ბერილიუმი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ბერილიუმი''' — [[პერიოდული სისტემა|პერიოდული სისტემის]] მეორე პერიოდის, მეორე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის [[ქიმიური ელემენტი|ელემენტი]], [[ატომური ნომერი]] 4. აღინიშნება სიმბოლით '''Be''' ({{lang-la|Beryllium}}). მაღალტოქსიკური ელემენტი. [[მარტივი ნივთიერება]] '''ბერილიუმი''' ([[CAS რეგისტრაციის ნომერი|CAS-ნომერი]]: 7440-41-7) — ღია სერი ფერის შედარებით მყარი [[ლითონი]], აქვს საკმაოდ მაღალი ღირებულება<ref>[http://www.infogeo.ru/metalls/worldprice/?act=show&okp=199300 ბერილიუმი. მსოფლიო ბაზრების ფასები]</ref>.

ბერილიუმის შენაერთების სემადგენლობისა და მისი მინერალების კვლევაში დიდი წვლილი მიუძღვის რუს ქიმიკოს [[ივანე ავდეევი|ივანე ავდეევსაც]]. სწორედ მან დაამტკიცა, რომ ბერილიუმის ოქსიდი შემადგენლობა არის BeO, და არა Be₂O₃, როგორც ადრე ითვლებოდა.

ბერილიუმის დასახელება მოდის მინერალ [[ბერილი]]დან ({{lang-grc|βήρυλλος}} ''beryllos'') (ბერილიუმის ან ალუმინის სილიკატი, Be₃Al₂Si₆O₁₈), რომელიც თავის მხრივ ქალაქ [[ბელური]]დან ((ველურუ) [[სამხრეთ ინდოეთი]], [[მადრასი|მადრასთან]] ახლოს) მოდის; ძველი დროიდან [[ინდოეთი|ინდოეთში]] ცნობილი იყო [[ზურმუხტი]]ს (ბერილის ნაირსახეობის) საბადოები. იმის გამო რომ ბერილის ნაერთების ხსნარებს წყალთან მოტკბო გემო ჰქონდა ელემენტს თავიდან უწოდეს «გლუცინიუმი» ({{lang-grc|γλυκύς}} ''glykys'' — ტკბილი).

ცნობილია თვითონ ბერილიუმის 30-მდე მინერალი, მათგან მხოლოდ 6 ითვლება შედარებით უფრო გავრცელებულად: [[ბერილი]], [[ქრიზობერილი]], [[ბერტრანდიტი]], [[ფენაკიტი]], [[ჰელვინი]], [[დანალიტი]]. სამრეწველო მნიშვნელობა აქვს ძირითადად ბერილს.

ბერილიუმი — შედარებით მტკიცე, მაგრამ მყიფე მოვერცხლისფრო-თეთრი [[ლითონი]]ა. აქვს მაღალი ელასტიურობის მოდული — 300 გპა (ფოლადს აქვს — 200—210 გპა). ჰაერზე ის აქტიურად იფარება მდგრადი ოქსიდის BeO ფენით.

ლითონური ბერილიუმი ოთახის ტემპერატურაზე შედარებით ნაკლებად შედის რეაქციაში. კომპაქტურად ის არ რეაგირებს წყალთან და მის ორთქლთან და არ იჟანგება ჰაერით 600° С ტემპერატურამდე. ბერილიუმის ფხვნილი ცეცხლის მოკიდებისას იწვის ნათელი ალით, ამ დროს წარმოიქმნება ოქსიდი და ნიტრიდი. ბერილიუმთან ჰალოგენები რეაგირებენ 600° С-ზე უფრო მაღალ ტემპერატ. ამიაკი ურთიერთქმედებს 1200° С-ზე მეტ ტემპერატურაზე ნიტრიდების წარმოქმნით Be₃N₂, ხოლო ნახშირბადი იძლევა კარბიდს Ве₂С 1700° С-ზე. წყალბადთან ბერილიუმი არ რეაგირებს.

აეროკოსმოსურ ტექნიკის მუხრუჭების, თბოეკრანების და დამიზნების სისტემების წარმოებაში ბერილიუმთან პრაქტიკულად ვერც ერთი კონსტრუქციული მასალა ვერ კონკურირებს. კონსტრუქციული მასალები სადაც გამოყენებულია ბერილიუმი ამასთანავე ხასიათდებიან სიმჩატით, სიმტკიცით, და მაღალ ტემპერატურებისადმი მდგრადობით. რომელიც ალუმინზე 1,5-ჯერ უფრო მჩატეა, ასეთი შენადნობები ასევე უფრო მტკიცეა ვიდრე ბევრი სპეციალური [[ფოლადი]]. აწყობილია ბერილიდების წარმოება რომელიც გამოიყენება როგორც კონსტრუქციული მასალა რაკეტებისა და თვითმფრინავების ძრავებისა და გარე საფარის დამზადებაში.

<div align="center" style="background: #FFFFFF" class="NavHead">'''ბერილიუმითა და სხვადასხვა დამჟანგავებით წარმოქმნილები საწვავის თეორიული მახასიათებლები'''

<div align="center" style="background: #FFFFFF" class="NavHead">'''ბერილიუმის ჰიდრიდით და სხვადასხვა დამჟანგავებით წარმოქმნილი საწვავის თეორიული მახასიათებლები'''