არმან ჟან დიუ პლესი რიშელიე: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''არმან ჟან დიუ პლეს რიშელიე''' (დ. [[5 სექტემბერი]], [[1585]], [[პარიზი]] — გ. [[4 დეკემბერი]], [[1642]], იქვე) – [[საფრანგეთი|საფრანგეთის]]ს სახელმწიფო მოღვაწე, [[კარდინალი (რელიგია)|კარდინალი]] ([[1622]]), „საფრანგეთის ნავიგაციისა და კომერციის დიდოსტატი და გენერალური სიურინტენდანტი“ ([[1626]]). [[ჰერცოგი]] და [[პერი]] ([[1631]]). [[1624]] წლის აგვისტოდან სამეფო საბჭოს მეთაური და საფრანგეთის მმართველი. საფრანგეთი გადააქცია ერთიან, ცენტრალიზებულ და დიდებულ სახელმწიფოდ.

რიშელიე დაიბადა ქალაქ [[პარიზი|პარიზიში]] ღარიბ, მაგრამ თავადთა ოჯახში [[1585]] წლის [[9 სექტემბერი|9 სექტემბერს]]. მას ამზადებდნენ საღმრთოსაეკლესიო სამსახურისთვის და 21 წლის ასაკში იგი გახდა [[ეპისკოპოსი]]. მისმა მჭევრმეტყველებამ მიიპყრო დედოფალ-რეგენტის [[მარია მედიჩი|მარია მედიჩის]]ს ყურადღება. მან მიიწვია რიშელიე სასახლეში მიიწვია და [[1622]] წელს მისი შვილის – [[ლუდოვიკო XIII (საფრანგეთი)|ლუდოვიკო XIII]]-ის სრულწლოვანებისას კარდინალობა უბოძა. რიშელიე [[1624]] წელს გახდა მეფის მთავარი მრჩეველი. ლუდოვიკო ნადირობასა და მუსიკას უფრო მეტ დროს უთმობდა, ვიდრე სახელმწიფო საქმეებშისაქმეებს. მეფემ დაინახა მისი შესაძლებლობები და მისცა მას თითქმის შეუზღუდავი ძალაუფლება მისცა.

[[1627]] წ. რიშელიეს მეთაურობით საფრანგეთის სამხედრო ძალებმა ალყა შემოარტყეს ქალაქ [[ლა-როშელი|ლა-როშელს]]ს, [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტების]]ს მთავარ სიმაგრეს. მან ააგო 1 მილის ( 1, 6 კმ) სიგრძის ბარიერი, რათა განეშორაგამოეცალკევებინა ისინი ზღვისგან. 1 წლის ალყის შემდეგ მშიერი ქალაქი მას დანებდა. ამ დამარცხებამ ჰუგენოტთა პოლიტიკური ძალაუფლება დაასრულა, მაგრამ რიშელიემ დაუტოვა მრწამსის უფლება და სამოქალაქო უფლებები.

===ბრძოლა თავადობისგავლენიანი არისტოკრატიის წინააღმდეგ===

უფრო რთული იყო თავადობისგავლენიანი არისტოკრატიის დამორჩილება, თუმცა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] უამრავი ციხესიმაგრის დანგრევა გვიჩვენებს თუ როგორ მეთოდურად და შეუბრალებლად ზღუდავდა რიშელიე თავადებისმათ ძალაუფლებას. მან გამოსცა კანონი, რომლის თანახმადაც ყველა ციხესიმაგრე, რომელიც არ იყო საჭირო სამეფოს დასაცავად, უნდა დანგრეულიყო ან დემონტირებულიყო. მან აგრეთვე დანიშნა სამეფო ოფიცრები, რათა თვალყური ედევნებინათ პროვინციიების მმართველებისადმი და მეფის კონტროლის ქვეშ დაებრუნებინათ ისინი.

მესამე გეგმის შესრულებისშესრულება შესაძლებლობაშესაძლებელი მაშინ გახდა, როდესაც რელიგიურმა და პოლიტიკურმა ომებმა [[გერმანია]] გახლიჩეს. მიუხედავად იმისა, რომ რიშელიე ერთგულ [[კათოლიციზმი|კათოლიკედ]] რჩებოდა მან გამოიყენა ეს ომი რათა საფრანგეთი უზარმაზარ ძალად ექცია გერმანელი [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტების]] დახმარებით [[ესპანეთი|ესპანეთისა]]სა და [[საღვთო რომის იმპერია|საღვთო რომის იმპერატორის]] წინააღმდეგ ბრძოლაში.

თავიდან იგი ფინანსურად ეხმარებოდა [[პროტესტანტები|პროტესტანტთა]] შვედლიდერსა ლიდერსდა შვედეთის მეფეს [[გუსტავ ადოლფი|გუსტავ ადოლფს]]. შემდეგ მან [[საფრანგეთი]] კონფლიქტში ჩართო. მშვიდობის დამყარების დროს [[1648]] წელს საფრანგეთი იყო ერთ-ერთი უძლიერესი ძალა ევროპაში. მან დაუმატა თავის დომინიონს [[ელზასი|ელზასის]]ს ტერიტორია.

კარდინალი რიშელიე ვერ მოესწრო [[ოცდაათწლიანი ომი|ოცდაათწლიანი ომის]]ს დასასრულს. იგი გარდაიცვალა პარიზში, [[1642]] წლის [[4 დეკემბერი|4 დეკემბერს]]. რიშელიე იყო ყველაზე არაპოპულარული ადამიანი ქვეყანაში. დამცირებული თავადები და გლეხები ანთებდნენ კოცონებს, რათა აღენიშნათ ტირანული კონტროლისგან გათავისუფლება. მოგვიანებით საფრანგეთმა დააფასა რიშელიე.