სეთი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[[ფაილი:Set.svg|thumb|სეთი]]

{{Hiero|სეთი|<hiero>sw-W-t:x-E20-A40</hiero>|align=left|era=egypt}}

[[რა]] (რე), უზენაესი ღმერთი, ეგუება სამყაროს გაყოფას ორ საწყისად, კეთილ და ბოროტ ძალებად. პირველის განსახიერებაა ჰოროსი, მეორის — სეთი, რომლის ცხოველური თავიც მის ორმაგ, მხეცურ, ბოროტ ბუნებაზე მეტყველებს („სეთის თავი“ სიავის სინონიმია). ამ დუალიზმშI სეთი და ჰოროსი მტრებიც არიან და მეგობრებიც. ჩანს, სეთი უდაბნოს, ამინდის, ცის ღმერთად იქცა, ჰოროსი კი მიწის ღვთაებად (ინარჩუნებს დემონურ ძალასაც).

სეთზე შექმნილია მუთებიც, ოსირისთან დაკავშირებით: ბოროტმა სეთმა მოკლა და დააქუცმაცა ძმა ოსირისი, რომლის სხეულის ნაწილებიც აკრიფა მისმა დამ და მეუღლემ [[ისიდა]]მ. ჰოროსი აღდგა და დევნის სიკვდილის დემონს სეთს. შეხვდა და შეება. სეთის და ჰოროსის ბრძოლა ეგვიპტური მითოლოგიის ერთ-ერთი მთავარი თემაა. გამარჯვებული გამოდის ჰოროსი. ზოგჯერ სეთიც კეთილი ძალაა: რას ნავში რომ ზის, საზარელ ურჩხულს [[აპოპისი|აპოპისს]] (აპოფისს) ამარცხებს სიტყვით და საქმით, თუმც თვითონაც მისი განსახიერებაა. XVIII–XX დინასტიების ფარაონებმა ძლიერ აამაღლეს სეთი, როგორც ძლიერი, აგრესორი ღმერთი, მის სახელს ირქმევდნენ. როგორც მეომარი ღმერთი, უცხოეთში [[ლიბიურასი|ლიბიურასსა]] და ხეთელთა [[ტეშუპი|ტეშუპს]] დაემსგავსა. მოგიანებით ეგვიპტელებმა კვლავ შეიძულეს სეთი, ნგრევისა და უბედურების განსახიერებად აქციეს. ბერძნებმაც სეთის სახე გადაიღეს, როგორც [[ტიფონი]]ს ორეულისა, რომელსაც უდაბნოს ხორშაკიანი ქარისა მიწისძვრის სტიქიის სახედ რაცხდნენ. ეგვიპტეში მას ნიანგის სახეც ჰქონდა.

სეთის ძირითადი საბრძანისი ზემო ეგვიპტეა, იქ მეფობს ღმერთების დინასტიის ეს უბოროტესი პრინციპი, თუმცა მისი მეფობა ზოგჯერ ქრება. თითქმის ყველა გაგებით კულტურის მტერია, გარე-გარე დაძრწის, მტერს მოუძღვება, ხორშაკს ტეხს, მოუსვენარია. მისი ფერი, წითელი, სისხლისფერი, უბედურების, სიკვდილისა და სიღატაკის სიმბოლო იყო ხალხის ცნობიერებაში: მას სწირავდნენ ანტილოპას, ვირსა და ღორს, უწმინდურ ცხოველს, ამით კლავდნენ თვით სეთს და სწირავდნენ მსხვერპლად სხვა კეთილ ღმერთებს, რომელთაც ველური სეთი ემტერებოდა, ქირდავდა, ამცირებდა.

ძვ. წ. 1800-იან წლებში აღმოსავლეთ დელტის რეგიონში სეთს მაინც უაღრესად ადიდებდნენ ან გაუგებრობით, ან გარდაქმნილი სახით. ჰიქსოსებმა თავიანთ ღმერთად აირჩიეს, მათებრ ველური რომ იყო. აზიატებმა [[ბაალი|ბაალს]] გაუსწორეს. მისი თაყვანისცემა აიხსნება იმით, რომ მეომერი, უხეში, ძლიერი ღმერთია და შიშის ზარს სცემს განათლებულ ადამიანებს, რის გამოც ეგვიპტის დაპყრობაშI ბარბაროსებს „ეხმარებოდა“.

ჰიქსოსთა მეფეებმა რომ ეგვიპტე ააოხრეს, თავს ფარაონებად ასაღებდნენ, თავიანთ სახელმწიფო ღმერთსაც ეგვიპტურად სეთს, სეტს ეძახდნენ, თუმცა შინაარსით ეს მათი ღმერთი იყო. შემდეგ სირიისა და მც. აზიის ღმერთებსაც საერთოდ „სეთებად“ ნათლავდნენ. ჰიქსოსების განდევნას მოჰყვა ეგვიპტის კვლავ ამაღლება. სეთი დიდ ეგვიპტურ ღვთაებად დარჩა.

 

== ლიტერატურა ==

* აკაკი გელოვანი – მითოლოგიური ლექსიკონი, გამომცემლობა საბჭოთა საქართველო, თბილისი, 1983

 

{{ეგვიპტური ღმერთები}}