ლეონარდ ეილერი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
მომხმარებლის 176.74.124.175 ცვლილებების გაუქმება (№3100944) |
||
ხაზი 1:
[[ფაილი:Leonhard
[[ფაილი:Leonhard Euler 2.jpg|მინიატიურა|
'''ლეონარდ ეილერი''' (დ. [[15 აპრილი]], [[1707]], [[ბაზელი]], [[შვეიცარია]] — გ. [[18 სექტემბერი]], [[1783]], [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგი]], [[რუსეთი]]) — [[შვეიცარიელები|შვეიცარიელი]] მათემატიკოსი, მექანიკოსი და ფიზიკოსი.
განათლება მიიღო [[ბაზელის უნივერსიტეტი|ბაზელის უნივერსიტეტში]]. 1727–1741 წლებში მუშაობდა პეტერბურგის მეცნიერებათა აკადემიაში. დაწერა საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი „არითმეტიკის სახელმძღვანელო“ (1738–1740), წარმატებით მუშაობდა რუსეთის რუკების შედგენაზე, მონაწილეობდა სხვადასხვა ტექნიკურ ექსპერტიზაში. პეტერბურგში ცხოვრების პირველ პერიოდში დასაბეჭდად მოამზადა 80 და გამოაქვეყნა 50–ზე მეტი ნაშრომი [[მათემატიკა]]სა და [[მექანიკა]]ში. 1741 წელს მუშაობა დაიწყო ბერლინის მეცნიერებათა აკადემიაში მათემატიკის კლასის დირექტორისა და გამგეობის წევრის თანამდებობაზე. ეილერმა საფუძველი ჩაუყარა ტურბინების თეორიას, მნშივნელოვანი წვლილი შეიტანა როგორც ოპტიკური ტექნიკის განვითარებაში, ისე მასალათა გამძლეობის მოძღვრებაში. სწავლობდა [[ქარის წისქვილი|ქარის წისქვილების]] მოწყობილობას. 1766 წელს ეილერი ოჯახთან ერთად ხელმეორედ ჩავიდა [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]]. მიუხედავად ხანდაზმულობისა და უსინათლობისა, მისი შრომისუნარიანობა არ დაქვეითებულა. [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] ცხოვრების მეორე პერიოდში მან დასაბეჭდად მოამზადა 400–მდე შრომა, მათ შორის რამდენიმე დიდტანიანი წიგნი.
ეილერი იყო [[ბერლინი]]სა და [[პარიზი]]ს აკადემიების, აგრეთვე [[ლონდონის სამეფო საზოგადოება|ლონდონის სამეფო საზოგადოებისა]] და სხვათა წევრი. დაწერა 850–მდე სამეცნიერო შრომა. საინტერესოა მისი მეცნიერული მიმოწერა (3000 წერილიდან მხოლოდ ნაწილია გამოქვეყნებული). ეილერი მოღვაწეობდა [[მათემატიკა|მათემატიკისა]] და [[მექანიკა|მექანიკის]] ყველა დარგში, [[მათემატიკური ფიზიკა|მათემატიკურ ფიზიკაში]], [[ოპტიკა]]ში, [[მუსიკის თეორია]]ში, [[ბალისტიკა]]ში, საზღვაო მეცნიერებაში, სადაზღვევო საქმეში და სხვ. [[მათემატიკური ანალიზი]]ს საშუალებით მან პირველმა ფართოდ გადმოსცა წერტილის დინამიკა. დაამუშავა მყარი სხეულის [[კინემატიკა]] და [[დინამიკა]] და მიიღო უძრავი წერტილის ირგვლივ მყარი სხეულის ბრუნვის განტოლებები, რითაც საფუძველი ჩაუყარა გიროსკოპების თეორიას. მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა მდგრადობის თეორიაში. გააღრმავა მთვარის მოძრაობის თეორია. შრომების დიდი ციკლი მიუძღვნა [[მათემატიკური ფიზიკა|მათემატიკური ფიზიკის]] ამოცანებს (სიმების, ფირფიტებისა და მემბრანების რხევის საკითხებს). ეილერმა საგრძნობლად გააფართოვა მათემატიკური ანალიზის ფარგლები: საფუძველი ჩაუყარა კომპლექსური ცვლადის ფუნქციათა თეორიას, შექმნა [[ვარიაციათა აღრიცხვა]], დიფერენციალური განტოლებების თეორიის საფუძვლები, გაამდიდრა თვით [[დიფერენციალური და ინტეგრალური აღრიცხვა]] (ცვლადთა გარდაქმნა, ერთგვაროვანი ფუნქციები, ეილერის ჩასმები, ეილერ–მაკლორენის შეჯამების ფორმულა, მწკრივთა თეორია, ჯაჭვწილადების თეორია), საფუძველი ჩაუყარა სპეციალურ ფუნქციათა თეორიას (გამა–ფუნქცია, ელიფსური ინტეგრალები, [[ჰიპერბოლური ფუნქცია|ჰიპერბოლური]] და [[ცილინდრული ფუნქცია|ცილინდრული ფუნქციები]], ინტეგრალური ლოგარითმი და სხვა). რიცხვთა თეორიას მან უძღვნა 100–ზე მეტი მემუარი, დაამტკიცა [[პიერ ფერმა]]ს მიერ გამოთქმული მრავალი მოსაზრება, დაამუშავა ხარისხოვან ნაშთთა და კვადრატულ ფორმათა თეორიის დაფუძვლები. აღმოაჩინა, მაგრამ ვერ დაამტკიცა კვადრატულ ნაშთთა შექცევადობის კანონი, გამოიკვლია დიოფანტური ანალიზის მრავალი ამოცანა, პირველად მან გამოიყენა [[მათემატიკური ანალიზი]]ს მეთოდები დაყოფათა თეორიისა და მარტივ [[რიცხვთა თეორია]]ში.
დიდია ეილერის დამსახურება მათემატიკის სხვა დარგებშიც, [[პიერ სიმონ ლაპლასი]]ს თქმით ეილერი იყო XVIII საუკუნის II ნახევრის მათემატიკოსების მასწავლებელი.
Line 10 ⟶ 12:
{{DEFAULTSORT:ეილერი, ლეონარდ}}
[[კატეგორია:
[[კატეგორია:შვეიცარიელი ფიზიკოსები]]
[[კატეგორია:დაბადებული 1707]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1783]]
| |||