ჩეჩნური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

*[[ნახურ-დაღესტნურინახური ენები]]

'''ჩეჩნური ენა''', ''ჩაჩნური ენა'' ({{lang-ce|нохчийн мотт}}) — [[იბერიულ-კავკასიური ენები|იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახის]] [[ნახურ-დაღესტნური ენები|ნახურ-დაღესტნურ ენათა]] [[ნახური ენები|ნახური ჯგუფის]] [[ვაინახური ენები|ვაინახური ქვეჯგუფის]] ენა. მასზე 1 354 705 კაცი ლაპარაკობს<ref name="popular">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab6.xls Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года]</ref>, რომელთა უმრავლესობა [[ჩეჩნეთი|ჩეჩნეთში]], ჩრდილო კავკასია (ამჟ. [[რუსეთის ფედერაცია|რუსეთის ფედერაციის]] ნაწილი) სახლობს.

ლინგვისტურად ჩეჩნური ენა იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახის ნახურ ჯგუფს მიეკუთვნება ახლომონათესავე ინგუშურ და ბაცბურწოვა-თუშურ ენებთან ერთად. ინგუშურსა და ჩეჩნურს შორის შუალედური [[დიალექტი|დიალექტები]] არსებობს.

ჩეჩნურად მოსაუბრე ადამიანთა უმრავლესობა ჩრდილო კავკასიაში - ჩეჩნეთსა და ინგუშეთში, ნაწილობრივ დაღესტანში, საქართველოში -, პანკისის ხეობაში და ახლო-აღმოსავლეთის ქვეყნებში (ჩეჩენთა დიასპორა), განსაკუთრებით კი [[იორდანია]]ში ცხოვრობს.

* გალაჲნ-ჭაჟური (ა̈ჴჴურია̈ჴური, ქისტური, მა̈ლხური, ნაშხური, ორსტხური, ტერლური)

ჩეჩნურს აქვს ხმოვანთა და თანხმოვანთა რთული სისტემა. ხმოვანთა სისტემაში, გარდა ხუთი მარტივი ხმოვნისა, მოიპოვება გრძელი, უმლაუტიზებული, უმლაუტიზებულ-გრძელი და ვიწრო ხმოვნები. თანხმოვანთა სისტემით ჩეჩნური ახლოს დგას ქართულთან. ჩეჩნურს, ქართულისგან განსხვავებით აქვს სამი სპეციფიკური თანხმოვანი : ფარინგალური მჟღერი ჵ, ფარინგალური ყრუ ჰ' და ლარინგალური აბრუპტივი '(იგივეა, რაც მეგრული ' სიტყვაში 'უდე "სახლი"„სახლი“)

ჩეჩნურში არსებობს ხუთი გრამატიკული კლასი: 1) მამაკაცის (ნიშანია ვ-), 2) ქალის (ნიშანია ჲ-), 3) ნივთის (ნიშანია დ-), 4) აბსტრაქტულ ცნებათა (ნიშანია ჲ-) და 5) ცხოველთა (ნიშანია ბ-), თუმცა გრამატიკულ კლასთა სისტემისადმი ცნებათა კუთვნილების პრინციპები ჯერ არაა დადგენილი. ძირითადი ბრუნვებია: სახელობითი, მოთხრობითი, ნათესაობითი, მიცემითი, გამსჭვალვითი, მოქმედებითი:

ჩეჩნური ზმნა იუღლვისიუღლება კლასთა მიხედვით. გარდამავალ ზმნაში აღინიშნება ობიექტის კლასი: სან ვოშას ზუდა '''ჲ'''იგირა "ჩემმა„ჩემმა ძმამ ცოლი მოიყვანა"მოიყვანა“, გარდაუვალში - სუბიექტისა: სუო წა '''ვ'''ე'ანა "მე„მე (მამაკაცი) სახლში მოვედი"მოვედი“. ზმნას აქვს რთული დრო-კილოთა სისტემა - როგორც სინთეზური ('ოოხუ "ხნავს") ისე ანალიზური ('ოოხუშ ვუ "ხნავს,ხვნის პროცესშია") ფორმები.