პოლონეთი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 195:
პოლონეთის ოდესღაც მრავალ-ეთნიკური მოსახლეობა მრავალ ენასა და დიალექტზე საუბრობდა, თუმცა ისტორიის განმავლობაში მრავალი მათგანი გაქრა. ამჟამად პოლონეთში 15<ref>{{cite web |url=http://ksng.gugik.gov.pl/english/files/act_on_national_minorities.pdf |title=Act of 6 January 2005 on national and ethnic minorities and on the regional languages |via=GUGiK.gov.pl}}</ref> უმცირესობის ენაა, მათ შორის ერთ-ერთია აღიარებული რეგიონალური ენა, კაშუბური, რომელზეც 366,000 ადამიანი საუბრობს (უმეტესად ჩრდილოეთ რეგიონებში, [[ქაშუბი|ქაშუბსა]] და [[პომერანია]]ში).<ref>{{Cite journal|last=|first=|date=September 2011|title=Polen-Analysen. Die Kaschuben|url=http://www.laender-analysen.de/polen/pdf/PolenAnalysen95.pdf|journal=Länder-Analysen|language=German|volume=Polen NR. 95|pages=10–13|via=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://docplayer.pl/57273906-Instytut-kaszubski-acta-cassubiana-tom-xvii.html|title=Acta Cassubiana. Vol. XVII (map on p. 122)|last=|first=|date=2015|website=Instytut Kaszubski|access-date=9 February 2018}}</ref><ref>{{cite web|url=http://instytutkaszubski.republika.pl/pdfy/niemiecki.pdf|title=Kaschuben heute: Kultur-Sprache-Identität|last=|first=|date=2007|website=|pages=|language=German|accessdate=3 January 2016}}</ref>
ეროვნული უმცირესობის ენის სტატუს ფლობენ: [[სომხური
პოლონეთის მოქალაქეების 50%-ზე მეტი აცხადებს, რომ ინგლისური ენა იცის; მცოდნეთა რაოდენობით მას გერმანული მოსდევს (38%).<ref>{{cite web|url=http://wiadomosci.onet.pl/swiat/tns-polska-ponad-polowa-polakow-zna-jezyk-angielski/xm49ll |title=TNS Polska: ponad połowa Polaków zna język angielski |trans-title=TNS Poland: more than half of Poles know English |language=pl |publisher=onet.pl |date=17 June 2015 |accessdate=10 February 2016}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1111366,jakie-jezyki-obce-znaja-polacy.html|title=Jakie języki obce znają Polacy?|website=serwisy.gazetaprawna.pl}}</ref>
===რელიგია===
{{bar box
|title=რელიგიები პოლონეთში (2015)
|titlebar=#ddd
|float=right
|bars=
{{bar percent|კათოლიკე|SteelBlue|92.9}}
{{bar percent|არა-რელიგიური|red|3.1}}
{{bar percent|დაუდგენელი|gold|2.7}}
{{bar percent|სხვა სარწმუნოება|1.3}}
|caption=ცენტრალური სტატისტიკური ოფისის მონაცემები:<ref name="GUS2016">{{Cite web|url=https://stat.gov.pl/en/infographics-and-widgets/infographics/infographic-religiousness-of-polish-inhabitiants,4,1.html|title=Infographic – Religiousness of Polish inhabitiants|last=GUS|website=stat.gov.pl|language=en|access-date=17 June 2019}}</ref>
}}
2015 წლის აღწერის მიხედვით, პოლონეთის მოსახლეობის 92.9% [[რომის კათოლიკური ეკლესია|რომის კათოლიკური ეკლესიის]] მიმდევარია. მოსახლეობის 94.2% მორწმუნეა, ხოლო 3,1% არა-რელიგიური, რაც პოლონეთის მოსახლეობას ერთ-ერთ ყველაზე მორწმუნე ერად აქცევს.<ref name="auto2">{{Cite web|url=https://stat.gov.pl/en/infographics-and-widgets/infographics/infographic-religiousness-of-polish-inhabitiants,4,1.html|title=Infographic - Religiousness of Polish inhabitiants|website=stat.gov.pl}}</ref> გამოკითხულთა დაახლოებით 61.6%-მა აღნიშნა, რომ რელიგიას მათთვის დიდი ან ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს.<ref name="auto2"/> თუმცა, ეკლესიის დამსწრეთა რაოდენობა ბოლო წლებში შემცირდა; 2018 წელს, ყიველკვირეულ წირვას მიმდევართა მხოლოდ 38% ესწრებოდა.<ref>{{Cite web|url=https://wpolityce.pl/kosciol/480915-ilu-polakow-uczestniczy-we-mszy-sw-sprawdz-statystyki-iskk|title=Ilu Polaków uczestniczy we Mszy św.? SPRAWDŹ statystyki ISKK|website=wpolityce.pl}}</ref> რელიგიის თავისუფლება დაცულია პოლონეთის კონსტიტუციით,<ref name="Wyznania religijne" > Dr Zbigniew Pasek, Jagiellonian University,[https://web.archive.org/web/20061128165649/http://www.religioznawstwo.uj.edu.pl/syllabusy/pasek-wrwp.rtf "Wyznania religijne"](in Polish). Archived from the original on 28 November 2006. Retrieved 15 September 2007. Further reading: Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z dnia 17 V 1989 z najnowszymi nowelizacjami z 1997 roku.</ref><ref name="www10" >Michał Tymiński.[https://web.archive.org/web/20050102151031/http://www.kz.pl/index.php?p=13&id=3&i=8 "Kościół Zielonoświątkowy"](in Polish). Archived from the original on 2 January 2005. Retrieved 14 September 2007.</ref> ხოლო კონკორდატი უზრუნველყოფს სახელმწიფო სკოლებში რელიგიის სწავლებას.<ref>{{cite web | url=http://isap.sejm.gov.pl/Download?id=WDU19980510318&type=2 | title=Konkordat | publisher=Sejm | date=28 July 1993 | accessdate=28 June 2014}}</ref>
ამჟამად, პოლონეთის რელიგიურ უმცირესობებში შედიან: [[პოლონეთის მართლმადიდებელი ეკლესია|პოლონეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის მიმდევრები]] (506,800),<ref name="CSO_2008" /> პროტესტანტები (150,000) — შედის 77,500 ევანგელურ-აუგსბურგის ეკლესიის ლუთერანი ,<ref name="CSO_2008" /> 23,000 [[პოლონეთის პროტესტანტული ეკლესია|პოლონეთის პროტესტანტული ეკლესიის მიმდევრები]], 10,000 [[ატვენტისტი]] და სხვა უფრო მცირე ევანგელური მიმდინარეობების წევრები<ref name="CSO_2008" /> — [[იეჰოვას მოწმეები]] (126,827),<ref name="CSO_2008" /> [[აღმოსავლეთის კათოლიკური ეკლესიები]]ს მიმდევრები, მარიავიტები, [[ებრაელები]], [[ისლამი|მუსლიმები]] (თათრები) და ნეოპაგანები (ზოგიერთი მათგანი არის [[პოლონეთის ადგილობრივი ეკლესია|პოლონეთს ადგილობრივი ეკლესიის]] წევრი).
===განათლება===
1773 წელს დაარსებული [[განათლების ეროვნული კომისია]] (''Komisja Edukacji Narodowej'') იყო მსოფლიოში პირველი განათლების სამინისტრო.<ref>{{cite book|author=Jan IJ. van der Meer|title=Literary Activities and Attitudes in the Stanislavian Age in Poland (1764–1795): A Social System?|url=https://books.google.com/books?id=-98Z_F7SWroC&pg=PA233|accessdate=26 April 2012|year=2002|publisher=Rodopi|isbn=978-90-420-0933-2|page=233}}</ref><ref>{{cite book|author=Norman Davies|authorlink=Norman Davies|title=God's Playground: 1795 to the present|url=https://archive.org/details/godsplaygroundhi00norm_0|url-access=registration|year=2005|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-12819-3|page=[https://archive.org/details/godsplaygroundhi00norm_0/page/167 167]}}</ref> პოლონეთის საზოგადოების განათლება ერის მმართველების მიზანს წარმოადგენდა XII საუკუნის დასაწყისში. კრაკოვის [[კათედრალური კაპიტული]]ს ბიბლიოთეკის კატალოგი დათარიღებულია 1110 წლით, რაც გვიჩვენებს, რომ XII საუკუნის დასაწყისში პოლონეთის აკადემიას წვდომა ჰქონდა ევროპისა და კლასიკურ ლიტერატურათან. კრაკოვში მდებარე [[იაგელონის უნივერსიტეტი]] დაარსდა 1464 წელს [[კაზიმირ III (პოლონეთი)|კაზიმირ III-ს]] მიერ; აღნიშნული უნივერსიტეტი არის მსოფლიოს მე-19 უძველესი უნივერსიტეტი.
2012 წლის მდგომარეობით, [[სტუდენტთა საერთაშორისო შეფასების პროგრამა]]მ, რომელიც კოორდინირებულია [[ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია|ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის]] მიერ, პოლონეთის საგანმანათლებლო სისტემის შეაფასა, როგორც OECD-ის საშუალო მაჩვენებელზე ზემოთ მდგომი სისტემა.<ref>{{cite web |url=http://www.oecd.org/pisa/keyfindings/pisa-2012-results-overview.pdf |title=PISA 2012 Results in Focus |publisher = OECD |date = 3 December 2013 |access-date = 17 July 2018}}</ref>
განათლება პოლონეთში ხუთი ან ექვსი წლის ასაკში (ასაკს ირჩევს მშობელი), ე. გ. „0“ კლასით (საბავშვო ბაღი) იწყება და შემდეგ, ექვსი ან შვიდი წლის ასაკში ბავშვი სწავლას დაწყებითი სკოლის (პოლონურად ''szkoła podstawowa'') I კლასში აგრძელებს. სკოლებში ბავშვების დასჯა ოფიციალურად აკრძალულია 1783 წლიდან და 2010 წლიდან იგი ისჯება კანონით (სკოლებში, ასევე სახლში).
მეექსვე კლასის ბოლოს, როდესაც სტუდენტები უკვე 13 წლისები არიან, აბარებენ სავალდებულო გამოცდებს, რომლებიც საშუალო სკოლებში (''gimnazjum'' — საშუალო სკოლა ან დაწყებითი-საშუალო სკოლა) მათ მიღებასა და გადასვლას განსაზღვრავს. აღნიშნულ სკოლაში ბავშვები სამი წელი, 7, 8 და 9 კლასი, სწავლობენ. მეცხრე კლასის დასასრულს, მოსწავლეები კიდევ აბარებენ სავალდებულო გამოცდებს, რომლებიც უკვე მათ ზედა-საშუალო სკოლებში ჩარიცხვას განსაზღვრავს. აღნიშნულ პერიოდში არსებობს რამდენიმე ალტერნატივა, რომელთაგან ყველაზე გავრცელებულია სამი წლის განმავლობაში ''ლიცეუმში'' ან ოთხი წლის განვალობაში ტექნიკუმში სწავლაა. ორივე მათგანი სრულდება (''matura'' — ფრანგული ბაკალავრიატის მსგავსი), რომელსაც სურვილის შემთხვევაში მოყვება უმაღლესი განათლების რამდენიმე ფორმა, რასაც მივყავართ ''licencjat''-სთან ან ''inżynier''-სთან (პოლონური [[ბოლონიის პროცესი]]ს პირველი საფეხურის კვალიფიკაცია); შემდეგ მოდის [[მაგისტრი|მაგისტრატურა]] (მეორე დონის კვალიფიკაცია) და საბოლოოდ დოქტორანტურა (მესამე დონის კვალიფიკაცია).<ref name="The impact of the 1999 education reform in Poland" >OECD (2009).[http://www.pisa.oecd.org/dataoecd/50/26/45721631.doc "The impact of the 1999 education reform in Poland"]. Retrieved 17 September 2010.</ref>
პოლონეთში არის უმაღლესი განათლების მისაღები 500 ინსტიტუტი.<ref>Central Statistical Office: [http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_E_szkoly_wyzsze_2008.pdf Studenci szkół wyższych (łącznie z cudzoziemcami) na dzień 30 XI 2008.] Number of students at Poland's institutions of higher education, as of 30 November 2008. Retrieved 13 June 2012. Archived at [https://web.archive.org/web/20081028221046/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_maly_rocznik_statystyczny_2008.pdf Archive.org] on 28 October 2008. {{in lang|pl}}</ref> მათ შორის არის: 18 სრულად აკრედიტებული ტრადიციული უნივერსიტეტი, 20 ტექნიკური უნივერსიტეტი, 9 დამოუკიდებელი სამედიცინო უნივერსიტეტი, 5 უნივერსიტეტი ეკონომიკის შესასწავლად, 9 სასოფლო-სამეურნეო აკადემია, 3 პედაგოგიური უნივერსიტეტი, სასულიერო აკადემია, 3 საზღვაო მომსახურების უნივერსიტეტი და 4 ეროვნული სამხედრო აკადემია.<ref name="studies.info">{{cite web|url=https://studies.info/en/country/poland|title=Study in Poland|website=studies.info|accessdate=27 March 2019}}</ref> ასევე, არსებობს მრავალი უმაღლესი სასწავლებელი,რომელთა მიზანი ხელოვნების სწავლებაა. მათ შორისაა 7 მუსიკალური აკადემია.<ref name="studies.info" />
== ეკონომიკა ==
Line 241 ⟶ 270:
File:Sandomierz Main Square.jpg|[[სანდომირი]]
</gallery>
==ლიტერტურა==
* {{cite book |ref=harv |last1=Materski |first1=Wojciech |last2=Szarota |first2=Tomasz |year=2009 |language=pl |title=Polska 1939–1945. Straty Osobowe i Ofiary Represji pod Dwiema Okupacjami |trans-title=Human Losses and Victims of Repressions under Two Occupations |chapter=Przedmowa |trans-chapter=Preface |chapter-url=http://niniwa2.cba.pl/polska_1939_1945.htm |location=Warsaw |publisher=[[Institute of National Remembrance|IPN]] |author1-link=Wojciech Materski |author2-link=Tomasz Szarota |isbn=978-83-7629-067-6 |access-date=27 October 2014 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120323161233/http://niniwa2.cba.pl/polska_1939_1945.htm |archive-date=23 March 2012 }}
==რესურსები ინტერნეტში==
* [http://en.poland.gov.pl/ Poland.gov.en – Polish national portal]
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pl.html "Poland"]. [https://en.wikipedia.org/wiki/The_World_Factbook ''The World Factbook'']. [https://en.wikipedia.org/wiki/Central_Intelligence_Agency Central Intelligence Agency]
* {{curlie|Regional/Europe/Poland}}
* {{Wikiatlas|Poland}}
* Geographic data related to [https://www.openstreetmap.org/relation/49715 Poland] at [https://en.wikipedia.org/wiki/OpenStreetMap OpenStreetMap]
== სქოლიო ==
| |||