სომხეთ-საქართველოს ომი: განსხვავება გადახედვებს შორის

XIX საუკუნეში კარდინალურად შეიცვალა [[სამცხე|სამცხისა]] და [[ჯავახეთი|ჯავახეთის]] ეთნიკური შემადგენლობაც. მას შემდეგ, რაც [[რუსეთ-ოსმალეთის ომი (1828-1829)|1828-1829 წლების ომში]] ოსმალეთი დაამარცხა, რუსეთის იმპერიამ ათობით ათასი გამუსლიმებული ქართველი აიძულა ოსმალეთში გადასახლებულიყვნენ<ref>[http://old.gruni.edu.ge/uploads/content_file_1_33.pdf ქართულ-სომხური ურთიერთობები XVIII-XIX სს-ში]</ref>. განსაკუთრებით დაზარალდა ჯავახეთი, რომელიც მოსახლეობის აბსოლიტურ უმრავლესობას დაატოვებინეს<ref>[http://www.conflicts.rem33.com/images/Georgia/arm_geor_war/E5.html Armeno-Georgian War of 1918 and Armeno-Georgian Territorial Issue in the 20th Century]</ref>. დაცარიელებულ სოფლებში საქართველოს მთავარმმართებლის [[ივანე პასკევიჩი|ივან პასკევიჩის]] გადაწყვეტილებითა და ხელშეწყობით 7 ,300 სომხური ოჯახი გადმოსახლდა [[ერზურუმის პროვინცია|ერზურუმიდან]]<ref>[http://old.gruni.edu.ge/uploads/content_file_1_33.pdf ქართულ-სომხური ურთიერთობები XVIII-XIX სს-ში]</ref>. ახალმოსულთა უმრავლესობა ჯავახეთში დამკვიდრდა<ref>[http://www.conflicts.rem33.com/images/Georgia/arm_geor_war/E5.html Armeno-Georgian War of 1918 and Armeno-Georgian Territorial Issue in the 20th Century]</ref>, შედარებით მცირე ნაწილი კი სამცხესა და [[თრიალეთი (მხარე)|თრიალეთში]] დასახლდა<ref>''Волкова Н. Г.''«Этнические процессы в Закавказье в XIX—XX веках», Кавказский Этнографический сборник, IV часть, Институт Этнографии им. Н. Н. Миклухо-Маклая АН СССР, Москва, Наука, 1969, стр. 8.</ref>. 1897 წელს [[ახალციხის მაზრა|ახალციხის მაზრის]] მოსახლეობის 22%-ს (15,144) სომხები შეადგენდნენ, ხოლო [[ახალქალაქის მაზრა|ახალქალაქის მაზრაში]] მათმა წილა 72,26%-ს (52,539) მიაღწია<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=530 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.]</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=527 იქვე]</ref>. ამავდროულად, ჯავახეთში ქართველების წილი 8,87%-მდე (6,451) დაეცა<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=527 იქვე]</ref>. რუსეთის ხელისუფლებამ რეგიონში სომხების გარდა, რამდენიმე ასეული [[დუხობორები|დუხობორების]] ოჯახიც გადმოასახლა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?a=d&cl=CL1.32&d=HASH0141a49d695b1b00adf0e9b0.9&e=d-00000-00---off-0civil2--00-1----0-10-0---0---0prompt-10---4-------0-1l--10-ka-50---20-about---00-3-1-00-0-0-01-1-0utfZz-8-00 საქართველოს რუსები]</ref>. ისინი ახალქალაქის მაზრის რვა სოფელში დაფუძნდნენ. 1897 წელს [[რუსები|რუსებმა]] ჯავახეთში მოსახლეობის 7,09% (5,155) შეადგინეს<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=527 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.]</ref>. საქართველოში სომხების გადმოსახლება მთელი ასწლეულის განმავლობაში გრძელდებოდა, XIX საუკუნის დასასრულს [[თბილისის გუბერნია|თბილისის გუბერნიაში]] მათმა რაოდენობამ 196,189-ს მიაღწია<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=521 იქვე]</ref>, გუბერნიის მთლიანი მოსახლეობის 18,67%-ს.

[[18001801]] წლისთვის საქართველოში მცხოვრები სომხების რაოდენობა რამდენიმე ათას ოჯახს არ აღემატებოდა და მათი წილი ქართული სამეფო-სამთავროების მთლიან მოსახლეობაში უმნიშვნელო იყო. სომხების უმრავლესობაძირითადი ნაწილი საქართველოს სხვადასხვა ქალაქსა და დაბაში ცხოვრობდა,. მათი საქმიანობის ძირითად სფეროს ვაჭრობა და ხელოსნობა წარმოადგენდა, ასევე იყვნენ სახელმწიფო სამსახურში და ზოგჯერ ქართველ მეფე-მთავართა დიპლომატიურ დავალებებსაც ასრულებდნენ. გვიან შუა საუკუნეებში სომხები ქართულ ფეოდალურ საზოგადოებაში კარგად იყვნენ ინტეგრირებული. ქართულXIX ფეოდალურ საზოგადოებაში.საუკუნიდან მდგომარეობა კარდინალურად შეიცვალა XIX საუკუნიდან, როდესაცრუსულმა რუსეთის იმპერიამადმინისტრაციამ მიზანმიმართულად დაიწყო საქართველოში სომხების მასობრივი გადმოსახლება. დაიმპერია კომპაქტურად განსახლებამათ [[საქართველოკავკასია|საქართველოსკავკასიელთა]] რეგიონებსა და ქალაქებში, რადგან მათ განიხილავდა იმპერიის მიმართშორის ყველაზე ლოიალურად განწყობილლოიალურ ერად [[კავკასია|კავკასიაში]]მიიჩნევდა.<ref>[http://old.gruni.edu.ge/uploads/content_file_1_33.pdf ქართულ-სომხური ურთიერთობები XVIII-XIX საუკუნეებში]</ref>. სომხების გადმოსახლების პროცესი გაგრძელდა 1897 წლის შემდეგაც გაგრძელდა, [[1902]] წლამდე ოსმალეთიდან საქართველოში დამატებით 55 000 სომეხი ემიგრირდა ოსმალეთიდან საქართველოშიშემოვიდა.<ref>[http://old.gruni.edu.ge/uploads/content_file_1_33.pdf იქვე]</ref>, რაც იქ მიმდინარე სომხურ-მუსლიმური ხოცვა-ჟლეტით იყო განპირობებული. [[1914]] წელს [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] დაწყების შემდეგ, მალევე ოსმალეთში სომხურ და მუსლიმურ მოსახლეობას შორის სისხლისმღვრელი კონფლიქტი განახლდა, რაც საბოლოო ჯამში [[სომხების გენოციდი|სომხების მასობრივ ხოცვა-ჟლეტაში და დეპორტაციაში]] გადაიზარდა. სიკვდილისაგან თავის დასახსნელად ასობით ათასმა სომეხმა დევნილმა რუსეთის იმპერიას შეაფარა თავი,. მათი ნაწილი საქართველოში შემოვიდაშემოიხიზნა, ამდენად ქვეყანაში სომხების რაოდენობა საქართველოში კიდევ უფრო გაიზარდა<ref>[http://old.gruni.edu.ge/uploads/content_file_1_33.pdf იქვე]</ref>.