რკინა: განსხვავება გადახედვებს შორის

{{ქიმიური ელემენტი

-->|26<!-- ნომერი

-->|55,847<!-- ატომური მასა (მოლური მასა)

-->|126<!-- ატომის რადიუსი

-->|n/<!-- შეფარდება

-->|460<!-- დებაის ტემპერატურა -->}}

 

{{ელემენტის დაფა

[[მარტივი ნივთიერება]] რკინა ([[სარეგისტრაციო ნომერი CAS|CAS-ნომერი]]: 7439-89-6) — [[ჭედადი]] მოვერცხლისფრო-თეთრი ფერის [[ლითონი]] მაღალი ქიმიური რეაქციული უნარით: რკინა სწრაფად განიცდის [[კოროზია]]ს განსაკუთრებულად ჰაერის მაღალი ტემპერატურისა და ტენიანობის პირობებში. სუფთა [[ჟანგბადი|ჟანგბადში]] რკინა იწვის, ხოლო მცირედისპერსიულ მდგომარეობაში ჰაერზეც თვითაალდება.

 

 

ბუნებაში რკინა ძალიან იშვიათად გვხვდება სუფთა სახით, ყველაზე ხშირად ის გვხვდება [[მეტეორიტული რკინა|რკინა-ნიკელის მეტეორიტების]] შემადგენლობაში. რკინის გავრცობადობა დედამიწის ქერქში შეადგენს&nbsp;— 4,65 % (მე-4 ადგილზეა [[ჟანგბადი|O]], [[სილიციუმი|Si]], [[ალუმინი|Al]]-ის შემდეგ<ref>''[[მ. კარაპეტიანცი]], ს. დრაკინი'' საერთო და არაორგანული ქიმია: სახელმძღვანელო უმაღლესი სასწ. მე—4 გამოცემა., მ.: ქიმია, 2000, ISBN 5-7245-1130-4, с. 529</ref>).

{{main|რკინის ისტორია}}

 

 

რკინის ნაკეთობები, რომლებიც მიღებული იყო გამოდნობის მეშვეობით, ცნობილია ჯერ კიდევ არიული ტომების ევროპიდან აზიაში, ხმელთაშუაზღვის კუნძულებზე და კიდევ უფრო მოშორებით (მე-4 ათასწლეულის ბოლო და მე-3 ათასწლეული ქრისტეშობამდე) გადასახლების დროიდან. ყველაზე უძველესი ცნობილი რკინის ნაკეთობაა - ფოლადის სამართებელი, რომელიც ნაპოვნი იქნა ეგვიპტეში, [[ხეოფსის პირამიდა|ხეოფსის პირამიდის]] ქვის წყობაში (აშენებულია მიახლოებით 2530 წელს ძვ. წ.ა.). როგორც გათხრებმა აჩვენა ნუბიის უდაბნოში, ჯერ კიდევ იმ დროს ეგვიპტელები, როდესაც ცდილობდნენ მოსაპოვებელი ოქროს გამოყოფას მძიმე მაგნეტიტური ქვიშისაგან, ახურებდნენ მადანს ქატოსთან და სხვა მსგავს ნივთიერებებთან ერთად, რომლებიც შეიცავდა ნახშირბადს. ამის შედეგად ოქროს შენადნობის ზედაპირზე ამოტივტივდებოდა ცომისმაგვარი რკინის ფენა, რომელსაც ცალკე ამუშავებდნენ. ამ რკინისაგან ჭედდენ იარაღებს, მათ შორის ხეოფსის პირამიდაში ნანახ ნივთებსაც. თუმცა ხეოფსის შვილიშვილის [[მენკუარი]]ს (2471—2465 წლები ძვ. წ.ა.) შემდეგ ეგვიპტეში დაიწყო არეულობა: დიდგვაროვნებმა ღმერთი [[რა]]ს ქურუმების მეთაურობით ჩამოაგდეს მმართველი დინასტია, და დაიწყო უზურპატორების ცვლა, რომელიც დამთავრდა შემდეგი დინასტიის ფარაონის უსერკარის გამეფებით, რომელიც ქურუმებმა გამოაცხადეს ღმერთის ვაჟად და თვით ღმერთ რას განსახიერებად (აქედან მოყოლებული ეს ფარაონების ოფიციალურ სტატუსად იქცა). ამ არეულობის დროს ეგვიპტელების კულტურულმა და ტექნიკურმა ცოდნამ დეგრადაცია განიცადა, ასევე დეგრადაცია განიცადა პირამიდების მშენებლობის ხელოვნებამ და დაკარგულ იქნა რკინის წარმოების ტექნოლოგია, ეგვიპტელებმა მოგვიანებით სპილენძის საბადოების ძებნისას სინაის ნახევარკუნძულზე, არავითარი ყურადღება არ მიაქციეს იქ არსებულ რკინის მარაგს, და რკინას ღებულობდნენ მეზობელი ხეთებისაგან და მითანიელებისაგან.

 

== სახელწოდების წარმოშობა ==

ძველ ქართულად (და მეგრულად) რკინის სახელწოდება გამოითქმოდა "კინა",

''ჩხა'' მეგრულად ცივს ნიშნავს. ამრიგად ''„კინჩხა“'' რკინის ცივად ჭედვას ,რკინის ციცვად გამოსაჭედ პუნქტს აღნიშნავს

 

=== ძირითადი საბადოები ===

რკინის ძირითადი საბადოები მდებარეობენ [[ბრაზილია]]ში (1 ადგილი), [[ავსტრალია]]ში, [[აშშ]], [[კანადა]]ში, [[შვედეთი|შვედეთში]], [[ვენესუელა]]ში, [[ლიბერია]]ში, [[უკრაინა]]ში, [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]], [[ინდოეთი|ინდოეთში]]. რუსეთში რკინა მოიპოვება კურსკის მაგნიტურ ანომალიაში, [[კოლის ნახევარკუნძული|კოლის ნახევარკუნძულზე]], [[კარელია]]ში და ციმბირში. ამ ბოლო დროს მნიშვნელოვანი როლი ეკისრებათ ოკეანის ფსკერის საბადოებს, სადაც რკინა მანგანუმთან და სხვა ფასეულ ლითონებთან ერთად კონკრეაციებში მდებარეობენ.

 

არსებობს მადნიდან რკინის მიღების სხვადასხვა მეთოდები. ყველაზე გავრცელებულია დომენური პროცესი.

 

 

ღუმელში კოქსის სახით ნახშირბადი იჟანგება [[ნახშირბადის მონოქსიდი|ნახშირბადის მონოქსიდამდე]]. ეს ოქსიდი წარმოიქმნება ჟანგბადის უკმარისობაში წვისას:

 

* აბსოლუტური ნულიდან 910&nbsp;°C-მდე მდგრადია α-მოდიფიკაცია მოცულობაცენტრირებული კუბური ([[კუბური სინგონია]]) კრისტალური მესერით.

 

* 1400-დან 1539&nbsp;°C-მდე მდგრადია δ-მოდიფიკაცია მოცულობაცენტრირებული კუბური (კუბური სინგონია) კრისტალური მესერით.

Fe + 2FeCl₃ → 3FeCl₂.

 

 

4FeCl₂ + O₂ + 2H₂O → 4Fe(OH)Cl₂.

 

==იხილეთ აგრეთვე==

* [[რკინის ჰიდროქსიდები]]

* [[რკინათმცოდნეობა]]

* [http://nauka.relis.ru/08/0412/08412112.htm ავადმყოფობები, გამოწვეული რკინის უკმარისობით და მისი სიჭარბით ადამიანის ორგანიზმში]

* [http://pochemu-islam.com/index/?p=154 რკინა ყურანში]

 

== სქოლიო==

<references />

 

{{პერიოდული ცხრილი}}

{{ლითონთა აქტივობის მწკრივი}}

 

[[კატეგორია:ქიმიური ელემენტები]]

[[კატეგორია:ლითონები]]

[[კატეგორია:მასალები]]

[[კატეგორია:მეტალურგია]]

{{Link FA|af}}

{{Link GA|eo}}