ზურაბ არაგვის ერისთავი: განსხვავება გადახედვებს შორის

XVII საუკუნის ოციანი წლებიდან გაძლიერდა ზურაბ ერისთავი. ჯერ იყო და დაუწყო კირთება მთიულთა და მოხევეთა და დაიპყრა იგინი, შემდეგ ფშავ-ხევსურეთს შეესია, მაგრამ თავისუფლებისმოყვარე ხალხმა აიძულა ხელი აეღო მათზე. ზურაბ ერისთავს სამუხრანბატონოზე ეჭირა თვალი, რომელიც არაგვის საერისთაოს სამხრეთ-დასავლეთიდან ემეზობლებოდა. ზურაბი ქაიხოსრო მუხრანბატონს დაუპირისპირდა და ქართლში თეიმურაზი გაამეფა, მაგრამ მოტყუვდა. საქმე ის იყო, რომ თეიმურაზს მუხრანი თავის შვილის დათუნასათვის მიეცა. ამის გამო ზურაბმა თეიმურაზს სიმონ-ხანი დაუპირისპირა, რომელსაც ქართლის სამეფო ტახტზე მეტი უფლებები ჰქონდა, როგორც ქართლის ბაგრატიონთა ჩამომავალს.ზურაბმა არღარა დაუდვა ბატონს თეიმურაზს თავი და დაუწყო საქმობა სვიმონ მეფეს პატარასა (ბერი ეგნატაშვილი, გვ. 413). იგი თბილისის ციხიდან გამოიყვანა და ქართლში გააბატონა. სვიმონი მამას ეძახდა ზურაბს და არას იქმოდა მის გარდაუვალსა. თეიმურაზი იძულებული შეიქნა უომროდ დაეთმო ქართლი. ზურაბმა თავის ჯარს ქალაქი გორი გააძარცვინა, დაზარალებულთა შორის ავგუსტინელი მისიონერები აღმოჩნდნენ, რომლებიც ზურაბს ეწვიენ და ქონების დაბრუნება მოითხოვეს. ზურაბმა მისიონერებს ქონება დაუბრუნა. ვინმე ზებედე-ბერმა კი გააფრთხილა ზურაბი: გამაჰმადიანებულ მეფეს ქვეშევრდომები მიბაძავენ და ქვეყანა დაიქცევაო. ზურაბმაიგრძნო დანაშაული და ცოდვა მოინანია, გადაწყვიტა ღალატით მოეკლა სიმონი<ref>თ. ნატროშვილი, „მაშრიყიდან მაღრიბამდე“, თბ., 1974, გვ. 123-124</ref>. ქართული წყაროების ცნობით, თეიმურაზი უფადარს მივიდა და შემოუთვალა ზურაბს „შეუგვანებელ არს განწირვად სიძისაგან სიმამრისა, გარნა ვიხელოთ უკანასკნელნი შენი და სვიმონისა“ (ვახუშტი, გვ. 437). შეწუხდა ზურაბი, მას სიმონი ქართლის მეფედ სურდა, ხოლო თეიმურაზი კახეთისა, ოღონდ ორივე მისი მორჩილი უნდა ყოფილიყო. თეიმურაზის წერილმა ზურაბს ბოროტი გადაწყვეტილება მიაღებინა. ცხვილოს ციხეში ღალატით მოკლა სიმონი და თავი თეიმურაზს გაუგზავნა უფადარს. თეიმურაზს სიბრალული აღუძრა სიმონის ულმობელმა მკვლელობამ და გულწრფელად დაუტირებია ახალგაზრდა მეტოქე. ზურაბისადმი წყენა ჰქონდა გულში, მაგრამ მაინც შეთანხმდენენ სიძე-სიმამრი. სიმონ ხანის სიკვდილში ზოგი წყარო თეიმურაზს სდებს ბრალს. ▼

[[1629]] წელს [[შაჰ-აბასი]] გარდაიცვალა, სიმონ-ხანი ყიზილბაშთა სულისკვეთების ნაშთი იყო საქართველოში. მისი მოკვლა ქრისტიანი მეფის სკიპტრის ქვეშ ქართლ-კახეთის გაერთიანების საწინდარი შეიქმნებოდა. ამიტომ ირანის ახალი მბრძანებელი — „კახთ-ბატონს გაუწყრა“. თეიმურაზს ისედაც აღიზიანებდა განდიდებული ერისთავი და სანდო კაცებს გაუმხილა: „აწ მნებავს სიკვდილი მისიო“. გადაწყდა და საფურცლეს მდგომმა ღალატით მოკლა სიძე. ფ. გორგიჯანიძის ცნობით, ზურაბის სიკვდილის ინიციატორი ხორეშან დედოფალი ყოფილა. ჯერ კიდევ ადრე ხორეშანი წინაღმდეგი იყო თავისი ასული დარეჯანი ზურაბისათვის მიეთხოვებინა. „ხორეშან დედოფალს მიცემა არ უნდოდა, იმისათვის რომ სამშობლოს ამოგდება იმათგან იყო, მაგრამ ღონე არ იყო, ამისთვის რომ მოურავი ქართლს ეცილებოდა. თუ ზურაბ ერისთავის ქალი არ მიეცა, მოურავს მიუდგებოდა და ქართლს იმას დააჭერინებდა“. ხორეშანი ზურაბს მისი ძმის ლუარსაბის სიკვდილში, როგორც გიორგი სააკაძის თანამებრძოლს ბრალს სდებდა. ასევე ცნობილია რომ სანამ თეიმურაზის ცოლი გახდებოდა ხორეშანი იყო ზურაბზე დანიშნული, მაგრამ მოვლენები სხვანაირად განვითარდა. შემდეგ, გიორგი სააკაძის დახმარებით ზურაბს მისი და ლელა ბატონიშვილი უნდა შეერთო. ყოველივე ამის შემდეგ არასრულწლოვანი ქალიშვილის ზურაბზე მითხოვების გამო წინააღმდეგი იყო დედა. ფარსადან გორგიჯანიძის სიტყვით, „ხორეშანი ზურაბის მიმართ ცუდად ყოფილა განწყობილი და თავისი მომხრეებიც ჰყოლია. დედოფალი და ქართველნი და კახნი ზურაბ ერისთავისათვის ავნი იყვნენ და დედოფლის ნებართვით ზურაბე რისთავის სიკვდილი გამოარჩივეს... ნეფის სიმონის ბიძა ყაენის ყულარაღასია და სისხლს არ შეგვარჩენსო. მაშ ასე სჯობსო, ზურაბ მოჰკალითო და თავი ყაენს გავუგზავნოთო და ქართლის მეფის სვიმონის სიკვდილი იმას დავაბრალოთო და ქართლის მეფის სისხლი და ერანის ხელმწიფის რისხვა ამით ავიცდინოთო“.▼