ვიკიპედია

რუბიდიუმი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მ clean up, replaced: ღებულობენ → იღებენ (4) using AWB
No edit summary
ხაზი 10:
[[ფაილი:Rb,37.jpg|thumb|300px|რუბიდიუმი]]
[[ფაილი:Electron shell 037 Rubidium.svg|thumb|200px|left|რუბიდიუმის ატომის სქემა]]
'''რუბიდიუმი'''({{lang-la|Rubidium}}). (Rb; {{lang-la|rubidus}} „წითელი“) — ქიმიური [[ელემენტი]], მოვერცხლისფრო-თეთრი [[ტუტე ლითონები|ტუტე ლითონი]];
[[ატომური ნომერი]] Z=37, ატომური მასა 85,48, დაჟანგვის ხარისხი +1, [[იზოტოპები]] მასით 85 და 87. რუბიდიუმი მეხუთე პერიოდის პირველი ელემენტია. მისი ელექტრონული ფორმულაა 4s24p65s1.
 
ხაზი 16:
 
[[1883]] წელს ბუნზენმა პირველად მიიღო მეტალური რუბიდიუმი. რუბიდიუმი ბუნებაში გავრცელებულია ნაერთების სახით. დედამიწის წიაღში მისი შემცველობა უდრის 8,3*10-3 წონით პროცენტს. მეტწილად [[სილიციუმი]]სა და [[ალუმინი]]ს [[ოქსიდი|ოქსიდებთან]] ერთად [[კარნალიტი]] KCl*MgCl2*6H2O მცირე რაოდენობით შეიცავს რუბიდიუმის ქლორიდს (RbCl). რუბიდიუმის მისაღებად, მისი შემცველი [[მადანი|მადნები]] გადაყავთ ხსნადი მარილის-ქლორიდის [[სულფატი]]ს ან [[ნიტრატი]]ს მდგომარეობაში, საიდანაც სპეციალური რეაქციების გამოყენებით გამოყოფენ რუბიდიუმს ნაერათის სახით. მეტალურ რუბიდიუმს იღებენ მისი ნაერთის ნალღობის [[ელექტროლიზი]]თ [[ვაკუუმუ|ვაკუუმში]], ან [[ინერტული გაზი]]ს ატმოსფეროში, მას იღებენ აგრეთვე მისი [[ჰიდროქსიდი]]ს აღდგენით:
 
* 2RbOH+2Mg=2Rb+2MgO+H2 (900გრადუსი)900 გრადუსი)
* 2RbOH+2Ca=2Rb+2CaO+H2 (700გრადუსი700 გრადუსი)
 
== ფიზიკური თვისებები ==
ხაზი 24:
 
== ქიმიური თვისებები ==
ქიმიური თვისებებით რუბიდიუმი უფრო აქტიური [[ლითონი]]ა, ვიდრე [[ლითიუმი]], [[ნატრიუმი]] და [[კალიუმი]]. რიგი ქიმიური თვისებებით, რუბიდიუმი ახლოს არის [[კალიუმი]]ს ქიმიურ თვისებებთან. სუფთა [[ჟანგბადი|ჟანგბადში]] რუბიდიუმი იწვის აალებით Rb2O4-ის წარმოქმნით. ის აქტიურად ურთიერთქმედებს წყალთან [[წყალბადი]]ს გამოყოფით, ეს რეაქცია იმდენად ენერგიულია, რომ მიმდინარეობს -180 გრადუსზეც კი. მეტალური რუბიდიუმის სპირტებზე მოქმედებით, რეაქცია ენერგიულად წარიმართება, ადგილი აქვს [[წყალბადი]]ს გამოყოფას და ალკოპოლიატების მიღებას. [[ფტორიფთორი]]სა და [[ქლორი]]ს ატმოსფეროში რუბიდიუმი აალდება, [[ბრომი|ბრომთან]] კი რეაქცია აფეთქებით მიმდინარეობს და წარმოიქმნება შესატყვისი [[ჰალოგენი|ჰალოგენები]]. [[ამიაკი|ამიაკთან]] წარმოქმნის რუბიდიუმის ამიდს RbNH2. რუბიდიუმის მარილები რადიოაქტიურია, ისინი კარგად იხსნებიან წყალში, ძნელად ხსნადია რუბიდიუმის შემდეგი მარილები: RbClO4, Rb3Sb2Cl9, Rb2[SnCl6] და სხვა.
 
== რუბიდიუმის ნაერთები ==
მისი ნაერთების უმრავლესობა უფერო ნივთიერებებია. ის უფრო კუბური ფორმის კრისტალური ნივთიერებაა. იონთაშორის მანძილი 3.02A ტოლია d=2,6გ/სმ3, იშლება 400გრადუსზე400 გრადუსზე. ▼
 
▲მისი ნაერთების უმრავლესობა უფერო ნივთიერებებია. ის უფრო კუბური ფორმის კრისტალური ნივთიერებაა. იონთაშორის მანძილი 3.02A ტოლია d=2,6გ/სმ3, იშლება 400გრადუსზე.
* '''რუბიდიუმის ოქსიდს''' ''Rb2O'' იღებენ მეტალური რუბიდიუმის ვერცხლის ტიგელში ჟანგბადით დაჟანგვისას: 2Rb+1/2O2=Rb2O 2RbNO3+10Rb=6Rb2O+N2
სუფთა რუბიდიუმის [[ოქსიდი]]ს მისაღებად მეტალურ რუბიდიუმს [[ვერცხლი]]ს ტიგერლში მშრალ ჟანგბადთან ერთად ახურებენ ვაკუუმში. ხანგრძლივად წარმოიქმნება Rb2O, რომელიც კუბური კრისტალების სახით რჩება ტიგელში, ხოლო ჭარბი რაოდენობის რუბიდიუმი ორთქლდება და კონდენსირდება ჭურჭლის ცივ ზედაპირზე. რუბიდიუმის [[ოქსიდი]] Rb2O გახურებით 400 გრადუსამდე განიცდის დისპროპორცირებას რუბიდიუმის ზეჟანგად და რუბიდიუმად: 2Rb2O=Rb2O2+2Rb
რუბიდიუმის [[ოქსიდი]] Rb2O გახურებით 400 გრადუსამდე განიცდის დისპროპორცირებას რუბიდიუმის ზეჟანგად და რუბიდიუმად: 2Rb2O=Rb2O2+2Rb
* '''რუბიდიუმის ზეჟანგდი''' ''Rb2O2'' შეიძლება მივიღოთ რუბიდიუმის ჟანგბადთან ურთიერთქმედებით: 2Rb+O2=Rb2O2+107კკალ/მოლი
Rb2O2 მკრთალი მოყვითალო ფერის კუბური ფორმის მდგრადი კრისტალური [[ნივთიერება]]ა, რომლის t=600 გრადუსს, d=3,65 გ/სმ3.
რუბიდიუმის ზეჟანგის გახურებით [[ვერცხლი]]ს ნავში, 300 გრადუსზე წარმოიქმნება შავი ფერის ზეჟანგი Rb2O3, შემდეგ კი RbO2 (Rb2O4).
* Rb2O4 მოყვითალო-ნარინჯისფერი მყარი კრისტალური ნივთიერებაა, ლღვება-280გრადუსზე280 გრადუსზე, ვაკუუმშიხანგრძლივად შენახვისას იშლება Rb2O3 და ჟანგბადად. Rb2O4-ზე წყლის მოქმედებით მიმდინარეობს რეაქცია:
Rb2O4+2H2O=2RbOH+H2O2+O2
* '''რუბიდიუმის ჰიდროქსიდი''' ''RbOH'' მიიღება მეტალურ რუბიდიუმზე წყლის მოქმედებით ან მის ოქსიდზე წყლის მოქმედებით და სხვა რეაქციებით: 2Rb+2H2O=2RbOH+H2
Rb2O+H2O=2RbOH
RbOH თეთრი ფერის ამორფული [[მყარი]] ნივთიერებაა, ძლიერ [[ჰიგროსკოპიული]]ა, tლღ=30გრადუსს30 გრადუსს. [[ორთქლი]]ს მდგომარეობაში გადადის დაუშლელად, ძლიერი ტუტეა.
* '''რუბიდიუმის ჰალოგენიდები'''.
* ''რუბიდიუმის ქლორიდი RbF'' მიიღება სხვადასხვა რეაქციით, ნეირაციზაციით, ელემენტების უშუალო მოქმედებით, მიმოცვლის რეაქციით და სხვა. 2Rb+F2=2RbF
Rb2CO3+2HF=2RbF+CO2+H2O
RbOH+HF=RbF+H2O
მიღებული ხსნარის კონცენტრირებით გამოიყოფა უფერო კუბური კრისტალების სახით, იონთაშორისი მანძილი r=2,82, A, t=ლღ=760გრადუსს760 გრადუსს,tდუღ=1410გრადუსს1410 გრადუსს, ძლიერ ჰიდროსკოპიულია, კარგად იხსნება წყალში და სპირტში.
''რუბიდიუმის ქლორიდი RbCl'' მიიღება იმავე გზით როგორიც RbF.
Rb2CO3+2HCl=2RBCl+CO2+H2O
RbOH+HCl=RbCl+H2O
Rb ქლორიდი გამოიყოფა უფერო კუბური კრისტალების სახით, იონთაშორის მანძილი r=2.29, A, d=2,762გ/სმ3, tლღ=715გრადუსს715 გრადუსს, tდუღ=1383გრადუსს1383 გრადუსს, ადვილად იხსნება წყალში, ცუდად სპირტში.
'რუბიდიუმის ქლორიდი', ზოგიერთი მეტალის ქლორიდთან წარმოქმნის ორმაგ და კომპლექსურ მარილებს, როგორიცაა:Rb3Sb2Cl9, Rb2[SnCl6], Rb2[PtCl6] და სხვა.
* ''რუბიდიუმის ბრომიდი RbBr'' მიიღება ქლორიდის ანალოგიურად. უფერო კუბური მესერის მქონე კრისტალური ნივთიერებაა, იონთაშორისი მანძილით 3.43A, d=2,78 გ/სმ4, tლღ=6,81გრადუსს81 გრადუსს, tდუღ=1350გრადუსზე1350 გრადუსზე წყალში ადვილად ხსნადია. ცნობილია რუბიდიუმის ბრომიდის პოლიჰალოგენიდები. როგორიცაა:RbBr3, RbBr2Cl და RbCl2Br.
* ''რუბიდიუმის იოდიდი RBJ'' მიიღება ნეიტრალიზაციის და სხვადასხვა რეაქციებით:
RbOH+HJ=RbJ+H2O
Rb2O+2HJ=2RbJ+H2O
Rb2CO3+2HJ=2RbJ+CO2+H2O
RbJ წარმოადგენს უფერო კუბური ფორმის კრისტალურ ნივთიერებას. იონთაშორისი მანძილი r=3,67A, d=3,55გ/სმ3, tლღ=642გრადუსს642 გრადუსს, tდუღ=1300გრადუსს1300 გრადუსს, იხსნება წყალსა და სპირტში. რუბიდიუმის იოდიდის ხსნარზე იოდის მოქმედებით მიიღება რუხი ფერის რუბიდიუმის პოლიოდიდები RbJ3, RbJ7 და RbJ9- 200 გრადუსამდე ფგაცხელებით ისინი იშლებიან.
 
რუბიდიუმის იოდიდის ხსნარზე იოდის მოქმედებით მიიღება რუხი ფერის რუბიდიუმის პოლიოდიდები RbJ3, RbJ7 და RbJ9- 200გრადუსამდე ფგაცხელებით ისინი იშლებიან.
ცნობილია, აგრეთვე, რუბიდიუმის იოდიდის შერეული პოლიჰალოგენიდები, მაგალითად, RbJBr2 (წითელი ფერის) და RbJBrCl (ნარინჯისფერი).
რუბიდიუმის ქლორატიRbClO3ქლორატი RbClO3 მიიღება რუბიდიუმის სულფატის ხსნარზე ბარიუმის ქლორატის მოქმედებით მიღებული ხსნარის აორთქვლით:
Rb2SO4+Ba(ClO3)2=BaSO4+2RbClO3
* ''რუბიდიუმის სულფიდი Rb2S'' წარმოადგენს უფერო კუბურ წყალში ხსნად მიკრიკრისტალურ ნივთიერებას, d=2.91გ/სმ3. tლღ=500-600 გრადუსს, თავისი თვისებებით მსგავსია ცეზიუმის სულფიდის. რუბიდიუმის სულფიდს იღებენ გოგირდის ორთქლის მეტალურ რუბიდიუმზე მოქმედებით ან კიდევ რუბიდიუმის მარილის ხსნარში გოგირდწყალბადის გატარებით:
Line 79 ⟶ 77:
3Rb2CO3+2H3PO4=2Rb3PO4+3CO2+3H2O
რუბიდიუმი ფოსფორმჟავასთან წარმოქმნის სამი რიგის სრულ, ერთი-, ორჩანაცვლებულ მარილებს:Rb3PO4, Rb2HPO4 და RbH2PO4.
თუ ჩვენ Rb2H2PO4 244გრადუსამდე244 გრადუსამდე გავაცხელებთ, მივიღებთ რუბიდიუმის ჰიდროპიროფოსფატს. 2RbH2PO4=Rb2H2P2O7
ცნობილია რუბიდიუმის პოლიმერული მეტაფოსფატი (RbPO3)1
* ''რუბიდიუმის კარბონატი Rb2CO3'' მიიღება რუბიდიუმის ჰიდროქსიდსა და ამონიუმის კარბონატის ხსნართა ნარევის აორთქვლით: 2RbOH+(NH4)2CO3=Rb2CO3+2NH3+2H2O
Rb2CO3 განთხევადი დიამაგნიტური კრისტალური ნივთიერებაა, tლღ=837გრადუსს837 გრადუსს, კარგად იხსნება წყალსა და სპირტში.
თუ Rb2CO3-ის წყალხსნარში CO20-ს გავატარებთ, მივიღებთ რუბიდიუმის ჰიდროკარბონატს:
Rb2CO3+CO2+H2O=2RbHCO3
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/რუბიდიუმი“-დან