იოჰან სებასტიან ბახი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 329:
ლაიფციგში ბახის საეკლესიო მუსიკის შესრულება რამდენიმე მოტეტით შემოფარგლებოდა, ხოლო თომასკანტორ იოჰან ფრიდრიხ დოლესის დროს, სრულდებოდა მისი პასიონებიც.<ref>Spitta 1899a, [https://archive.org/stream/johannsebastianb02spituoft#page/518/mode/2up pp. 518–519], [https://archive.org/stream/johannsebastianb02spituoft#page/611/mode/1up 611]</ref> გაჩნდა ბახის მოყვარულთა ახალი თაობა. ისინი იკვლევდნენ და იწერდნენ მის მუსიკას, მათ შორის, ისეთი დიდი მასშტაბის ნაწარმოებებს, როგორიცა მესა B-მინორი და მათ კერძო გარემოში ასრულებდნენ. ერთ-ერთი ასეთი იყო გოტფრიდ ფონ სვიტენი, მაღალი რანგის ავსტრიელი ოფიციალური პირი, რომელმაც უმნიშვნელოვანესი როლი შეასრულა [[ვენის კლასიკური სკოლა|ვენის კლასიკური სკოლის]] წარმომადგენლებისთვის ბახის მუსიკის გადაცემასა და გაცნობაში. [[იოზეფ ჰაიდნი|ჰაიდნი]] ფლობდა ''კარგად ტემპერირებული კლავირის'' და B-მინორული მესის ხელნაწერს და ბახის ძლიერ გავლენას განიცდიდა. [[ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტი|მოცარტი]] ფლობდა ბახის ერთ-ერთი მოტეტის ასლს,<ref>[http://www.bachdigital.de/receive/BachDigitalSource_source_00000066 A-Wgm A 169 b (III 31685)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151208153544/http://www.bachdigital.de/receive/BachDigitalSource_source_00000066 |date=8 December 2015 }} at {{url|www.bachdigital.de}}</ref> გაკეთებული აქვს მისი არაერთი ნაწარმოების ტრანსკრიპცია<ref>{{IMSLP2|work=Preludes and Fugues, K.404a (Mozart, Wolfgang Amadeus)|cname=Preludes and Fugues, K.404a}}</ref><ref>{{cite book |publisher=[[Breitkopf & Härtel]] |last=Köchel |first=Ludwig Ritter von |authorlink=Ludwig Ritter von Köchel |title=Chronologisch-thematisches Verzeichniss sämmtlicher Tonwerke Wolfgang Amade Mozart's |location=Leipzig |year=1862 |url=https://books.google.com/books?id=kV4VAAAAYAAJ |oclc=3309798 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160429105456/https://books.google.com/books?id=kV4VAAAAYAAJ |archivedate=29 April 2016 |language=German |deadurl=no |df=dmy-all }}, [https://archive.org/stream/chronologischth01kcgoog#page/n355/mode/2up No. 405, pp. 328–329]</ref> და წერდა კონტრაპუნქტულ მუსიკას მისი გავლენით.<ref>{{cite web|url=http://www.schillerinstitut.dk/bach.html|title=Bach, Mozart and the 'Musical Midwife'|publisher=|deadurl=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151104145350/http://www.schillerinstitut.dk/bach.html|archivedate=4 November 2015|df=dmy-all}}</ref><ref name="apbrown">Brown, A. Peter, ''The Symphonic Repertoire'' (Volume 2). Indiana University Press ({{ISBN|025333487X}}), pp. 423–432 (2002).</ref> 11 წლის ასაკში [[ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენი|ბეთჰოვენი]] ''კარგად ტემპერირებულ კლავირს'' მთლიანად უკრავდა და მოგვიანებით, ბახს ჰარმონიის მამამთავარს უწოდებდა ხოლმე ({{lang-de|Urvater der Harmonie)}}.<ref name="McKay">McKay, Cory. [http://www.music.mcgill.ca/~cmckay/papers/musicology/BachReception.pdf "The Bach Reception in the 18th and 19th century"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100202025624/http://www.music.mcgill.ca/~cmckay/papers/musicology/BachReception.pdf |date=2 February 2010 }} at {{url|www.music.mcgill.ca}}</ref><ref name="Schenk1959p101">Schenk, Winston & Winston (1959), p. 452</ref><ref>Daniel Heartz. [https://books.google.com/books?id=0wp2CQAAQBAJ&pg=PA678 ''Mozart, Haydn and Early Beethoven: 1781–1802'', p. 678.] W. W. Norton & Company, 2008. {{ISBN|9780393285789}}</ref><ref>Kerst (1904), p. 101</ref><ref>Edward Noel Green. [https://books.google.com/books?id=_UK4g0hzm4wC&pg=PA273 ''Chromatic Completion in the Late Vocal Music of Haydn and Mozart: A Technical, Philosophic, and Historical Study'', p. 273] New York University. {{ISBN|9780549794516}}</ref>
=== XIX საუკუნე ===
1802 წელს, იოჰან ნიკოლაუს ფორკელმა გამოაქვეყნა ''Ueber Johann Sebastian Bachs Leben, Kunst und Kunstwerke'', კომპოზიტორის პირველი ბიოგრაფია, რომელმაც ხელი შეუწყო კომპოზიტორის ცნობადობის გაზრდას ფართო საზოგადოებაში.<ref>Geck (2006), pp. 9–10 ([http://www.worldcat.org/wcpa/servlet/DCARead?standardNo=0151006482&standardNoType=1&excerpt=true excerpt] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121206045307/http://www.worldcat.org/wcpa/servlet/DCARead?standardNo=0151006482&standardNoType=1&excerpt=true |date=6 December 2012 }})</ref> 1805 წელს, აბრაჰამ მენდელსონმა, რომელიც იციგის ერთ-ერთი ქალიშვილის მეუღლე იყო, შეიძინა და ბერლინის სიმღერის აკადემიას გადასცა ბახის ნაწარმოებების მოზრდილი კოლექცია, რომელი კ. ფ. ე. ბახისგან იყო შემონახული.<ref name="Wolff2005" /> აკადემია დროდადრო ასრულებდა ბახის მუსიკას საჯარო კონცერტებზე, მაგალითად, პირველი საკლავისო კონცერტი (BWV 1052), ფორტეპიანოსთან სარა იციგ ლევი იყო.<ref name="Wolff2005" />
XIX საუკუნის პირველ ათწლეულებში გაიზარდა ბახის მუსიკის გამოცემების რაოდენობა. Breitkopf-მა დაიწყო ქორალური პრელუდიების გამოქვეყნება,<ref>Schneider 1907, [https://archive.org/stream/Bach-jahrbuch03.jg1906/BachJahrbuch1906#page/n99/mode/1up p. 94]</ref> Hoffmeister harpsichord music,<ref>Schneider 1907, [https://archive.org/stream/Bach-jahrbuch03.jg1906/BachJahrbuch1906#page/n101/mode/1up pp. 96–97]</ref> ''კარგად ტემპერირებული კლავირი'' კი ერთდროულად დაბეჭდეს Simrock-მა (გერმანიაში), Nägeli-მ (შვეიცარიაში) და Hoffmeister-მა (გერმანიასა და ავსტრიაში) 1801 წელს.<ref>Schneider 1907, [https://archive.org/stream/Bach-jahrbuch03.jg1906/BachJahrbuch1906#page/n105/mode/1up p. 100]</ref> გამოიცა ვოკალურ მუსიკაც: მოტეტები 1802 და 1803 წლებში, რასაც მოჰყვა ''Magnificat-ის'' E-{{music|flat}}-მაჟორული ვერსია, Kyrie-Gloria მესა A-მაჟორში (BWV 234) და კანტატა ''Ein feste Burg ist unser Gott'' (BWV 80).<ref>Forkel/Terry 1920, [https://archive.org/stream/johannsebastian01terrgoog#page/n22/mode/1up p. xvii]</ref> 1818 წელს ჰანს გეორგ ნეგელიმ ''მესას B-მინორში'' ყველა დროის უდიდესი ნაწარმოები უწოდა.<ref name="McKay" /> ბახის გავლენა იგრძნობოდა რომანტიკოსი კომპოზიტოპრების ახალ თაობაშიც.<ref name="Schenk1959p101" /> როცა აბრაჰამის 13 წლის ვაჟმა, ფელიქს მენდელსონმა თავისი პირველი ''Magnificat'' შექმნა (1822), აშკარა იყო მასზე ბახის ჯერ გამოუქვეყნებელი, D-მაჟორული ვერსიის გავლენა.<ref>[[Felix Mendelssohn Bartholdy]]. Magnificat, MWV A2 edited by Pietro Zappalà. Carus, 1996. Foreword, p. VI</ref>
ფელიქს მენდელსონმა მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ბახის მიმართ ინტერესის განახლებაში, როცა 1829 წელს ''მათეს პასიონი შეასრულა'', რითაც ე.წ. ბახის გაცოცხლება (Bach Revival) დაიწყო. 1833 წელს შედგა ''იოანეს პასიონის'' პრემიერა, რასაც 1844 წელს ''B-მინორული მესის'' პრემიერა მოჰყვა. გარდა ამ და სხვა საჯარო პერფორმანსების და ბეჭდურ მედიაში სულ უფრ მეტი რაოდენობის ინფორმაციის გამოქვეყნებისა, 1830-იან და 40-იან წლებში მოხდა ბახის ვოკალური ნაწარმოებების გამოცემა, მათ შორის იყო ექვსი კანტატა, ''იოანეს პასიონი'' და ''მესა B-მინორი''. 1833 წელს პირველად გამოქვეყნდა მრავალი საორღანო ნაწარმოები.<ref>''Johann Sebastian Bach's noch wenig bekannte Orgelcompositionen (auch am Pianoforte von einem oder zwei Spielern ausführbar)'', three volumes, edited by [[Adolph Bernhard Marx]]. Leipzig: [[Breitkopf & Härtel]], 1833</ref> 1835 წელს, ''კარგად ტემპერირებული კლავირის'' გავლენით თავისი 24 პრელუდიის და ფუგის (Op. 28) წერა დაიწყო ფრედერიკ შოპენმა, ხოლო 1845 წელს რობერტ შუმანმა გამოსცა ''Sechs Fugen über den Namen B-A-C-H (ექვსი ფუგა სახელზე B-A-C-H)''. მოხდა ბახის მუსიკის ტრანსკრიპცია და არანჟირება იმდროინდელ გემოვნებასა და საშემსრულებლო პრაქტიკაზე მორგების მიზნით კარლ ფრიდრიხ ცელტერის, რობერტ ფრანცია და ფერენც ლისტის მიერ. პირველი, C-მაჟორული პრელუდია ''კარგად ტემპერირებული კლავირიდან'' (BWV 846) შარლ გუნომ თავის Ave Maria-ში გამოიყენა.<ref name="McKay" /><ref>Kupferberg (1985), p. 126</ref> იოჰანეს ბრამსი, ანტონ ბრუკნერი და რიხარდ ვაგნერი ხელს უწყობდნენ ბახის მუსიკის პოპულარიზაციას და აღფრთოვანებით წერდნენ მასზე.
1850 წელს დარსდა ბახის საზოგადოება ({{lang-de|Bach Gesellschaft}}). საუკუნის ბოლომდე მან კომპოზირორის შემოქმედების სრული გამოცემა გამოქვეყნა. ამ პერიოდშივე, ფილიპ შპიტამ გამოსცა ''Johann Sebastian Bach,'' სტანდარტული წიგნი ბახის ცხოვრებასა და მუსიკაზე.<ref>Spitta 1992, 1899a, 1899b (first publication in German, in two volumes: Leipzig, [[Breitkopf & Härtel]] 1873 and 1880)</ref> ამ დროისთვის ბახი უკვე მოიხსენიებოდა როგორც პირველი მუსიკის სამი B-ს შორის (ბეთჰოვენთან და ბრამსთან ერთად). მთლიანობაში, XIX საუკუნეში ბახის შესახებ 200-მდე წიგნი გამოიცა. საუკუნის ბოლოსთვის ბახის საზოგადოებები რამდენიმე ქალაქში არსებობდა, ხოლო მისი მუსიკა ყველა მნიშვნელოვან მუსიკალურ ცენტრში იყო შესრულებული.<ref name="McKay" />
გერმანიაში ბახის აღზევება მზარდ ნაციონალისტურ და რელიგიურ გრძნობებს დაუკავშირდა. რელიგიური და ბაროკოს მუსიკის განახლებულ პოპულარობას დაუკავშირდა ბახი ინგლისში. საუკუნის დასასრულისთვის ბახის, როგორც ერთ-ერთი უდიდესი კომპოზიტორის რეპუტაცია მყარად იყო ჩამოყალიბებული, როგორც ინსტრუმენტული, ისე ვოკალური მუსიკის თვალსაზრისით.<ref name="McKay" />
== აუდიო მასალა ==
| |||