ვიკიპედია

თელავი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
ახალი სურათი
შინაარსი შეიცვალა ' სურათი:Telavi Ethnography Museum.jpg|თელავის ისტორიულ-ეთნოგრაფიული...'-ით
ხაზი 1:
{{ინფოდაფა დასახლება
|სტატუსი = ქალაქი
|ქართული სახელი = თელავი
|მშობლიური სახელი =
|ქვეყანა = საქართველო
|პანორამა =Georgia (242).jpg
|პანორამის სიგანე =300
|წარწერა = თელავის ცენტრი
|გერბის სიგანე =
|დროშის სიგანე =
|lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 55 |lat_sec =
|lon_dir = E |lon_deg = 45 |lon_min = 29 |lon_sec =
|CoordAddon =
|CoordScale =
|ქვეყნის რუკის ზომა = 295
|რეგიონის რუკის ზომა = 295
|რაიონის რუკის ზომა = 295
|რეგიონის ტიპი = რეგიონი
|რეგიონი = კახეთის მხარე
|რეგიონი ცხრილში = კახეთი
|შიდა დაყოფა =
|რაიონის ტიპი =
|რაიონი =
|მმართველის ტიპი = მერი
|მმართველი =
|დაარსდა =
|პირველი ხსენება = II საუკუნე
|წინა სახელები =
|სტატუსი-დან = 1801
|ფართობი = 16,85
|მოსახლეობა = 21.800
|აღწერის წელი = 2002
|სიმჭიდროვე =
|აგლომერაცია =
|ეროვნული შემადგენლობა =
|სასაათო სარტყელი = +4
|DST =
|სატელეფონო კოდი = +995 350<ref>[http://silknet.com/storage/uploads/wysiwyg/file/kodebi.pdf საქართველოს სატელეფონო კოდები — „სილქნეტი“]</ref>
|საფოსტო ინდექსი = 2200<ref>[http://georgianpost.ge/index.php?page=101&lang=geo საქართველოს საფოსტო ინდექსები — „საქართველოს ფოსტა“]</ref>
|საიტი =
}}
'''თელავი''' — ქალაქი აღმოსავლეთ [[საქართველო]]ში, გომბორის ქედის ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთი კალთის ძირას და [[ალაზნის ვაკე]]ზე. [[კახეთის მხარე|კახეთის მხარის]] ადმინისტრაციული ცენტრი. თბილის-თელავის სარკინიგზო ხაზის ბოლო სადგური. ზღვის დონიდან 550-800 მ, თბილისიდან 158 კმ. ქალაქად გამოცხადდა [[1801]] წელს. მოსახლეობა 21,8 ათასი ([[2002]] წ.).
 
==ისტორია==
ახლანდელი თელავის ტერიტორიაზე პირველი დასახლება გვიანდელი ბრინჯაოს ხანაში გაჩნდა, ელინისტურ ხანაში განვითარდა, ხოლო გვიანდელ ანტიკურ ხანაში მის ბაზაზე წარმოიქმნა ქალაქის ტიპის დასახლება.
 
პირველად მოხსენიებულია ძველი ბერძენი გეოგრაფის [[პტოლემე]]ს (II ს.) „გეოგრაფიაში“ „Teleda-ს“ ფორმით. ქართულ წყაროებში გვხვდება XI საუკუნიდან, როდესაც იგი [[კახეთ-ჰერეთის სამთავრო]]ს ცენტრი გახდა. XII საუკუნეში იგი საქართველოს ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ქალაქი იყო განვითარებული ვაჭრობითა და ხელოსნობით. თელავზე გადიოდა სავაჭრო-საქარავნო გზები. XIII საუკუნის II ნახევრიდან, მონღოლთა ლაშქრობების შემდეგ მისი მნიშვნელობა დაეცა. შემდგომში იგი მონღოლი მოხელის [[სადუნ მანკაბერდელი]]ს საკუთრება გახდა. XV-XVI სს-ში თელავი ისევ დაწინაურდა. XVII საუკუნეში ქალაქის შემდგომი განვითარება შეაფერხა ირანის შაჰის [[აბას I (ირანი)|აბას I-ის]] ლაშქრობებმა. XVII საუკუნის II ნახევარში [[კახეთის სამეფო|კახეთის]] მეფე [[არჩილ II]]-მ თავისი რეზიდენცია [[გრემი (ძეგლი)|გრემიდან]] თელავში გადმოიტანა. ამ პერიოდიდან თელავი მწიგნობრობის კერად იქცა. აქ სხვადასხვა დროს მოღვაწეობდნენ არჩილ II, დავით II (მამყული-ხანი), თეიმურაზ II, [[საიათნოვა]] და სხვა. თეიმურაზ II-ისა და ერეკლე II-ის ოჯახში დამკვიდრებულ ლიტერატურულ ტრადიციებზე აღიზარდა ქართველ ბატონიშვილთა მთელი თაობა. [[1758]] წელს თელავში დაარსდა საფილოსოფოსო-საღვთისმეტყველო სკოლა, რომელიც 1782 წელს სემინარიად გადაკეთდა. აქ საგანმანათლებლო და შემოქმედებით საქმიანობას ეწეოდნენ ფილიპე ყაითმაზაშვილი, [[გაიოზ რექტორი]], [[დავით რექტორი]] და სხვა.
 
[[ქართლ-კახეთის სამეფო]]ს [[რუსეთის იმპერია]]სთან შეერთების (1801) შემდეგ თელავი ახალი ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეულის [[თელავის მაზრა|თელავის მაზრის]] ცენტრი გახდა. 1930 წლიდან კი [[თელავის რაიონი]]ს ადმინისტრაციული ცენტრი იყო. 2014 წლიდან თელავი თვითმმართველი ქალაქია.<ref name="თვითმმართველი">[https://matsne.gov.ge/index.php?option=com_ldmssearch&view=docView&id=2244429&lang=ge ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი; მუხლი 151. თვითმმართველი ქალაქები და მუნიციპალიტეტების ადმინისტრაციული ცენტრები]</ref>
 
== ეკონომიკა ==
თელავი მნიშვნელოვანი სატრანსპორტო კვანძი, სამრეწველო, სასოფლო-სამეურნეო (მეღვინეობის) და კულტურული ცენტრია. აქ არის სახელმწიფო უნივერსიტეტი (ყოფილი პედაგოგიური ინსტიტუტი), თეატრი, ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მუზეუმი. ქალაქის ღირშესანიშნაობებია: ღვთაების ბაზილიკა (VI-VII სს.), ციხე-სიმაგრე ძველი გალავანი (X-XI სს.). თელავში არის [[ალავერდის ეპარქია|ალავერდის ეპარქიის]] რეზიდენცია.
 
== გალერეა ==
<gallery>
სურათი:Talavi (10.10.09).jpg
სურათი:Telavi14.jpg|
სურათი:Telavi13.jpg|
სურათი:Telavi Ethnography Museum.jpg|[[თელავის ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მუზეუმი]]ს შიდა ეზო
სურათი:Telavi15.jpg|
სურათი:Telavi16.jpg|
სურათი:Telavi17.jpg|
სურათი:Telavi18.jpg|
სურათი:Telavi19.jpg|
სურათი:Telavi Art School.jpg|თელავის სამხატვრო სკოლა
სურათი:Telavi-Erekle.jpg|[[ერეკლე II|ერეკლე მეფის]] ძეგლი
</gallery>
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commons|Category:Telavi}}
* [http://www.kakheti.gov.ge/index.php?cat=6&par=6| კახეთის რეგიონის ოფიციალური საიტი]
* [http://afy.ge/index.php?route=product/product&path=35_36&product_id=200 თბილისი-წინანდალი-თელავი-ალავერდი ტურისტული მარშრუტი]
 
== სქოლიო ==
{{სქოლიოს სია}}
 
{{კახეთი}}
{{საქართველოს ქალაქები}}
 
[[კატეგორია:საქართველოს ქალაქები]]
[[კატეგორია:თელავი| ]]
[[კატეგორია:კახეთის მხარის ქალაქები]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/თელავი“-დან