ვიკიპედია

პრჟემისლ II (პოლონეთი): განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
მ clean up, removed: {{Link FA|pl}} using AWB
ხაზი 29:
|ხელმოწერა = Przemysł II seal 1295.PNG
}}
 
 
'''პრჟემისლ II''' ან '''პრჟემისლავ II''' ({{lang-pl|Przemysł(aw) II}}, {{lang-la|Primislaus}}, [[14 ოქტომბერი]] [[1257]], [[პოზნანი]] — [[8 თებერვალი]] [[1296]], [[როგოზნო]]) — [[დიდი პოლონეთი]]ს (ვერიკოპოლსკის) ჰერცოგი [[პოზნანი|პოზნანში]] [[1273]] წლიდან, [[დიდი პოლონეთი]]ს ჰერცოგი [[კალიში|კალიშში]] [[1279]] წლიდან, [[მცირე პოლონეთი]]ს (მალოპოლსკის) ჰერცოგი [[კრაკოვი|კრაკოვში]] [[1290]]-[[1291]] წლებში, [[1294]] წლიდან [[აღმოსავლეთ პომორიე]]ს ჰერცოგი და [[1295]] წლიდან [[პოლონეთის მეფეები|პოლონეთის მეფე]]. [[:pl:Przemysł I|პრჟემიშლ I]] სილეზიელის ვაჟი და წარმოადგენდა [[პიასტების დინასტია|პიასტების დინასტიის]] [[ველიკოპოლსკი]] ტოტს.
Line 49 ⟶ 48:
 
[[სურათი:Przemysł II by Aleksander Lesser.PNG|thumb|200px|პრჟემისლ II, გრაფიკა, [[ალექსანდრ ლასერი]]]]
==ომი ბრანდებურგთან, პრჟემისლ II-ის ლაშქრობა ნოვა მარჩიში ==
 
პრჟემისლ II მეორედ მოიხსენიება მაშინ როდესაც ბიძამისმა მთავარმა ბოლესლავ ღვთისმოსავმა 1272 წელს ის ნომინალურად დანიშნა [[ბრანდებურგი|ბრანდებურგზე]] გალაშქრების სარდლად. ფაქტიურ სარდლად იყო პოზნანის ვოევოდი პრჟედპელკი და კალიშის კასტელიან იანკო. ექსპედიციამ სტარტი აიღო 27 მაისს, და ჰქონდა კონკრეტული მიზანი - ხელში ჩაეგდოთ და გაენადგურებინათ დაენდრიათ ახლად აშენებული ციხე-სიმაგრე შტრცელნახ კრაენსკი (ან თუ კი შეუძლებელი იქნებოდა მაშინ ნოვი მარჩიის ტერიტორიის განადგურება დაცარიელება), სადაც ახალგაზრდა მთავრის საბრძოლო ხელოვნება უნდა დახვეწილიყო. ამ ქმედებას დაწვრილებით მაგრამ არასრულად მოგვითხრობს ველიკოპოლსკის ქრონიკა <ref>დიდი პოლონეთის (ველიკოპოლსკი) ქრონიკა, ვარშავა 1965, ks. 161, ფ. 295–297.</ref>, იმიტომ რომ ციხე-სიმაგრე შტრელცე მოკლე მაგრამ ძალიან სასტიკი ბრძოლის შემდეგ, მაინც იქნა დაპყრობილი დიდი პოლონეთის მიერ. დიდი პოლონეთის მემატიანის გადმოცემით, ციხე-სიმაგრისათვის ბრძოლის დროს ცოტა გადარჩა მთავრის გარემოცვიდან, მხოლოდ ცოტა რაინდმა შეძლო გადარჩენა. როდესაც მიზნის რეალიზაციის შემდეგ რაინდი მებრძოლები დაიშალნენ სახლებში, პრჟემისლმა მიიღო კონფიდენციალური შეტყობინება, რომ დრზენიუს (Drzeniu, Drezdenku) ციხე-სიმაგრეს, იცავს მხოლოდ რამდენიმე გერმანელი მებრძოლი რაინდი. ახალგაზრდა მთავარმა, მიუხედავად იმისა რომ მას მხოლოდ მიუწვდებოდა ხელი შეიარაღებული ძალების მხოლოდ მცირე ნაწილზე, მაინც გადაწყვიტა ჩქარი თავდასხმა განეხორციელებინა. გაკვირვებულმა მოწინააღმდეგემ, იმის შიშით რათა არ გაეზიარებინათ ციხე-სიმაგრე შტრცელნახ კრაენსკის ბედი გადაწყვიტეს თვითონ ჩაებარებინათ ქალაქი თავისუფლების სანაცვლოდ. პრჟემისლ II-ს თავისიანებთან ერთად ტრიუმფალურად შეეძლო დაბრუნებულიყო სახლში.
 
ამა წელს მივიდნენ გადაწყვეტილებამდე შეეკრათ პირველი კავშირი გდანსკის პომორიის მთავართან მსცივოჟემ II-სთან.
ეს სამთავროს პოლიტიკური გაერთიანების მიზნით თავისი ძმისა და ბიძის ბრანდებურგის მარკგრაფის წინააღმდეგ ბრძოლის კონტექსტში, ის შეპირდა დანციგის გდანსკის ოკუპირებული მიწების (რომლის განთავისუფლება პომორიეს მთავარს მარტო არ ძალუძდა) განთავისუფლებას, დახმარების სანაცვლოდ. ველიკოპოლსკი-პომორიის ერთიანი ლაშქრობით გდანსკში შეძლეს ოკუპირებული მიწები გაენთავისუფლებინათ ბრანდებურგისაგან. ამის შემდეგ პომორიის მთავარმა გადაწყვიტა სეპარატული ხელშეკრულება დაედო ბრანდებურგთან, ამიტომ ბოლესლავმა გადაწყვიტა უფრო სერიოზული მოკავშირე მოეძებნა დიდი პოლონეთისათვის, ამ მიზნით ბოლესლავმა დაიწყო საერთო ენის გამონახვა დასავლეთპომორიის მთავართან ბარნიმემ I-თან (Barnimem I).
 
==პრჟემისლ II-ის დაქორწინება ლუდგარდაზე==
Line 63 ⟶ 62:
===პრჟემისლ II-ის ბუნტი ბიძის წინააღმდეგ ===
პრჟემისლ II პოზნანის დამოუკიდებელი მთავარი გახდა [[1273]] წელს. ახალგაზრდა მთავარზე მემკვიდრეობის გადაცემის ნიუანსები მთლად ნათელი არ არის. წყაროებზე დაყრდბობით ცნობილია ის რომ დამოუკიდებელად გამოცემული პირველი დოკუმენტი დატირებულია 1273 წლის 1 ოქტომბრით, ველოკოპოლსკის „dux Poloniae” (książę (wielko)polski) მთავრის სტილში.
გაცილებით დიდ ინფორმაციას გადმოცემს დოკუმენტი რომელიც გამოშვებულია 1289 წლის 25 აგვისტოს, [[გნეზნო]]ს ვოიტოვის პეტრო ვინიარჩჟიკოვს მიერ სადაც: პრჟემისლი მადლიერებას გამოხატავს ორი სოფლის მცხოვრებლების მიმართ გნეზნოს ციხიდან თავის დაღწევაში დახმარებისათვის {(არსად არაა მითითებული თუ როდის მოხდა ეს ინციდენტი)<ref>KDW, t. II, nr 639.</ref> ამ დოკუმენტის წინა გამოშვება სპეციალისტების აზრით შემდეგნაირად გამოიყურებოდა: პრჟემისლ II ბიძამისის დიდი ხნის მეურვეობით უკმაყოფილომ, ზოგიერთი დიდი პოლონეთის ძლიერი წარჩინებულის დახმარებით, გადაწყვიტა თავისი მემკვიდროების უფლებების დაცვა. ამ ეტაპზე არაა ცნობილი იყო თუ არა რაიმე შეიარაღებული ინციდენტი მათ შორის, და ყოველ შემთხვევაში პრჟემისლის მეტად დაჟინებული მოთხოვნებმა გამოიწვია მისი გნეზნოს ციხე-სიმაგრეში ჩამწყვდევა.
 
===პრჟემისლ II კავშირი [[ანრი IV (პოლონეთი)|ანრი IV]] მართალთან===
გნეზნოდან გაქცევის შემდეგ მთავარი გაემართა ქვემო [[სილეზია]]ში, ვროცლავის მთავრის [[ანრი IV (პოლონეთი)|ანრი IV]] (ჰენრიხ IV) მართალის მეურვეობის ქვეშ. ანრისა და პრჟემისლს შორის კავშირი ბოლესლავი რთულ სიტუაციაში ჩააყენა, იმიტომ რომ ის პოლონელი მთავრების კოალიციაში შედიოდა რომელიც გაერთიანებული იყვნენ ბოლესლავ V , ლეშეკ შავი და კონრად II. ალბათ, ამით შეიძლება აიხსნას ის ფაქტი, რომ ბოლესლავმა ალბათ შერიგების მიზნით გამოუყო პრჟემისლს პოზნანის რაიონი ჯერ კიდევ 1273 წელს<ref>კ. ოზოგი, პრჟემისლ II, [w:] პიასტოვიე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი, კრაკოვი 1999, ფ. 154, და ა. სვიეჟავსკი, პრჟემისლი. პოლონეთის მეფე, ვარშავა 2006, ფ. 96-97. ბ. ნოვაცკი, პრჟემისლ II დიდი პოლონეთის მთავარი, პოლონეთის მეფე 1257–1295, პოზნანი 1995, ფ. 58</ref>. პრჟემისლ II ამის სანაცვლოდ არათუ შეწყვიტა ღია პოლიტიკური თანამშრომლობა [[ვროცლავის სამთავრო|ვროცლავის მთავართან]] არამედ გადაწყვიტა დახმარებოდა ბიძამის ვლადისლავ ოპოლსკის წინააღმდეგ ლაშქრობაში (რომელიც ჩეხეთის მეფის და ანრი IV მართლის მოკავშირე იყო). ეს იყო საპასუხო რეაქცია ვლადისლავის ცდაზე ჩამოეცილებინა ბოლესლავი მალოპოლსკის მმართველობიდან 1273 წლის პირველ ნახევარში. ასე რომ, დიდი ალბათობით შეიძლება ვამტკიცოთ რომ ჯერ კიდევ 1273 წელს კონფლიქტი ბოლესლავსა და პრჟემისლს შორის უკვე გადაწყვეტილია. 1274-1279 წლებში ცნობილია მთავრის მხოლოდ ოთხი დოკუმენტი, მათ შორის ორი ბიძასთან ერთად გამოშვებული.
 
===[[ანრი IV (პოლონეთი)|ანრი IV]]-ის დატყვევება [[ბოლესლავ II როგატკა|ბოლესლავ II როგატკის]] მიერ და სტოლეცის ბრძოლა===
Line 73 ⟶ 72:
როგატკის მიერ ანრი IV-ის გატაცებისა და დატყვევების მიზეზი იყო მისი ხელიდან გამოეგლიჯა მიწის ნაწილი რომელიც მისი აზრით მას ეკუთვნოდა როგორც მემკვიდრეობა თავისი ძმის [[ანრი III თეთრი]]ს სიკვდილის შემდეგ (ანრი III თეთრი იყო ანრი IV-ის მამა).
ამის ორგანიზაციისას ბოლესლავ II-მ გამოიყენა ანრის საერთაშორისო მოურვის [[ჩეხეთი]]ს მეფის [[პრჟემისლ ოტოკარ II]]-ის დასუსტება, რომელიც 1276 წელს იძულებული იყო დაქვემდებარებოდა გერმანიის მეფეს რუდოლფ ჰაბსბურგელს.
პრჟემისლ II ხელმძღვანელობდა რა ანრისადმი დახმარების სურვილით (ალბათ იყო პოლიტიკური შეთანხმებები) გადაყვიტა აეღო თავზე ინიციატივა, და ჩაუდგა სათავეში პოზნანის, ვროცლავის (რომლებიც როგორც წესი ანრის ეთგულები იყვნენ}) და გლოგოვის (ამ მიწების მთავრის ანრი III-ის მეთაურობით) მებრძოლ რაინდებს და შეიარაღებულ ძალებს რათა გაენთავისუფლებინათ მთავარი ანრი IV ლეგნიცის ციხიდან<ref>კ. ოზოგი, პრჟემისლ II, [w:] პიასტოვიე. ბიოგრაფიული ლექსიკონი, კრაკოვი 1999, ფ. 155.</ref>. ლეგნიც-იავორსკების ძალების სათავეში იყვნენ ბოლესლავ როგატკა და მისი უფროსი ვაჟი [[ანრი V (სილეზია)|ანრი V]] სილეზიის მთავარი და ლეგნიცის ბატონი. ორი მტრული არმიის შეტაკება მოხდა [[1277]] წლის 24 აპრილს ზაბკოვიც სლასკის ახლოს სოფელ სტოლეცთან. ბრძოლა იმ დროისათვის ძალიან სისხლიანი იყო და მიმდიანრეობდა თითქმის მთელი დღე.
თავიდან თითქოს ჩანდა რომ იმარჯვებდა პოზნან-გლოგი-ვროცლავის კოალიცია, სიტუაცია ისეთი ნათელი ჩანდა რომ ლეგნიც-იავორსკის ჯარი ბოლესლავ II და ჯარის ნაწილი გაიქცა ბრძოლის ველიდან. თუმცა მისი ვაჟი ანრი V არ შემცბარა და ამხნევებდა თავის მებრძოლ რაინდებს, თითქოს წაგებულ ბრძოლას წარმატებად აქცევდა, და ამასთან სრულ გამარჯვებად. მაგრამ ეს ლეგნიცის მთავრისთვის იყო, როგორც [[იან დლუგოში]] წერდა თავის ქრონიკაში, სალხინო გამარჯვება, რადგანაც "ამ ბრძოლაში იმდენად ბევრი ადამიანი დაიღუპა რომ, ლეგნიცის რაინდებმა გაიმარჯვეს მაგრამ, მათ არ შეეძლოთ დამარცხებულებზე ჯავრის ყრა, რადგანც მათმა ძვირი ფასი გადაიხადეს გამარჯვებისათვის"<ref>იან დლუგოში (J. Długosz), Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, თავი. VII, ფ. 250</ref>. დატყვევება, თუ კი მას ჰქონდა ადგილი, გრძელდებოდა ძალიან მოკლე დროის განმავლობაში. საწინააღმდეგო არგუმენტს წარმოადგენს ის, რომ არაფერია ცნობილი რამენაირი დანაკარგის შესახემ რომელიც პოზნანის მთავარს განეცადოს განთავისუფლების სანაცვლოდ.
 
===თანამშრომლობა ჩეხეთის მეფესთან პრჟემისლ ოტაკარ II-სთან===
[[1277]] წელს ჩეხეთის მეფემ პრჟემისლ ოტაკარ II-მ ჩეხეთის საზღვარისპირა ოპავიეში მოაწყო პოლონელი მთავრების შეკრება. საშუალება არ გვაქვს განვაცხადოთ თუ რომელი მთავრები იყვნენ კრებაზე და განვსაზღვროთ ზუსტი თარიღი.
ისტორიკოსები ფიქრობენ რომ, ეს შეიძლება ყოფილიყვნენ: ანრი IV მართალი, ბოლესლავ მორცხვი, ლეშეკი, ვლადისლავ ოპოლსკი სინამიდან, ანრი გლოგოვსკი პრჟემისლ II-სთან ერთად. არის ცნობილი პილიტიკური გადაწყვეტილება, რომელიც იქ იქნა მიღებული, შემდეგ განვითარებული მოვლენების მიხედვით შეიძლება დანამდვილებით ითქვას, რომ ეს იყო სამხედრო თანამშრომლობის საკითხი. გადამწყვეტი ბრძლისათვის, სადაც პრჟემისლ ოტაკარ II დამარცხბდა რუდოლფ ჰაბსბურგთან ბრძოლასთან რომელიც მოხდა 1278 წლის 25 აგვისტოს. ერთი მესამედ ჩეხების არმიასთან ერთად კავშირში უნდა ყოფილიყვნენ პოლონების არმიასთან. პრჟემისლ II მათ შორის არ იყო, რადგან ის ლაძიაში იყო
 
===ურთიერთობის გაუმჯობესება ბოლესლავ ღვთისმოსავთან===
პრჟემისლ II-ს სილეზიისა და ჩეხეთის საქმეებში ჩარევა, მიუხედავად მათი ინტერესების მკვეთრი განსხვავებისა, არ გამოუწვევია რაიმენაირი ახალი გართულება ახალგაზრდა მთავარსა და ბიძამის ბოლესლავ კალიშს შორის, რაც მოწმობს მათ მიერ 1278 წლის 6 იანვარს ერთად გამოცემული დოკუმენტი<ref>KDW, t. I, nr 473</ref>. არის ასევე არა ერთი დამამტკიცებელი საბუთი იმისა რომ პრჟემისლს და ბოლესლავ ღვთისმოსავს სიცოცხლის ბოლოსათვის მჭიდრო ურთიერთობა ჰქონდათ.
 
==პრჟემისლ II, დიდი პოლონეთის მმართველი (1279-1290)==
 
===პრჟემისლ II-ის უზენაესი მმართველობის დამყარება გაერთიანებულ დიდ პოლონეთში (ველიკოპოლსკაში)===
 
გაერთიანება გამოდგა მეტად მყარი და იყო იმ დიდი პოლონეთის საზღვრების ფარგლებში (ვროცლავის სამთავროს საზღვრების გამოკლებით), არსებობდა ის პრჟემისლ II-ის მმართველობის ბოლომდე. მაგრამ, მიუხედავად ველიკოპოლსკას თვითშეგნების გაერთიანებისა, პოზნანისა და კალიშ-გნეზნოს მხრიდან გრძელდებოდა გამოყოფაზე ბრძოლა თითქმის მე-18 საუკუნის ბოლომდე. კაზიმირ დიდის დროს მოხდა გაყოფა პოზნანისა და კალიშის სავოევოდებად.
Line 99 ⟶ 98:
[[კატეგორია:დაბადებული 1257]]
[[კატეგორია:გარდაცვლილი 1296]]
{{Link FA|pl}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/პრჟემისლ_II_(პოლონეთი)“-დან