დარიოს I: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''დარიოს I''' ([[ძველი სპარსული ენა|ძვ.-სპ.]] ''დარაიავაჰუშ'', [[ძვ. წ. 550]] — [[ძვ. წ. 486]]) — [[აქემენიანთა სპარსეთი|სპარსი]] მეფე, რომელიც ირანს [[ძვ. წ. 522]]–[[ძვ. წ. 486|486]] წლებში მართავდა. არის [[აქემენიდების სამეფო დინასტია|აქემენიანების]] გვერდითი შტოს დამფუძნებელი, დარიოსი ტახტზე ავიდა თვითმარქვია [[გაუმატა]]ს მოკვლის შემდეგ. [[ძვ. წ. 522]]-[[ძვ. წ. 521|521]] წლებში აჯანყებები ჩააქრო [[ელამი|ელამში]], [[ბაბილონი|ბაბილონში]], [[მიდია|მიდიაში]]ში, [[მარგიანე]]ში, [[ეგვიპტე]]ში და სხვაგან. შუა აზიაში დაიმორჩილა [[საკები]]ს ტომი. ცნობილია ასევე მისი მარცხიანი ლაშქრობა ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთში მცხოვრები [[სკვითები]]ს წინააღმდეგ. დარიოს I-მა გააფართოვა სახელმწიფოს საზღვრები [[დასავლეთი]]თ და [[აღმოსავლეთი]]თ. მის დროს დაიწყო [[ბერძენ-სპარსელთა ომები]], ორჯერ ილაშქრა საბერძნეთში, მაგრამ ორჯერვე დამარცხდა. განაგრძობდა აქემენიანთა დინასტიის დამაარსებლის [[კიროს II დიდი|კიროს II-ის]] პოლიტიკას - იღებდა ადგილობრივი მეფეების ტიტულებს და ანგარიშს უწევდა ადგილობრივ რელიგიურ კულტებს.

== დარიოს I-ის რეფორმები ==

დარიოს I-მა გაატარა მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული რეფორმები. სახელმწიფო დაყო სატრაპიებად (სამხედრო-ადმინისტრაციული ოლქები), შემოიღო სრულიად ახალი, ერთიანი მყარი საგადასახადო (სატრაპიები გადასახადს იხდიდნენ ოქროთი და ვერცხლით, ვასალური სახელმწიფოები კი ნატურით) და სამონეტო სისტემა. ჭრიდა ოქროს მონეტას - [[დარიკი|დარიკს]]. ძველი სავაჭრო გზების მოწესრიგებასთან ერთად შექმნა ახალი კარგად მოვლილი საფოსტო გზები, აღადგინა ნილოს-სუეცის არხი. მის დროს არნახულად განვითარდა საერთაშორისო [[ვაჭრობა]]. დარიოს I-ის სახელთანაა დაკავშირებული ფართო სამშენებლო საქმიანობა ([[მემფისი (ეგვიპტე)|მემფისიმემფისის]]ს ტაძრები, სუსის სასახლეები, [[პერსეპოლისი]]ს დაარსება და სხვ.). ზოგიერთი მეცნიერი ძველი სპარსული ლურსმული დამწერლობის შექმნასაც დარიოს I-ს მიაწერს. მისი მეფობის დროს [[აქემენიდების იმპერია|აქემენიდთა სახელმწიფომ]] განსაკუთრებულ სიძლიერეს მიაღწია.

== ლიტერატურა ==