ვიკიპედია

ავსტრია: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
No edit summary
ხაზი 103:
'''ავსტრიის რესპუბლიკა''' ({{lang-de|Republik Österreich}}) — [[ფედერაციული სახელმწიფო|ფედერალური სახელმწიფო]] [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალურ ევროპაში]], რომელსაც [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|არ გააჩნია ზღვაზე გასასვლელი]]. შედგება ცხრა [[ავსტრიის შტატები|ფედერალური შტატისგან]]; ერთ-ერთი მათგანია [[ვენა]], ქვეყნის დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი. ჩრდილო-დასავლეთით ესაზღვრება [[გერმანია]], ჩრდილოეთით — [[ჩეხეთი]], აღმოსავლეთით — [[უნგრეთი]], ჩრდილო-აღმოსავლეთით — [[სლოვაკეთი]], სამხრეთით — [[სლოვენია]] და [[იტალია]], დასავლეთით - [[შვეიცარია]] და [[ლიხტენშტაინი]]. ფართობი — 83,879 კმ². მოსახლეობა — დაახლოებით 9 მილიონი. სახელმწიფო ენა — [[გერმანული ენა|გერმანული]],<ref name="Britannica">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/44183/Austria|title=Austria|date=31 May 2009|work=Encyclopædia Britannica|publisher=Encyclopædia Britannica Online|accessdate=31 May 2009}}</ref>. ასევე ოფიციალური ენებია: [[გრადიშულ-ხორვატული ენა|გრადიშიულ-ხორვატიული]], [[უნგრული ენა|უნგრული]] და [[სლოვენური ენა|სლოვენური]].<ref name="CIA-1">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/au.html|title=The World Factbook – Austria|date=14 May 2009|work=Central Intelligence Agency|accessdate=31 May 2009}}</ref> დღესასწაული — [[26 ოქტომბერი]], მუდმივი ნეიტრალიტეტის გამოცხადების დღე (1955).
 
ავსტრია პირველასპირველად 976 წელს, [[აღმოსავლეთი მარკა|მარკის სტატუსით]] გამოჩნდა და შემდეგ გადაიქცა [[ავსტრიის სამთავრო|სამთავროდ]] და [[ავსტრიის საფერცოგო|საჰერცოგოდ]]. XVI საუკუნის ბოლოს ავსტრია გახდა [[ჰაბსბურგთა მონარქია|ჰაბსბურგთა მონარქიის]] გული და [[ჰაბსბურგები]]ს, ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი სამეფო დინასტიის, „უმცროსი-ფილიალი“. როგორც სამთავრო, იყო [[საღვთო რომის იმპერია|საღვთო რომის იმპერიის]] ადმინისტრაციული ცენტრი. XIX საუკუნის დასაწყისში ავსტრიამ ჩამოაყალიბა საკუთარი იმპერია, რომელიც [[გერმანიის კავშირი]]ს წამყვანი ძალა, თუმცა იგი კვლავ აგრძელებდა საკუთარ კურსს გერმანიის სხვა სახელმწიფოებისგან დამოუკიდებლად. [[ავსტრო-პრუსო-იტალიური ომი]]ს შემდეგ, [[ავსტრია-უნგრეთის კომპრომისი|ავსტრია-უნგრეთის შეთანხმების]] საფუძველზე ჩამოყალიბდა ორმაგი სახელმწიფო - [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია]].
 
ავსტრია-უნგრეთის სავარაუდო მემკვიდრის, [[ფრანც ფერდინანდი]]ს მკვლელობის შემდეგ, [[ფრანც იოზეფ I]]-ის მეთაურობით ავსტრია [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველ მსოფლიო ომში]] ჩაერთო. მონარქიის დამარცხებისა და დაშლის შემდეგ, გერმანიასთან კავშირის დამყარების მიზეზით გამოცხადდა, რომ იქმნებოდა [[გერმანული ავსტრია|გერმანია-ავსტრიის იმპერია]], თუმცა საბოლოოდ, კავშირი ვერ შედგა. 1919 წელს [[ავსტრიის პირველი რესპუბლიკა]] გახდა ავსტრიის კანონიერი „მემკვიდრე“. 1938 წელს ავსტრიაში დაბადებულმა ადოლფ ჰიტლერმა, რომელიც გახდა გერმანიის რაიხის კანცლერი, [[ანშლუსი]]თ ავსტრიის ანექსიას მიაღწია. 1945 წელს ნაცისტური გერმანიის დამარცხების შემდეგ, ავსტრია ხელახლა დაარსდა როგორც სუვერენული და თვითმმართველი დემოკრატიული ერი, რომელიც ცნობილია მეორე რესპუბლიკის სახელით.
ხაზი 135:
ავსტრიის დიდი ნაწილი მოქცეულია ცივი ზომიერი კლიმატის ზონაში, სადაც ხშირად ვხვდებით ტენიან ქარს. ქვეყნის დაახლოებით სამი მეოთხედი ნაწილი ალპებს უკავია და აღნიშნულ ტერიტორიებზე, შესაბამისად, ალპური კლიმატი დომინირებს. აღმოსავლეთით, შუა დუნაის დაბლობსა და დუნაის ხეობის გასწვრივ, კლიმატე შედარებით კონტინენტური ხდება; აქ, ალპურ ზონასთან შედარებით, ნაკლები წვიმა მოდის. მიუხედავად იმისა, რომ ზამთრის პერიოდში ავსტრიაში ცივა (−10°C-დან 0°C-მდე), ზაფხული შეიძლება საკმაოდ მაღალი ტემპერატურა დაფიქსირდეს.<ref name="Climate">{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003350|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101202042009/http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003350|archivedate=2 December 2010|title=Average Conditions, Vienna, Austria|year=2006|publisher=British Broadcasting Corporation|accessdate=24 May 2009}}</ref>
 
[[კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაცია|კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციის]] მიხედვით, ავსტრიაში ვხვდებით შემდეგი კლიმატის ტიპებს: [[ოკეანური კლიმატი]], [[ნოტიო კონტინენტური კლიმატი]], სუბარქტიკული/სუბალპური კლიმატი, [[ტუნდრა|ტუნდრისთვის დამახასიათებელი კლიმატი]], პოლარული კლიმატი. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ავსტრიას შეიძლება ჰქონდეს ძალიან ცივი, ძლიერი ზამთარი, მაგრამ უმეტეს შემთხვევაში, ქვეყანაშ ვხვდებით ისეთ ზამთარს, როგორსაც აღნიშნულ კლიმატურ სარტყეშისარტყელში მდებარე სხვა ტერიტორიებზე ვხვდებით (მაგალითად, [[სამხრეთ სკანდინავია]]სა და [[აღმოსავლეთ ევროპა]]ში). აგრეთვე, ხეობებთან და დაბლობებთან შედარებით, შემაღლებულ ადგილებში ზაფხული უფრო ცივია. ოკეანური კლიმატის გავლენის გამო, ალპების გარშემო არსებული ტუნდრისთვის დამახასიათებელი და სუბარქტიკული კლიმატი სხვა ამგვარ ტერიტორიებთან შედარებით უფრო თბილია.<ref name=ZAMG>{{cite web|url= http://www.zamg.ac.at/cms/de/klima/klimauebersichten/klimamittel-1971-2000|title= Austrian Meteorological Institute|access-date= 12 August 2012|archive-url= https://web.archive.org/web/20120812220313/http://www.zamg.ac.at/cms/de/klima/klimauebersichten/klimamittel-1971-2000|archive-date= 12 August 2012|url-status=live|df= dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url= https://en.climate-data.org/country/4/|title= Climate-Data.org|access-date= 15 April 2017|archive-url= https://web.archive.org/web/20170415201756/https://en.climate-data.org/country/4/|archive-date= 15 April 2017|url-status=live|df= dmy-all}}</ref><ref>{{Cite journal|title= Atlantic influence on the Alps|journal= Environmental Research Letters|volume= 8|issue= 3|pages= 034026|doi= 10.1088/1748-9326/8/3/034026|year= 2013|last1= Zampieri|first1= Matteo|last2= Scoccimarro|first2= Enrico|last3= Gualdi|first3= Silvio|doi-access= free|bibcode= 2013ERL.....8c4026Z}}</ref>
 
== ისტორია ==
ხაზი 189:
ვენა მოსახლეობის მიხედვით, ავსტრიის ქვეყნებს შორის, ერთპიროვნული ლიდერია. მეორე უმსხვილესი ქალაქია გრაცი (291,007), რომელსაც, შესაბამისად, [[ლინცი]] (206,604), [[ზალცბურგი]] (155,031), [[ინსბრუკი]] (131,989) და [[კლაგენფურტი]] (101,303) მოსადევს. ყველა სხვა ქალაქის მოსახლეობა 100,000-ზე მცირეა.
 
ევროსტატის მიხედვით, 2018 წელს ავსტრიის მოსახლეობაში დაახლოებით 1.69 მილიონი უცხოეთში-დაბადებული ადამიანი შედიოდა, რაც მთლიანი მოსახლეობის 19.2%-ს შეადგენს. აქედან 928,700 (10.5%) დაბადებულია ევროკავშირის გარეთ, ხოლო 762,000 (8.6%) - ევროკავშირის სხვა წევრ სახელმწიფებოშისახელმწიფოებში.<ref>{{cite web |title=Migration and migrantpopulation statistics |url=https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/pdfscache/1275.pdf |website=www.ec.europa.eu |publisher=Eurostat}}</ref> ქვეყნის მოსახლეობაში აგრეთვე შედის 483,100 სხვა ქვეყანაში-დაბადებულთა მცხოვრებლების შთამომავალი.<ref>{{cite web |title=Population – Austria |url=https://www.austria.org/population/ |publisher=Austrian Press & Information Service in the United States, Embassy of Austria}}</ref>
 
ავსტრიაში ერთ-ერთ ყველაზე უმსხვილეს ეთნიკურ ჯგუფს, დაახლოებით 350,000 წევრით, თურქები ქმნიან.<ref>{{Cite news|title=Turkey's ambassador to Austria prompts immigration spat|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11725311 |work=BBC News|date=10 November 2010 }}</ref> 2003 წელს, ლეგალურად, 13,000 თურქი შემოვიდა ქვეყანაში, ხოლო არალეგალურად შემოსულთა რაოდენობა უცნობია. ერთად, სერბები, ხორვატები, ბოსნიელები, მაკედონელები და სლოვენიები, ავსტრიის მთლიანი მოსახლეობის დაახლოებით 5.1%-ს ადგენენ.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ავსტრია“-დან