ შეზღუდული დახმარების გაგზავნა მოითხოვა [[თბილისი|თბილისიდან]]. იგივე მოსაზრება ჰქონდათ საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლებს,. 9 დეკემბერს ოფიციალური [[ერევანი|ერევნისთვის]] გაგზავნილ საპროტესტო ნოტაში მხოლოდ სომხეთის არმიის ცალკეული ნაწილების ქმედებაზექმედებებზე გამახვილდა ყურადღება და მოუწოდებდნენ, სომხურ მხარეს მოუწოდეს არასასურველი ინციდენტების თავიდან ასაცილებლად ღონისძიებები გაეტარებინათ.
სანამ [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს]] მთავრობა და სამხედრო მეთაურობა გაერკვეოდა თუ რა მასშტაბის აგრესიასთან ჰქონდათ საქმე, [[ლორეს პროვინცია|ლორეში]] მოვლენები ელვის სისწრაფით განვითარდა. 10 დეკემბრიდან სომხებმა ქართული ძალების ზურგში დაიწყეს მოქმედება, გაითვალისწინეს რა ოქტომბრის მარცხიანი გამოცდილება ისინი უპირველეს ყოვლისა სარკინიგზო ხაზებს აზიანებდნენ, რათა ქართველებს ჯავშანმატარებლების გამოყენება ვერ მოეხერხებინათ. 11 დეკემბერს სომეხთა ძალები უკვე სადგურ [[ალავერდი (ქალაქი)|ალავერდის]] მიდამოებში გამოჩნდნენ, მათ ისარგებლეს ადგილის რთული რელიეფით, განლაგდნენ მთებზე და მათთვის ხელსაყრელი პოზიციებიდან განუწყვეტელი იერიში მიჰქონდათ ქართულ პოზიციებზე. გენერალმა გიორგი წულუკიძემ შექმნილი მძიმე მდგომარეობის გათვალისწინებით გადაწყვიტა შტაბთან და ძირითად ძალებთან ერთად ალავერდში გადაენაცვლა და იქ გამაგრებულიყო, სანაინში მცირერიცხოვანი რაზმი და ჯავშანმატარებელი იქნა დატოვებული პოდპოლკოვნიკ რამაზაშვილის მეთაურობით. 11-12 დეკემბრის ბრძოლების შემდეგ ქართულმა ნაწილებმა შეძლეს გამაგრებულიყვნენ სადგურ ალავერდში და დაეკავებინათ გარშემო მდებარე სიმაღლეები. 13 დეკემბერს განხორციელდა ალყაში მოქცეული [[სანაინი|სანაინის]] დებლოკირების მცდელობა, რომელიც წარუმატებლად დასრულდა. გააფთრებული ბრძოლებისა და სომხეთის არმიის მიერ სრულმასშტაბიანი შეტევის დაწყების მიუხედავად საქართველოს ხელისუფლებასა და სამხედრო მეთაურობაში არსებული გაურკვევლობის გამო, ბრძოლის ეპიცენტრში მყოფი ქართული ძალები მხოლოდ მცირე დახმარებას ღებულობდნენ, რომელთაც არ შეეძლოთ მოვლენების მსვლელობა შეეცვლათ. ასე მაგალითად 9 დეკემბერს გენერალ გიორგი წულუკიძეს გაეგზავნა დამატებით 1 ასეული 150 სამხედროს შემადგენლობით და 2 ტყვიამფრქვევით. 11 დეკემბერს ლორეში გაიგზავნა კიდევ 2 ასეული, 2 საველე ქვემეხითა და მორტირების 2 ოცეულით. 14 დეკემბრისთვის ალავერდის მიმართულებით შეტევაზე გადასულ სომხურ ნაწილებს, დაახლოებით ათმაგი უპირატესობა გააჩნდათ ქართველებთან შედარებით. ისარგებლა რა შექმნილი ხელსაყრელი მდგომარეობით გენერალმა [[დრასტამატ კანაიანი|დრასტამატ კანაიანმა]] წერილობით მიმართა ქართულ სარდლობას, დაადანაშაულა ქართველი სამხედროები [[სომხები|სომხური]] მოსახლეობის ჩაგვარაში და წაუყენა ულტიმატუმი სასწრაფოდ დაეტოვებინათ "მათი" ტერიტორიები.
|
