ახალი ზელანდია: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ 188.169.103.203-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა ILIAbot-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია |
|||
ხაზი 1 990:
ფრინველ კივის გამოსახულებასთან ერთად, მოვერცხლისფრო გვიმრის გამოსახულება პოპულარულია და ხშირად გამოიყენება ახალზელანდიური ეროვნული ბრენდებისა და ლოგოტიპების გრაფიკებში.
=== სპორტი ===
[[ფაილი:Hillary statue and Mount Cook.jpg|thumb|left|ალპინისტ სერ [[ედმუნდ ჰილარი]]ს ძეგლი [[კუკის მთა|კუკის მთის]] პირდაპირ]]
სპორტი ტრადიციულად თამაშობს მთავარ როლს ახალზელანდიელთა ცხოვრებაში. სპორტის სახეობების უმრავლესობას ახალ ზელანდიაში აქვს ინგლისური ფესვები.<ref>{{cite web|first=Terry|last= Hearn|title=English – Popular culture|publisher=Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand|date=March 2009|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/english/12|accessdate=22 January 2022}}</ref> ბრიტანეთის კუნძულებიდან გადმოსახლებულებმა შეინარჩუნეს თავიანთი ტრადიციები და შედეგად დღეისათვის ეროვნული სპორტის სახეობაა რაგბი. რაგბის ტურში გამარჯვებებმა გვიან 1880-იან და ადრეულ 1900-იან წლებში დიდი როლი იქონია ქვეყნის საკუთარი სახელის დამკვიდრებაში,<ref>{{cite book|title=Sport, Power And Society In New Zealand: Historical And Contemporary Perspectives|url=http://www.la84foundation.org/SportsLibrary/ASSHSSH/ASSHSSH11.pdf|publisher=ASSH Studies In Sports History|date=January 1999|editor-first=John |editor-last=Nauright|chapter=Rugby and the Forging of National Identity|first=Scott |last= Crawford}}</ref> მიუხედავად ამისა, ამ სპორტის სახეობის გავლენა მას შემდეგ შემცირდა.<ref>{{cite book|chapter=Sport, culture and identity: the case of rugby football|last=Fougere|first=Geoff|editor1-first=David |editor1-last=Novitz|editor2-first=Bill|editor2-last=Willmott|title=Culture and identity in New Zealand|year=1989|pages=110–122|isbn=0-477-01422-4|url=http://www.cabdirect.org/abstracts/19901879245.html;jsessionid=9057684DAADD50F83FAE7254DC066545}}</ref> [[მაორი]]ს მონაწილეობა ევროპულ სპორტში, განსაკუთრებით აღსანიშნავია რაგბიში, სადაც ქვეყნის ნაკრები ასრულებს [[ჰაკა]]ს ყოველი საერთაშორისო მატჩის დაწყების წინ.<ref>{{cite web|first=Mark|last= Derby|title=Māori–Pākehā relations – Sports and race|publisher=Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand|date=December 2010|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/maori-pakeha-relations/4|accessdate=4 February 2011}}</ref> ახალი ზელანდიის ნაციონალური რაგბი უნიონი ხშირად აღიარებულია როგორც მსოფლიოში საუკეთესო და შედეგად მათი ნაკრები მსოფლიო ჩემპიონატის თასის მფლობელია. [[ახალი ზელანდიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები]] (All Blacks) პირველ ადგილზეა საერთაშორისო რეიტინგში ეროვნულ ნაკრებებს შორის და აქვს საუკეთესო შეფარდება მოგებულ და წაგებულ თამაშებში მსოფლიოს ყველა ეროვნულ ნაკრებებთან სპორტის ამ სახეობაში. დიდი ხნის განმავლობაში ნაკრები მიიჩნევა უძლიერესად მსოფლიოში<ref name="sport1">
{{cite web
| url = http://www.irb.com/EN/World+Rankings/
| title = World Rankings
| publisher = International Rugby Board
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20060615112552/www.irb.com/EN/World+Rankings/
| archivedate = 2006-06-15
}}</ref><ref name="sport3">{{cite web
| url = http://www.allblacks.com
| title = All Blacks
| publisher = All Blacks
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616vADbWD
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>. ქვეყანაში 520 კლუბში გაერთიანებული 140 ათასზე მეტი დარეგისტრირებული მოთამაშეა და ამ თამაშის 2 ათასზე მეტი მსაჯია<ref name="sport2">{{cite web
| url = http://www.irb.com/en/Home/MemberUnionHomePage?UnionID=8&Tab=3
| title = The National Library of New Zealand
| publisher = New Zealand
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20070506064145/www.irb.com/en/Home/MemberUnionHomePage?UnionID=8&Tab=3
| archivedate = 2007-05-06
}}</ref>.
ახალზელანდიური სირბილის სკოლა შევიდა მსოფლიო ელიტაში 1950-იანი წლების ბოლოს — 1960-იანი წლების დასაწყისში: ოლიმპიური ჩემპიონები [[პიტერ სნელი]] და [[მარეი ჰელბერგი]] თავიანთ მწვრთნელთან [[არტურ ლიდიარდი|არტურ ლიდიარდთან]] ერთად. ლიდიარდის იდეები გადაიღო ბევრმა მწვრთნელმა მთელ მსოფლიოში. ლიდიარდის პოპულარული იდეების გავლენით ოკლენდში 1961 წელს ჩაისახა [[ძუნძულით სირბილი]] ({{lang-en|jogging}}), რომელმაც 1970-იან წლებში მსოფლიოში მოიტანა სირბილის „ბუმი“.
ახალი ზელანდიის სპორტსმენები რეგულარულად მონაწილეობენ ოლიმპიურ თამაშებში (1920 წლიდან ეროვნული გუნდი მონაწილეობს [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები|ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებში]], ხოლო 1952 წლიდან [[ზამთრის ოლიმპიური თამაშები|ზამთრის ოლიმპიურ თამაშებში]]). მათ ოლიმპიურ თამაშებზე მოიპოვეს (მდგომარეობა 2014 წლის სოჭის ზამთრის ოლიმპიური თამაშების დაწყებამდე) 42 ოქროს, 18 ვერცხლისა და 39 ბრინჯაოს მედლები<ref name="sport55">{{cite web
| url = http://www.olympic.org.nz/GamesSearch.aspx
| title = New Zealand Olympic Committee
| publisher = New Zealand Olympic Committee
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616vBdAaN
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>. ქვეყანას კარგი შედეგი აქვს ოლიმპიურ თამაშებზე მიღებული მედლებით.<ref name = "Organised Sport"/><ref name="OlympicRatio">{{cite web| url=http://www.abs.gov.au/Ausstats/abs@.nsf/57a31759b55dc970ca2568a1002477b6/be9f47591541e29eca256ef40004f25a!OpenDocument |title=ABS medal tally: Australia finishes third |publisher=Australian Bureau of Statistics |accessdate=17 February 2008 |date=30 August 2004}}</ref> ყველაზე საუკეთესო ოლიმპიური შედეგები აჩვენეს ნიჩბოსნებმა: კანოისტმა [[იან ფერგიუსონი|იან ფერგიუსონმა]] ერთადერთმა ახალზელანდიელთაგან, რომელმაც მოიგო 4 ოქროსა და 1 ვერცხლის მედალი 1984 და 1988 წლების ოლიმპიურ თამაშებზე, ხოლო მისმა მეწყვილემ [[პოლ მაკდონალდი|პოლ მაკდონალდმა]] მოიპოვა 3 ოქროს, 1 ვერცხლისა და 1 ბრინჯაოს მედალი. 3 ოლიმპიური ოქრო 1960 და 1964 წლებში მოიპოვა განთქმულმა მორბენალმა პიტერ სნელმა. ქალებს შორის შეიძლება გამოვყოთ ოთხგზის მსოფლიოს ჩემპიონი [[ბარბარა კენდალი]], რომელმაც ოლიმპიადებზე მოიგო ოქროს ([[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1992|1992]]), ვერცხლის ([[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 1996|1996]]) და ბრინჯაოს მედლები ([[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2000|2000]]) [[ვინდსერფინგი]]ს შეჯიბრებაში და ბირთვის მკვრელი [[ვალერი ადამსი]], რომელმაც მოიგო ზედიზედ ორი ოქროს მედალი ოლიმპიურ თამაშებზე 2008 და 2012 წლებში.
ქვეყნის სპორტულ ცხოვრებაში ტრადიციულად მთავარი მოვლენაა [[თანამეგობრობის თამაშები]]. 1950 და 1990 წლებში ეს თამაშები იმართებოდა ოკლენდში. 2018 წელს ამ თამაშების ჩატარების ერთ-ერთი პრეტენდენტები არიან ახალი ზელანდიის ქალაქები კრაისჩერჩი და უელინგტონი. ახალი ზელანდიის ეროვნული გუნდი — ერთ-ერთია იმ სხვა ექვსი ეროვნული გუნდიდან, რომელიც მონაწილეობდა ყველა გამართულ თამაშებში. ყველა გამართულ თანამეგობრობის თამაშებში ახალი ზელანდიის გუნდმა მოიპოვა 525 მედალი (მათ შორის 124 ოქრო, 167 ვერცხლი და 234 ბრინჯაო)<ref name="sport44">{{cite web
| url = http://www.commonwealthgames.org.nz/GamesSearch.aspx
| title = New Zealand Commonwealth Games Site
| publisher = New Zealand Commonwealth Games Site
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| deadlink = unknown-host
| archiveurl = http://web.archive.org/20070819120715/www.commonwealthgames.org.nz/GamesSearch.aspx
| archivedate = 2007-08-19
}}</ref>.
ახალზელანდიელებმა სერიოზულ მიღწევებს მიაღწიეს მსოფლიო ავტოსპორტში. [[ბრიუს მაკლარენი]] 1960 წელს გახდა მსოფლიოს ვიცე-ჩემპიონი [[ფორმულა ერთი|ფორმულა ერთში]], ხოლო შემდგომში დააარსა განთქმული გუნდი [[მაკლარენი (ფორმულა ერთის გუნდი)|მაკლარენი]], რომელიც გახდა ავტორბოლების მთელ ისტორიაში ერთ-ერთი საუკეთესო. ხოლო პირველი ახალზელანდიელი მსოფლიო ჩემპიონი ფორმულა ერთში გახდა [[დენი ჰიუმი]] 1967 წელს. 1960—1970-იან წლებში ფორმულა ერთში ასევე წამყვან მრბოლელებს მიეკუთვნება [[კრის ეიმონი]]. ახალზელანდიურმა ეკიპაჟმა შემადგენლობით ბრიუს მაკლარენი და კრის ეიმონი 1966 წელს მოიგო პრესტიჟული რბოლა — [[ლე-მანის 24 საათი]] ავტომობილით Ford GT40.
2000 და 2003 წლებში ახალზელანდიური [[იახტა|საიახტო]] ეკიპაჟები Black Magic და Team New Zealand გახდნენ [[ამერიკის თასი (რეგატა)|ამერიკის თასის]] გამარჯვებულები, რომელიც ერთ-ერთი ყველაზე უფრო ცნობილი [[რეგატა]]ა მსოფლიოში.
ახალი ზელანდიის ყველაზე დიდ დახურულ სპორტულ არენებად შეიძლება მივიჩნიოდ TSB Bank Arena უელინგტონში (4650 ადგილი<ref name="sport61">{{cite web
| url = http://www.wellingtonconventioncentre.com/planning/venues/eventscentre/index.html
| title = TSB Bank Arena
| publisher = Wellington Convention Centre
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20040308164255/www.wellingtonconventioncentre.com/planning/venues/eventscentre/index.html
| archivedate = 2004-03-08
}}</ref>), Westpac Arena კრაისჩერჩში (9000 ადგილი<ref name="sport62">{{cite web
| url = http://www.convention.co.nz/westpac_arena/venue_overview
| title = Westpac Arena
| publisher = Vbase
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20070309111720/www.convention.co.nz/westpac_arena/venue_overview
| archivedate = 2007-03-09
}}</ref>) და Vector Arena ოკლენდში (12 000 ადგილი<ref name="sport67">{{cite web
| url = http://www.vectorarena.co.nz/index.cfm/pageid/5
| title = Facts and facilities
| publisher = Vector Arena
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616vC7kw2
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>).
ბოლო წლებში, განსაკუთრებით ახალგაზრდებს შორის, უფრო და უფრო პოპულარული ხდება [[ფეხბურთი]]. 2006 წელს ახალი ზელანდიის ასაკით 17 წლამდე მოსახლეობის დაახლოებით 18 % უპირატესობას აძლევდა სპორტის ამ სახეობას<ref name="sport4">{{cite web
| url = http://www.sparc.org.nz/research-policy/research/participation/participation-young-people
| title = Participation in sport and active leisure by NZ young people
| publisher = Sport & Recreation New Zealand
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20061002090035/www.sparc.org.nz/research-policy/research/participation/participation-young-people
| archivedate = 2006-10-02
}}</ref>. სხვა პოპულარულ სპორტის სახეობებს მიეკუთვნება [[გოლფი]], [[კრიკეტი]], [[ჩოგბურთი]], [[ნეთბოლი]] (ქვეყანაში ყველაზე პოპულარული სპორტის სახეობა ქალებში), [[ცურვა]]<ref name = "Organised Sport">{{cite web|first=Jock|last= Phillips|title=Sports and leisure – Organised sports|publisher=Te Ara – the Encyclopedia of New Zealand|date=February 2011|url=http://www.TeAra.govt.nz/en/sports-and-leisure/4|accessdate=23 March 2011}}</ref><ref name="sport45">{{cite web
| url = http://www.sparc.org.nz/research-policy/research/participation/participation-nz-adults/participation-nz-adults
| title = Participation in sport and active leisure by New Zealand adults
| publisher = Sport & Recreation New Zealand
| accessdate = 2009-05-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20060506105103/www.sparc.org.nz/research-policy/research/participation/participation-nz-adults/participation-nz-adults
| archivedate = 2006-05-06
}}</ref>.
კიდევ არის ისეთი სპორტის სახეობები, რომელიც ქვეყანაში დიდი პოპულარობით სარგებლობს: [[ველოსპორტი]], [[მძლეოსნობა]], [[ნიჩბოსნობა]], თევზაობა, ნადირობა.<ref name="SportsParticipation">{{cite web| url=http://www.activenzsurvey.org.nz/Documents/Participation-Levels.pdf |title=Sport and Recreation Participation Levels |publisher=Sport and Recreation New Zealand|accessdate=30 April 2010 |year=2009}}</ref><ref>{{cite news|title=Waka ama: Keeping it in the family|first=Robyn|last=Yousef|date=January 2011|newspaper=New Zealand Herald|url=http://www.nzherald.co.nz/maori/news/article.cfm?c_id=252&objectid=10703178}}</ref>
ახალ ზელანდიას ჰყავს ძალიან კარგი გუნდები საერთაშორისო არენებზე რაგბიში, ნეთბოლში, კრიკეტში და სოფტბოლში, ასევე ტრადიციულად კარგად ასპარეზობენ [[ტრიათლონი|ტრიათლონში]], იახტების შეჯიბრში და ველოსპორტში.
ასევე აღსანიშნავია ცხენის ჯირითი, რომელიც დიდი პოპულარულით სარგებლობდა მაყურებლებს შორის 1960-იან წლებში.<ref>{{cite web|title=Rugby, racing and beer|url=http://www.nzhistory.net.nz/media/photo/rugby-racing-and-beer|publisher=Ministry for Culture and Heritage|date=August 2010|accessdate=22 January 2011}}</ref>
ახალი ზელანდია ასევე ცნობილია მისი ექსტრემალური სპორტით და სათავგადასავლო ტურიზმით, ასევე ძლიერი ალპინიზმის ტრადიციებით.<ref>{{cite news|title=World mourns Sir Edmund Hillary|date=January 2008|newspaper=The Age|location=Australia|url=http://news.theage.com.au/national/world-mourns-sir-edmund-hillary-20080111-1ldx.html}}</ref>
=== დღესასწაულები და სამახსოვრო დღეები ===
| |||