|
}}
'''პავლე დიმიტრის ძე ციციანოვი''' (''ციციშვილი'', {{lang-ru|Павел Дмитриевич Цицианов}}; დ. [[19 სექტემბერი]], [[1754]], [[მოსკოვი]] — გ. [[8 თებერვალი]], [[1806]], [[ბაქო]]) — [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიის]] [[ქართველი]] სამხედრო და სახელმწიფო მოღვაწე, [[ინფანტერიის გენერალი]] (1804), ასტრახანის სამხედრო გუბერნატორი და საქართველოს მთავარსარდალი (1802-1806).
პავლე ციციანოვის ინიციატივით შეიქმნა დებულება სათავადაზნაურო საგუბერნიო კრების შესახებ, რომელიც ითვალისწინებდა სამ წელიწადში ერთხელ [[გუბერნია|გუბერნიისა]] და [[მაზრა|მაზრების]] თავადაზნაურთა წინამძღოლების არჩევას. მანვე გააუქმა [[მოურავი|მოურავობის]] ინსტიტუტი. ციციანოვმა საფუძველი ჩაუყარა მოსახლეობისგან დაცლილ ადგილებზე იმპერიისთვის კეთილსაიმედო ელემენტების ჩასახლებას. საქართველოში მან არაერთი სიახლის დანერგვა სცადა: [[სელი]]ს, [[მატყლი|მატყლისა]] და [[ტყავი]]ს გადამამუშავებელი საწარმოების დაარსება, [[თეატრი]]ს გახსნა. აღწერა [[თბილისი]]ს მოსახლეობა და გახსნა კეთილშობილთა სასწავლებელი, რომლის მთავარ მიზანს მომავალი თაობისთვის [[რუსული ენა|რუსული ენის]] სწავლება წარმოადგენდა. ▼
==ბიოგრაფია==
====ერევანზე გალაშქრება====
1804 წლის 20-სა და 30 ივნისს დაამარცხა სპარსების არმია აბას-მირზას მეთაურობით ვაღარშაპატსა და კანარიგში, რის შემდეგადაც იწყებს ერევნის აღებას. [[1804]] წლის 25 ივნისს ერევანთან დაამარცა სპარსელები და შეუდგა ქალაქის ბლოკადას, რაზეც დაჯილდოვებულ იქნა წმინდა ვლადიმერის 1-ლი ხარისხის ორდენით. 17 ივლისს სპარსეთის ჯარებისმიერ წამოწყებული კონტრშეტევამ, ციციანოვი აიძულა მოეხსნა ერევანზე ალყა და დაბრუნდა თბილისში.
20 и 30 июня 1804 года Цицианов наносит поражения персам во гласе с сыном шаха [[Аббас-Мирза|Аббас-Мирзой]] при [[Вагаршапат|Эчмиадзине]] и Канагире, после чего осаждает [[Ереван|Эривань]]. [[1804]] წლის 25 ივნისს ერევანთან დაამარცა სპარსელები, за что 22 июля был награждён [[Орден Святого Владимира|орденом Святого Владимира]] 1-й степени. 17 июля Цицианов отражает попытку персов деблокировать город. Но 4 сентября, из-за нехватки продовольствия и сил, Цицианов снял осаду с Эривани и вернулся в [[Тбилиси|Тифлис]].
▲პავლე ციციანოვის ინიციატივით შეიქმნა დებულება სათავადაზნაურო საგუბერნიო კრების შესახებ, რომელიც ითვალისწინებდა სამ წელიწადში ერთხელ [[გუბერნია|გუბერნიისა]] და [[მაზრა|მაზრების]] თავადაზნაურთა წინამძღოლების არჩევას. მანვე გააუქმა [[მოურავი|მოურავობის]] ინსტიტუტი. ციციანოვმა საფუძველი ჩაუყარა მოსახლეობისგან დაცლილ ადგილებზე იმპერიისთვის კეთილსაიმედო ელემენტების ჩასახლებას. საქართველოში მან არაერთი სიახლის დანერგვა სცადა: [[სელი]]ს, [[მატყლი|მატყლისა]] და [[ტყავი]]ს გადამამუშავებელი საწარმოების დაარსება, [[თეატრი]]ს გახსნა. აღწერა [[თბილისი]]ს მოსახლეობა და გახსნა კეთილშობილთა სასწავლებელი, რომლის მთავარ მიზანს მომავალი თაობისთვის [[რუსული ენა|რუსული ენის]] სწავლება წარმოადგენდა.
[[1806]] წლის 8 თებერვალს ბაქოს [[ჰუსეინ-ყული ხანი|ჰუსეინ-ყული ხანმა]] მოლაპარაკებისას მალულად შეიპყრო და მისი მოკვეთილი თავი [[ირანი]]ს შაჰს გაუგზავნა.
1805 წლის დასაწყისში ამიერკავკასიაში შემოერთებულ იქნა შირაქის სუსულთნო, ყარაბაღის სახანო (14 მაისი), შექის სახანო (21 მაისი) და შირვანის სახანოები (27 დეკემბერი).
{{ითარგმნება}}
В начале 1805 года к российским владениям в Закавказье был присоединён [[Ширак (гавар)|Шурагельский султанат]]. В том же году, путём переговоров, Цицианов склонил принятию российского подданства [[Карабахское ханство|Карабахское]] (14 мая, путём подписания [[Кюрекчайский договор|Кюрекчайского договора]]), [[Шекинское ханство|Шекинское]] (21 мая) и [[Ширванское ханство|Ширванское]] ханства (27 декабря).
1806 წლის დასაწყისში ბაქოს სახანოზე კონტროლის დამყარების მიზნით ციციანოვმა ქალაქი ბაქო მოაქცია ბლოკადაში. [[1806]] წლის 8 თებერვალს ბაქოს ხანი — [[ჰუსეინ-ყული ხანი]] დატანხმდა თავი დამარცხებულად გამოეცხადა და დაპირდა გადაეცა ბაქო რუსებისთვის. პოდპოლკოვნიკ კნიაზ ელიზბარ ერისთავთან და ერთ კაზაკთან ერთად, მოსალაპარაკებლად მისული ციციანოვი ცეცხლსასროლი იარაღით მუხანათურად მოკლეს, მასთან ერთად მოკლეს თანმხლები პირებიც.
Цицианов предпринял ряд мер по поощрению ремёсел, земледелия и торговли. Основал в Тифлисе Благородное училище, преобразованное затем в гимназию, восстановил [[типография|типографию]], добивался для грузинской молодёжи права получать образование в высших учебных заведениях России. Частью [[дипломатия|дипломатическим]] путём, частью оружием сумел склонить на сторону [[Россия|России]] разных владетелей [[Каспий]]ского побережья, [[Дагестан]]а и [[Закавказье|Закавказья]], несмотря на то, что деятельность его осложнилась [[Русско-персидская война (1804—1813)|войной с Персией]] и затруднялась крайне ограниченным числом войск, которыми он мог располагать: вследствие войны с [[Наполеон Бонапарт|Наполеоном]] в Грузию невозможно было посылать подкрепления. Показал себя талантливым администратором, но грузинские историки ставят ему в вину его меры по русификации края, выселение из Грузии всех членов [[Картли-Кахетинское царство|Кахетинско-Карталинского Царского Дома]].
უმეთაუროდ დარჩენილი რუსეთი არმია იძულებული შეიქმნა დახეულიყო.
[[Файл:Tsitsianov's monument in Baku.gif|thumb|слева|192px|Памятник Цицианову в Баку]]
ჰუსეინ-ყული ხანმა ციციანოვის მოკვეთილი თავი სპარსეთის შაჰს გაუგზავნა. შაჰისზეიმი დიდხანს არ გაგრძელებულა, 1806 წლის ოქტომბერში რუსეთის არმია კვლავ მიადგა ბაქოს, ბაქოს ხანი აპარსეთში გაიქცა, ხოლო ბაქოს სახანო შეუერთეს რუსეთს.
Намереваясь установить контроль над [[Баку]], Цицианов осадил его в начале [[1806 год]]а и добился от [[Бакинское ханство|бакинского хана]] [[Хусейн-Кули-хан|Хусейн-Кули]] обещания передать [[крепость]] русским. 8 февраля 1806 года должна была происходить церемония мирной сдачи Баку. В сопровождении [[подполковник]]а князя Элизбара [[Эристовы|Эристова]] и одного [[казачество|казака]] Цицианов подъехал к стенам города. Когда хан вручал ему ключи, Ибрагим-бек, один из приближённых хана, внезапным выстрелом из [[пистолет]]а убил Цицианова. Был убит и князь Эристов. Обезглавив Цицианова, хан и его слуги захватили с собой его голову и укрылись в городе. Потеряв командира, небольшое русское войско вынуждено было отступить. Голову Цицианова Хусейн-Кули отослал персидскому [[Шах (титул)|шаху]]. Но хан торжествовал недолго: уже в октябре [[1806 год]]а, когда русские войска вновь подошли к Баку, Хусейн-Кули бежал, а его ханство было присоединено к России.
==დაკრძალვა==
В [[1806 год]]у тело Цицианова было перезахоронено в церкви, расположенной в крепости Баку, а в [[1811 год]]у было перевезено в Тбилиси и похоронено в [[Сионский собор|Сионском соборе]]. За три года и пять месяцев своего управления Грузией Цицианов значительно расширил русские владения в Закавказье. Известно также его [[Литература|литературное творчество]], переводы с [[Франция|французского]] различных сочинений, в том числе комедии и [[стихи]].
[[ფაილი:Tsitsianov's monument in Baku.gif|thumb|ციციანოვის მემორიალი ბაქოში]]
1806 წელს პავლე ციციანოვი დაკრზალეს ბაქოს ციხის ეკლესიაში, 1811 წელს კი მისი ცხედარი გადმოასვენეს თბილისის სიონში.
1846 წელს ციციანოვის მკვლელობის ადგილას შემახის კარებიდან 100 მეტრში, საფუძველი ჩაეყარა ციციანოვის მეომორიალ-ობელისკს.1848 წლის 4 მაისს ბაქოში მიხეილ ვორონცოვის სტუმრობის დროს საზეიმოდ იქნა გახსნილი<ref>Историческая выписка из формуляра крепости Баку. Газ. «Каспий», 1883, № 5</ref>. ძეგლის ირგვლივ მოეწყო სკვერი, რომელიც ციციანოვის სახელს ატარებდა. საბჭოთა პერიოდში ძეგლი გაანადგურეს. დრესდღეობით აღნიშნულ ადგილზე დარჩა მხოლოდ სკვერი.
В [[1846 год]]у на месте убийства князя Цицианова, за 100 шагов от Шемахинских крепостных ворот, иждивением гражданина Томаса Айвазова был заложен памятник-обелиск. 4 мая [[1848 год]]а, во время посещения крепости Баку главноначальствующим князем [[Воронцов, Михаил Семёнович|М. С. Воронцовым]], был освящен воздвигнутый в 1846 году памятник князю Цицианову, с приличествующим этому торжеству церемониалом, совершенным благочинным морского ведомства иереем Василием Кудряшевым<ref>Историческая выписка из формуляра крепости Баку. Газ. «Каспий», 1883, № 5</ref>. Вокруг памятника впоследствии был разбит сквер, названный Цициановским, и устроен фонтан. В советские годы памятник был уничтожен<ref>{{книга
|автор = К. Г Сокол.
|заглавие = Монументальные памятники Российской империи
|издательство = Вагриус Плюс
|год = 2006
|страниц = 429
|страницы = 200
}}</ref>. Ныне на этом месте — остатки сквера во дворе главного офиса банка «Стандарт», бывшего «Азернешра».
==იხილეთ აგრეთვე==
| 