|
}}
[[ფაილი:Aya sofya.jpg|thumb|300px|აია-სოფია დღეს.]]
'''აია-სოფია''' (ასევე '''ჰაგია-სოფია''', ამჟამად '''აია-სოფიას მუზეუმი''') — ყოფილი ბიზანტიური მართლმადიდებლური ეკლესია, რომელიც მოგვიანებით [[მეჩეთი|მეჩეთად]] გადაკეთდა ოსმანთა მიერ, ამჟამად აია სოფიაკი მუზეუმია ქალაქ [[სტამბოლი|სტამბოლში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მას უნივერსალურად მსოფლიოს ერთ-ერთ ყველაზე დიდებულ შენობად მიიჩნევენ და ხშირად მსოფლიოს მერვე საოცრებად მოიხსენიებენ. [[კონსტანტინოპოლი]]ს დაცემისას მისი ოსმანთა ხელში გადასვლა ბერძნული მართლმადიდებლური ქრისტიანული სარწმუნოების მიერ უდიდეს ტრაგედიად არის კიდეცმიჩნეული. დღესდღეობით აიავიდრე სოფია[[კონსტანტინოპოლი]] იმდაეცემოდა უნიკალურიყო ტაძარსერთ-ერთი წარმოადგენს,რომელიცუმთავრესი საუკუნეებისმართლმადიდებლური წინტაძარი. ბიზანტიის ,შემდეგსახელი რომის'''წმინდა საღვთოსოფია''' იმპერიისბერძნულიდან ითარგმნება,ოსმალთა იმპერიისროგორც '''წმინდა სიბრძნე''' და ეხლაეძღვნება თურქეთის[[სამება|წმინდა უდიდესსამების]] კულტურულმეორე მემკვიდრეობასიპოსტასს,რომელსაც უამრავიგანკაცებულ ღვთის სიტყვას ([[ბერძნული ენა|ბერძნ]]:Λόγος), უფალ [[იესო ქრისტე]]ს, როგორც ღვთის ტურისტიწმინდა სტუმრობსსიბრძნეს.
== '''ისტორია''' ==
ტაძარი წარმოადგენს ბიზანტიური "ოქროს საუკუნის" სიმბოლოს,სწორედ იმ პერიოდში იყო ბიზანტია მისი განვითარების უმაღლეს წერტილზე.ბიზანტიის იმპერიის ხანაში "აია სოფია" საიმპერატორო სასახლის გვერდით იქნა აგებული კონსტანტინეპოლის ცენტრალურ ნაწილში.დღესდღეობით კი იგი სტამბულის ისტორიულ რაიონს წარმოადგენს (სულთან აჰმეტის რაიონი). მის წინ მდებარეობს [[სულთან აჰმედის მეჩეთი]] (ცისფერი მეჩეთი).
მისი მშენებლობა ბიზანტიის დიდი იმპერატორის კონსტანრინეს სახელს უკავშირდება. ტაძარი შენდებოდა 324-337. მის ასაგებად შერჩეულ იქნა კონსტანტინეპოლის ცხენების ბაზრობის მოედანი.სოკრატე სქოლასტიკელის გადმოცემის მიხედვით აია სოფია 360-380 წლებში არიანების ხელში იყო ,380 წელს კი ბიზანტიის იმპერატორის თეოდორიუს I-ის ბრძანებით ტაძარი გადაეცა მართლმადიდებლებს და 380 წლის 27 თებერვალს ტავად წარუძღვა გრიგოლ ღვთისმეტყველს ტაძარში (რომელიც სულ მალე კონსტანტინრპოლის არქიეპისკოპოსად იქნა არჩეული).
ტაძარი მოწმეა კონსტანტინეპოლის დიდი ისტორიის (ჯვაროსნული ლაშქრობების,ხელიდან ხელში გადასვლის ქრისტიანებისა და მუსულმანების მიერ).
989 წელს ძალიან დააზიანა მიწისძვრამ,თუმცა შეკეთებულ იქნა.1204 წელს აია სოფიაში იყო დაბრძანებული ყვლასათვის ცნობილი "[[ქრისტეს სუდარა|ტურინის სუდარა]]"..
=== მშენებლობა ===
,,აია სოფია” სამჯერ აშენდა. პირველად იყო “[[მეგალა ეკლესია]]”,რომელიც იყო ხისგან ნაგები შენობა ბაზილიკის სტილში და ხის სახურავით გადახურული. ეკლესია 360 წელს აიგო. 404 წელს იყო სახალხო აჯანყება, რომლის დროსაც მომხდარმა ხანძარმა ტაძრის ნაწილი იმსხვერპლა.
მეროედ აშენდა 415 წელს თეოდოსიუს II დროს. ეს იყო ახალი ეკლესია ბაზილიკის სტილში აგებული, ხის სახურავითა და მონუმენტალური შემოსასვლელით.
.532 წელს სახალხო აჯანყების ,,[[ნიკას აჯანყება|ნიკას"]] დროს ტაძარი კვლავ დაიწვა, ამიტომ იუსტინიანე I ბრძანა აღედგინათ ტაძარი,ამიტომ მან [[კონსტანტინოპოლი|კონსტანტინოპოლში]] მოიწვია საუკეთესო არქიტექტორები [[ისიდორ მილეთელისა|ისიდორ მილეთელი]] და [[ანფიმ ტრალელის|ანფიმ ტრალელი]]. მის ასაგებად გამოყენებულ იქნა საუკეთესო ხარისხის მარმარილო და სხვა სამშენებლო მასალები.ეს ძვირფასი მარმარილო კი მოჰქონდათ [[ნოიაბუდი|ნომიდიიდან]],[[პროკონისადან]],[[კარლსტადი|კარისტადან]] და [[იერაპოლისი|იერაპოლიიდან.]]<nowiki/>ტაძარი მოპირკეთებულ იქნა ოქროთი,ვერცხლით და სხვა ძრირფასი მეტალებით.აია სოფიას სახელი "დიდებული" უკვე მშენებლობის პერიოდში მიენიჭა.ტაძრის რესტავრაცია მალევე დასრულდა და ის საზეიმოდ გაიხსნა 532 წლის 27 დეკემბერს.
==== ეტიმოლოგია ====
სახელი Αγία Σοφία (აია სოფია) ბერძნულიდან ითარგმნება, როგორც '''წმინდა სიბრძნე''' და ეძღვნება [[სამება|წმინდა სამების]] მეორე იპოსტასს, განკაცებულ ღვთის სიტყვას ([[ბერძნული ენა|ბერძნ]]:Λόγος), უფალ [[იესო ქრისტე]]ს, როგორც ღვთის წმინდა სიბრძნეს.
ტაძრის სახელი მომდინარეობს ბერძნულიდან - Αγία Σοφία. მისი ლათინური ექვივალენტია Sancta Sophia, ხოლო თურქული - Ayasofya.
===== '''დეტალები''' =====
მისი სიმაღლე 55,6 მეტრია.ხოლო გუმბათის დიამეტრი 31 მეტრი. სიგრძე 82 მ, ხოლო სიგანე 73მ.
====== კონსტანტინოპოლის დაცემის შემდეგ: ======
1453 წლის 29 -30 მაისს ოსმალეთის სულთნის მეჰმედ II-ის ბრძანებით გადაკეთებულ იქნა მუსულმანურ სალოცავად. ამის შემდეგ მას მიაშენეს ოთხი მინარეთი.
[[კონსტანტინოპოლი]]ს დაცემისას მისი ოსმანთა ხელში გადასვლა ბერძნული მართლმადიდებლური ქრისტიანული სარწმუნოების მიერ უდიდეს ტრაგედიად არის მიჩნეული. ვიდრე [[კონსტანტინოპოლი]] დაეცემოდა იყო ერთ-ერთი უმთავრესი მართლმადიდებლური ტაძარი.
მიუხედავად უამრავი ისტორიული ეპიზოდებისა,აია სოფიას ტაძარში ხელშეუხებლად არის შემორჩენილი წმინდა ხატები,რომლის ნაწილიც განადგურებულ იქნა თუმცა დიდი ნაწილი კვლავ თავისი პირვანდელი ბრწყინვალე სახით არის წარმოდგენილი
====== ოსმალეთის იმპერიის დაშლის შემდეგ: ======
1935 წელს მუსტაფა ქემალ ათათურქის ბრძანების საფუძველზე მას სტატუსი შეუცვალეს და ის მუზეუმი გახდა.ის დღემდე მუზეუმის ფუნქციას ასრულებს.1985 წელს კი იუნესკომ სხვა ამ რაიონში განლაგებულ ისტორიული ღირებულების მქონე კომპლექსებთან ერთად "მსოფლიო მემკვიდრეობის" ნუსხაში შეიტანა.
1000 წლის მანძილზე აია სოფია ქრისტიანთა ყველაზე დიდ ტაძარს წარმოადგენდა მსოფლიოში,მანამდე სანამ წმინდა პეტრეს ტაძარი აშენდებოდა რომში.
2006 წელს აია-სოფიას მეჩეთში განახლდა მაჰმადიანური რელიგიური რიტუალების აღსრულება.
| 